Jacob Cats

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Jacob Cats (Brouwershaven, 10 november 1577 - D'n Haag, 12 september 1660) waor 'ne Nederlandsen diechter, rechsgelierde en politicus. Zie werk, wat veural besteit oet belierende gediechte besteit, woort iewelaank hiel väöl geleze.

Biografie

Cats woort gebore in Brouwershaven, 'n klein stad op Schouwen-Duiveland (provincie Zieland), es veerde keend vaan 'ne rezjènt. Zie geslach is neet verwant mèt de hiere vaan Kats (Noord-Beveland). Cats doorleep 't gymnasium in Zierikzee en góng daonao rechte studere in Leiden. Heer promoveerde in Orléans en lag zienen eid es avvekaot aof in D'n Haag.

Nao zienen eid góng 'r in 1603 aon 't werk in Middelburg, boe heer ziech specialiseerde in zake euver de kaapvaart. Ouch woort heer tot stadsavvekaot aongestèld. In 1905 trouwde Cats (in de Nui Kèrk in Amsterdam) mèt de Antwerpse Elisabeth van Valckenburg. In 1609, mèt de sleting vaan 't Twelfjaoreg Bestand, veel de kaapvaart stèl. Cats lag ziech noe touw op 't inpoldere vaan stökker land in Ziews-Vlaondere. Dees investeringe vele good oet en Cats woort in e paar jaor 'ne rieke groetgroondbezitter.

Daonao begós heer naom te make in de politiek. Vaan 1621 tot 1623 waor heer stadspensionair vaan Middelburg, daonao vaan Dordrech en in 1636 woort heer tot raodspensionair vaan Holland beneump, oongeveer de hoegste functie die 'ne börger in de Rippubliek kós bekleie. Nao de Groete Vergadering vaan 1651 naom heer oontslaag.

De lèste jaore vaan zie leve brach heer door op zien drei hoezer: Zorgvliet (Sorghvliet) in D'n Haag, de Munnikenhof bij Grijpskerke (Walcheren, Zieland) en de Catshoeve bij Groede (Ziews-Vlaondere). Zorgvliet, boe heer ouch storf, steit vaandaog bekind es 't Catshoes; 't is de ambswoening vaan de Nederlandse minister-president.

Cats heet sinds 1829 e standbeeld in Brouwershaven, vaan de hand vaan Philippe Parmentier.

Werk en stijl

Jacob Cats begós al in ziene studententied mèt 't sjrieve vaan diechwerk; zien ierste bundels bevatde neo-Latiense poëzie nao klassiek veurbeeld. Vaanaof 1618, meh veural op zienen awwe daog (naotot heer in 1651 op pensioen waor gegaange), publiceerde heer bundel nao bundel in 't Nederlands. Zie werk besteit veural oet epigramme mèt 'nen didactische, dèks moraliserenden inhaajd.

Al tijens zie leve woort zie werk good verkoch. Nao zienen doed is 't mie es twie iewe laank kier op kier herdrök, gemeinelek in de (intösse sterk verawwerde) zeventienden-iewse spelling. Cats zie verzameld werk (in diverse oetgave) is, nao de Biebel, 't mies geleze en verkoch werk in de Nederlandse historie. Door de otoriteit die zien spreuke hadde stoont heer bekind es Vadertje Cats. Pas in de negentienden iew begós zien positie oonder vuur te koume. De literaire criticus Conrad Busken Huet publiceerde e zier kritisch werk euver Cats (en veural euver zien contemporain naovolgers), en väöl literatore volgde Busken Huet in zien kritiek. Ouch in 't satirisch bundelke Grassprietjes (vaan Frederik van Eeden) weurt heer belachelek gemaak. Pas in d'n twintegsten iew raakde heer ech oet de mode, wie de moraol deen 'r veursjreef oet d'n tied raakde.

Diverse vaan zien veerze zien spreekwäörd gewore, soms in aongepasde vörm. Me kin daan beveurbeeld dinke aon "Al draagt een aap een gouden ring, zo is het toch een lelijk ding."

Bron

Dit artikel is gebaseerd op, en gedeiltelek vertaold oet, 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in dees versie.