Zaro Axa
Zaro Axa | |
|---|---|
 | |
| Jidayikbûn | 1777 |
| Mirin | 29 Hezîran 1934 (157 salî) Parêzgeha Stenbolê , Tirkiye |
| Esil | Kurd |
| Hevwelatî | Osmanî , Tirkîye |
| Xebat | Barhilgir, karker , dergehvan |
| Zarok | 36 |
biguhêre | |
Zaro Axa (1774, Bedlîs − 29 pûşper 1934, Stenbol), Kurdekî ku wexta ku hîn sax bû, di cihanê de mirovê herî temendirêj bû. Deh padîşahên Osmaniyan û serokkomarek dît. Beşdarî şeş şeran bû. Gorî hin çavkaniyan heft, gorî hinekan 13, gori hinekan jî 29 caran zewiciye. 13 zar û 29 neviyên wî hebûn. Di sala 1774an de li bajarê Bidlîsê navçeya Motkiyê çêbû. Beriya ku jiyana xwe ji dest bide, ji bo ku bê naskirin, ew birin Amerîkayê. Li wir bala çapemeniya Amerîkayê û cîhanê kişand. Li Amerîkayê gelek navdar bû. Li gorî agahiyên ku Rohat Alakom dide, di pasaporta Zaro Axa de rojbûna wî 16.02.1774 e. Zaro Axa di 29ê pûşperê sala 1934an di 160 saliya xwe de jiyana xwe ji dest dide û diçe ber rehma Xwedê. Piştî mirina Zaro Axa, ji bo lêkolîna sedemên temendirêjiya, wî li ser termê wî otopsî hate kirin û ji bo wê mejî, dil û kezebê wî ji nav laşê wî hatin derxistin.
Nîqaş
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Nîqaşek derbarê temenê wî yê rastîn de dema ku ew mir, heye.[1][2] Li gorî belgeya mirinê ya ku ji hêla bijîşkekî Tirkî ve hatî peyda kirin, temenê Zaro Axa 157 bû. Ew li Stenbolê mir , her çend hin tevlihevî der barê cîhê mirina wî de heye, belkî ji ber ku laşê wî rasterast ber bi DYA hat şandin. Lêbelê, raportek lêpirsînê ya ku ji hêla Walter Bowerman di sala 1939-an de hat weşandin diyar kir ku Zaro Axa li dora 97 saliyê bûye, ne 157 salî.[3][4]
Jiyan
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre].jpg)
Zaro Axa li gundê Medan hat dinê (îro: Meydan) li Mutkî ( parêzgeha Bitlîsê , Împeratoriya Osmanî ), dema ku ew ciwan bû, wek karkerek çêker xebitî, û piştre koçî Stenbolê kir , li wir wek xebatkar xebitî û di dawiyê de wekî sermiyanê hate teqawid kirin. Ew sinêlên mezin ji bo çapemeniyê de gel di dema salên dawî xwe wekî hinceta mezintirîn mêrê cîhanê zindî û yê ku ji bo gelek welatan rêwîtî kiribû, di nav wan de bû, Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê,[5] li Brîtanya , Fransa û Îtalya . Laşê wî piştî ku mir ew ji bo armancên lêkolînê hate şandin DY.
Zaro Axa, du caran ket nav hebûna Mustafa Kemal Atatürk û jê re digotin "Siltan". Rojnameya tirk Taraf îdîa kir ku dema ku Zaro bi Mustafa Kemal re hevdîtin pêk anî, wî behs kir ku karên pir baş kiriye, lê wî bi îdîaya rexne kir ku gelek azadî daye jinan.[6]
Di dema temenê xwe de kiryaran da ku Zaro Axa ji ber gilîek navxweyî li ser X-Rêzan hestiyên wî lêkolîn kir û guman li ser temenê wî yê îdîa kir, destnîşan kir ku ew ji 120 salî mezintir nebû. Zilamê pîr, li gorî Reuter ji Stenbolê bû, pir hêrs bû û belgeya jidayikbûna xwe di binê nîskên bijîjkên gumanbar de belav kir.[7] Ew îdîa kir ku bi Napoleon re hevdîtin kiriye , ku di şeş şeran de şer kiriye, û di Plevna de , dema ku ew 100 salî bûye şer kiriye. Ew ne bawer bû ku ew yanzdeh yan duwanzdeh caran zewicandî bû, lê îddîa kir ku nêzîkê 36 zaroka vî heye.[7]
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ "Chicago Tribune - Historical Newspapers". Chicago Tribune.
- ^ Karahan, Ali Yavuz; Batmaz, İbrahim (27 kanûna pêşîn 2018). "Zaro Agha, The legendary Kurdish supercentenarian". International Journal on Disability and Human Development. 14 (2): 201–202. doi:10.1515/ijdhd-2014-0015.
- ^ "Oudste man ter wereld: Zaro Ağa". IsGeschiedenis. 24 tebax 2012.
- ^ "Nieuws en pers » Zaro Ağa, de oudste man ter wereld? - gahetNA". www.gahetna.nl. Ji orîjînalê di 21 nîsan 2019 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 6 nîsan 2020.
- ^ "WORLD'S OLDEST MAN DEAD". Advertiser (Adelaide, SA: 1931 - 1954). 30 hezîran 1934. r. 21.
- ^ "'Modern Methuselah' Zaro Ağa - Ayşe Hür - Taraf.com.tr - Düşünmek Taraf Olmaktır". 14 sibat 2015. Ji orîjînalê di 14 sibat 2015 de hat arşîvkirin.
- ^ a b Bournemouth Echo 30 June 1934 ‘World’s Oldest Man Dead’
- Rohat Alakom, Dünyanın En Yaşlı Adamı Zaro Ağa (1774-1934), Avesta, 2009.
