Араб тілі

Араб тілі — семит тілдерінің ішіндегі сөйлеушілер саны жағынан бірінші орын алатын, әлемде 422 миллионға жуық адам сөйлесетін тіл. Араб тілі негізінен араб елдерінде және Сенегал, Чад, Эритрея елдерінде таралған. Араб тілі Құранның тілі болғасын мұсылмандардың арасында қасиетті тіл саналады және кейбір құлшылықтар (мыс.: намаз) араб тілінен басқа тілде орындалмайды. Сонымен қатар араб тілі кейбір араб елдеріндегі христиандардың діни жоралғылары орындалатын тіл. Орта ғасырлық яһуди дініне арналған еңбектердің көбісі осы араб тілінде жазылған. Ислам дінінің таралып, мұсылмандардың көптеген елдерді билеуіне байланысты араб тілінің да мәртебесі жоғарылап, араб тілі саясат, әдебиет пен ғылымның тіліне айналды. Араб тілі түркі тілдерге және урду, албан, малай мен индонезия тілдеріне, кейбір африкалық тілдерге (хауса, суахили), европалық тілдерге (испан, португал, мальта тілдері) көп әсер етті.

Араб тілі
Өз атауы:	العربية
Айтылуы:	/al ʕarabijja/, /ʕarabiː/
Елдер:	Алжир, Бахрейн, Мысыр, Батыс Сахара, Иордания, Ирак, Йемен, Катар, Кувейт, Ливан, Ливия, Марокко, БАӘ, Оман, Палестина, Сауд Арабиясы, Сирия, Тунис, Мавритания — халқының көбі; Судан, Джибути, Сомали, Коморлар — халқының орташа бөлігі; Чад, Мали, Нигер, Орталық Африка Республикасы, Кения, Танзания, Түркия, Иран, Израиль, Нигерия, Сенегал, Өзбекстан, Тәжікстан, Ауғанстан, Оңтүстік Американың кейбір елдері — халқының орташа немесе аз бөлігі
Аймақтар:	Араб әлемі
Ресми күйі:	Араб тілі 27 елде ресми тіл болып табылады (тізімді қараңыз). Тізім Алжир Бахрейн Комор аралдары Чад Джибути Мысыр Эритрея Ирак Израиль Иордания Кувейт Ливан Ливия Мавритания Марокко Оман Палестина Катар Сауд Арабиясы Сомали Сомалиленд Судан Сирия Тунис БАӘ САДР Йемен Африка одағы Араб мемлекеттері Лигасы Ислам ынтымақтастық ұйымы БҰҰ
Реттейтін мекеме:	Тізім Алжир: Араб тілінің жоғарғы кеңесі (Алжир) Мысыр: Араб тілі академиясы (Каир) Ирак: Ирак ғылым академиясы Иордания: Араб тілі академиясы (Иордания) Ливия: Араб тілі академиясы (Джамахирия) Марокко: Араб тілі академиясы (Рабат) Сауд Арабиясы: Араб тілі академиясы (Эр-Рияд) Сомали: Араб тілі академиясы (Могадищу) Судан: Араб тілі академиясы (Хартум) Сирия: Араб тілі академиясы (Дамаск) (ең ескісі) Тунис: Бейт Әл-Хикма қоры Израиль: Араб тілі академиясы (Израиль)
Сөйлеушілер саны:	292 млн (ана тілі ретінде) — 422 млн адам (екінші тіл ретінде)
Рейтинг:	2
Классификация
Афразия макроәулеті Семит әулеті Батыс семит бұтағы Орталық семит тобы Араб топ тармағы
Жазуы:	араб жазуы
Тіл коды
МЕСТ 7.75–97:	ара 050
ISO 639-1:	ar
ISO 639-2:	ara
ISO 639-3:	ara
Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика

Араб тілінің жалғыз ресми /жасыл түс/ және бірнеше ресми тілдердің бірі /көк түс/ ретінде таралуы

Араб тілі араб елдерінде, Эритрея, Чад пен Израиль елдерінде ресми тіл саналады. Араб тілі БҰҰ-ның алты ресми тілінің бірі боп табылады.

Араб тілі лексикалық жағынан ең өнімді тілдерге жатады. XIII ғ. жазылған Ибн Манзурдың «Лисан әл-араб» кітабында 80 мыңға жуық сөздік жинақталған. Мысалға XVIII ғ. жазылған Сэмюель Джонсонның ағылшын тілі сөздігінде 42 мың сөз бар.

Араб тілі 28 әріптен құралған. Бірақ кейбір тіл ғалымдары «һамза» белгісін әріп ретінде санап, араб әліппесі 29 әріптен тұрады деп санайды. Араб тілінің басқа тілдерден айырмашылығы — парсы және иврит тілдері сияқты араб жазуы оңнан солға жазылады. Араб тілінің ерекшеліктері: тілде және әліпбиде "ч, п" дыбыстары, әріптерінің болмауы. Прото семиттік (барлық семит тілдерінің бабасы) тілдегі п араб тілінде ф-ға ауысқан.

Араб тілінің атаулары

• Құранның тілі — мұсылмандардың қасиетті кітабы Құран араб тілінде болғандықтан осылай аталып кеткен.
• «Дад» әрпінің тілі — «дад» (ض) әрпі тек қана араб тілінде кездескендіктен, бұл тілді осылай атап кеткен. Бұған Әбу Таийб әл-Мутанаббидің сөзі мысал бола алады:

Олардың мақтанышы «дад»-ты айту

Араб тілінің классификациясы

Тіл ғалымдарының тұжырымы бойынша араб тілі Афро-Азиялық семит тілдері тобынан шыққан. Бұл тіл батыс семит тілдерінің орта бөліміне жатады, сондықтан араб тіліне ең жақын тілдер: иврит және арамей тілі. Араб тілі пайда болу және тарихы жағынан семит тілдерінің ең жас тілдерінің бірі саналады, бірақ кейбіреулер оны бастапқы семит тілдерінің негізі болған тілге ең жақын тіл санайды. Бұлай айтудың себебі араб тілі тек Арабия түбегінде қолданылып, басқа семит тілдері сияқты шет тілдерден әсер алмаған.

Араб тілінің пайда болуы

Араб тілінің пайда болуы туралы көптеген пікір бар. Біреулер араб тілін ең алғаш қолданған Йариб (араб.: يعرب‎) деген адам болып, осы тіл соның атымен байланысты аталған деп санайды. Мұхаммед пайғамбардан ﷺ жеткен хадисте анық араб тілімен ең бірінші сөйлеген Ибраһимның ұлы Исмаил пайғамбар болған деп айтылған. Ал кейбіреулер араб тілі жұмақтағы Адам ата сөйлеген тіл деп санайды, бірақ бұған дәлел ететін діни мәтіндер жоқ.

Араб тілінің айтылуы

Араб тілінің ғылымдары

Иштиқақ (сөз түрлендіру)

Сарф (араб тілі морфологиясы)

Араб тілі Қазақстанда

Араб тілі Қазақстан аумағына 7-9 ғасырлардан бастап, негізінен, діни әдебиеттер, діндарлар, мешіт-медреселер ықпалымен кең тарады. Қазан төңкерісіне дейін (1917) Қазақстанда араб тілін еркін меңгерген сауатты адамдар көп болған. Кеңес өкіметі дәуірінде бұл дәстүр әлсіреді. Тек XX ғасыр соңғы ширегінде Қазақстанда араб тілін оқып үйренуге арналған бірқатар оқулықтар, анықтамалықтар, арабша-қазақша сөздіктер жарық көре бастады.

Тағы қараңыз

• Араб жазуы