Împeratoriya Osmanî

Împeratoriya Osmanî دولت عالیه عثمانیه
Ala Mertal
Dirûşm: دولت ابد مدت
Sirûd: Imperial anthems of the Ottoman Empire
Împeratoriya Osmanî li ser nexşeyê
Paytext		Söğüt (1299–1329) Bursa (1329–1365) Edirne (1365–1453) Konstantînopolîs (1453–1922) Dîdîmotîxo (1361–1363) Stembol  41°Bk, 29°Rh
Zimanên fermî		zimanê osmanî
Zimanên tên bikaranîn		zimanê osmanî zimanê farisî (zimanê edebî) zimanê erebî (zimanê ayînî) zimanê yewnanî zimanê fransî (zimanê edebî)
Rêveberî		Keyîtiya serberdayî (1302–1876), dual monarchy (1876–1878), Keyîtiya serberdayî (1878–1908), dual monarchy (1908–1922), pergala yekpartiyî (Îtihad û Tereqî, De facto, 1913–1918), Dîktatoriya leşkerî (Îtihad û Tereqî, De facto, 1913–1918), keyîtî
Avakirin
•	Dema avakirinê	29 tîrmeh 1299, c. 1300 (nêzîkî)
•	Dema hilweşînê	17 çiriya paşîn 1922
•	Rûerd	5.200.000 kîlometre çargoşe (1683)
Dirav		aqçe, qiruş, lîreya osmanî

Împeratoriya Osmanî (Devlet-i ʿAlīye-i ʿOsmānīye, Dewleta Berz a Osmanî), dewleteke misilman bû ku ji eşîrên tirk derketiye.

Siltanên Osmanîyan

Dîrok

Osmanî bavikekî tirk ji oxizan e, navê bavê ku navê xwe dayê vî bavikî Osman bû. Di sedsala 13em û 14em de wekî mîrîtiyeke biçûk li sînorên Bîzansa ku êdî lawaz bû de bi cih bû. Di demeke kurt de li hemberî Bîzansê xwe birêxistin kir û serkeftinên leşkerî bi dest xistin. Dîsa bi riya siyaseta xwe ya bi bavikên cîran re erdê xwe mezin kir. Di nîşana 1453an de Konstantînopolîs (Stembol) bi dest xist û kir paytexta xwe.

Bi giştî 36 siltanên osmaniyan çêbûn. Osmanî di sedsala 16em û şûn de êdî bi pêş neketin. Di sedsala 18em û 19em de êdî gelekî lawaz bûn, herçend di sedsala 19em de hewl ji bo guhartinan hatiye dayîn û reform jî hatiye kirin êdî di dawiya sedsala 19em û di serê sedsala 20em de osmanî bi navê Zilamê Nexweş ê Ewropayê dihate nasîn. Bi derbeya Jontirkan (1908) desthilata osmaniyan kete bin destê Îtihad û Teraqî. Ew di şerê cîhanê yê yekem de di aliyê Elmanyayê de cih girtiye. Di dema şer de qirkirineke herî mezin ya cîhanê li dijî ermenî û mesîhiyên din pêk aniye. Piştî şer bi dawî dibe osmanî têk çûye û qedera wan ketiye destê hêzên serketî yên mîna Fransa û Brîtanyayê. Bi dûçûna yek ji avakerên dewleta Iraqê ya modern Abdulmuhsin Sadun, sedema mezintirîn ya parçebûna osmaniyan ew e ku tirkan heq û hiqûqa gelên din ên osmanî înkarkirin. Piştî şerê azadîxwaz ê tirkan komara Tirkiyeyê hate damezirandin û bi awayekî fermî împeratoriya osmaniyan di sala 1923an de bi dawî bû.

Xanedan

 Gotara bingehîn: Xanedaniya osmanî

Kurdên osmanî

 Gotara bingehîn: Kurdên osmanî

Alayên osmanî

 Gotara bingehîn: Alayên Împeratoriya Osmanî

Mijarên têkildar

• Peymana Sevrê
• Dewleta Sefewiyan
• Mîrektiya Soran
• Mîrektiya Botan

Girêdanên derve

• Ottoman Resources in Internet