Koma etnîk
Etnîsîte an jî koma etnîk, komeke mirovan e ku li ser bingeha taybetmendiyên hevpar ên têgihîştî ku wan ji komên din ên mirovan cuda dike. Ev taybetmendî ji taybetiyên neteweyek hevpar a eslê mirovan, komên hevpar ên bav û kalan, kevneşopî, ziman, dîrok, civak, dîn, yan jî tevgera civakî pêk tê.[1] Komên etnîk de komên civakî ji yên din jî bi her cûre û cudahiyên çandî yên ji hev cuda ne. Peyva etnîsîte bi taybetî di rewşên neteweperestiya etnîkî de bi gelemperî bi têgîna netewe re tê bikar anîn.
Etnîsîte
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Pênaseya komên etnîkî ji aliyê John Milton Yinger ve li gorî sê naverokan hatiye pênase kiriye.[2]
- Di koma ku ji yên din jî di nava civakê de bi ziman, ol, bapîran, û li gor cudahiyên li ser bingeha yek ji taybetiyên hinek, wek li herêma wan di dema borî de bijîn emekdar.
- Endamên koma ku ew wek bi wezêfeya xwe ji meylan cuda mijarê.
- Koka rast an ji qehremanê mîtolojîkê xwe yên ku di çanda hevpar tevîhev û çalakiyên hevbeş li dora avakirin.
Ev her sê krîter dê di navbera kesan û komên cuda be û ku gor pîvanên bi rêjeya ji netewê, tê pîvandin. Kombînasyona jî ji aliyê sê pîvanên hanê bi çavekî cuda ji kesekî rates kesê nirxandin bi objektifbûn subjektîf e.
Têgeha etnîkî an jî komeke etnîk konsepta virt di sosyolojîyê de ye. Ev ji aliyê Nathan Glazer û Daniel Moynihan nasandin bû. Etnîsîte dijî warê nijadî konsepteke berfirehtir e. Sîmayek e ji tevna civakî, endamên komeke taybet ji bo nasnameya wan neyê, koma ji bo siyasetê, ji bo îfade hîsên xwe yên aîdbûnê Etnîsîte di koma ku ji kesên wisa kevn bû, di heman demê de jî hatiye dîtin yên ku di warê husn nijadî kirin tawanbarkirin.
Bi giştî, etnîkî, e ku self-hişê, di heman demê de weke yekîtiya siyasî serdest di asta navnetewî de weke kolektîf naskirin dîrokî Etnîsîte danasîn. Ji bo nimûne, nêzî sed kes li Îranê, bi sedan kes li Hindistan, Fransa û mînakên hevokan ên komên etnîk yên li Tirkiyeyê ji bo li dora 30 mimkun count. Komên etnîk de bi avahiya wek nasnameya dîrokî û çandî de xwe polîtîze. Hemwelatî, cudakarî, nîjadperestî, cihêxwazî, wekhevî, qirkirina, kollektivist, têgehên pirçandî, çoktürcülük, çandên din, milet, netewe, ziman, nijad, xizmatî, ol, kolonyalîzmê, koledarîyê, ji nêz ve pêwendîdar, wekî kêmanîyên. Civaknasên carna di navbera Etnîsîte diçe şûna wan digire yên asîmîlasyonê, pirrengî, serhildana sîyasî li hemberî asîmîlasyon, piştgiriya li dijî cudagerî û newekheviyê re bêje, hatiye dîtin.
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ "Constructivist theories of ethnic politics | WorldCat.org". search.worldcat.org (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 21 tebax 2024.
- ^ Yinger, John Milton (1 kanûna paşîn 1994). Ethnicity: Source of Strength? Source of Conflict? (bi îngilîzî). SUNY Press. ISBN 978-0-7914-1797-3.
