Bewirkingsblaad: Popmeziek

{{sjterartikel}}
{{dialek|Mestreechs}}
'''Popmeziek''' is 'n term die sleit op väöl [[muziek]] vaan nao d'n [[Twiede Wereldoorlog]], aofhenkelek vaan de gegeve [[definitie]]. Väölal weurt popmuziek geassocieerd mèt joonk, good verkoupend, commercieel en [[mode]]geveuleg. Hendeg verwant is 't begrip [[populaire muziek]], wat evels neet dezelfde geveulswierde heet en ouch neet 'tzelfde beteikent. ''Popmuziek'' is zuver e kwalitatief begrip, wat 'n muziekstruiming en -traditie besjrijf, ''populaire muziek'' is veural e kwantitatief begrip, wat aongief tot bepaolde muziek bij väöl lui geleef is.

==Oersprunk en definities==
===Populaire muziek: Salon en Tin Pan Alley===
De term ''populaire muziek'' is al in de vreug [[twintegste iew]] in gebruuk, veur wat v'r allewijl dèks ''amusemintsmuziek'' neume. 't Oontstoon vaan 'ne typischen amusemintsmuziek - geine [[volksmuziek]], meh ouch geine [[kunsmuziek]] - is neet op einen datum vas te zètte; dit is e gans geleidelek perces. [[Peter Wicke]], professor in [[Berlien]], wèt de notie vaan populaire muziek zelfs trök te veure tot [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]], es dee vaan [[Leopold Mozart|z'ne pa]] te hure krijg "vergiss das ''populare'' nicht".
In de negentiende iew oontsteit 'n [[sjisma]] tösse muziek dee ziech mier op de [[kuns]]zinnege doele riech en muziek dee veural veur goje verkoup en good begriepe bij 't publiek bedoeld is. Zoe roond 1850 weurt die sjeiing pas good dudelek: de kunsmuziek weurt ummer zwoerder en ambitieuzer en d'n amusemintsmuziek vervlak. De populaire muziek oet deen tied weurt dèks mèt [[salonmuziek]] aongegeve, umtot de [[salon]] de plaots waor boe zoe'ne muziek dèks kloonk. Ouch ''liechte muziek'' is e begrip wat me sterk mèt dees stijlriechting associeert. Hiel dèks góng 't um stökker veur [[piano]] [[solo]], meh ouch [[kamermuziek]] en [[leed|leder]] kaome veur; 't populair leed waort nao 't ind vaan de iew touw ummer veurnaomer. Veur löchtege werke mèt groeter bezètting zörgde de [[operette]].

Roond 1890 kaom in de [[Vereinegde Staote]] 'n groete industrie vaan [[song]]s op, die op 'n hook vaan twie [[New York City|Newyorkse]] straote geconcentreerd woort. Dees plaots kraog de bijnaom ''[[Tin Pan Alley]]''. Ouch kaom 't Amerikaans reclaamblaad [[Billboard (blaad)|Billboard]] in deen tied veur 't iers mèt 'n [[hitparaad]]. Hei woorte decennia laank songs gesjreve in bekans ummer dezelfde vörm, door ervaore songsjrievers. De bekindste zien zoonder twievel [[George Gerschwin]] en [[Irving Berlin]]. Tot in de jaore viefteg bleve dees leedsjes oongekind populair.

===Jazz, blues, rhytm & blues: De opkóms vaan zwarte muziek===
In de jaore twinteg kraog Tin Pan Alley concurrentie in verkoupciefers vaan 'n nui soort muziek: de [[jazz]]. Dee waor in wieneg tied - e jaor of vieftien - vaan fiesmuziek oet de väöl zwarte sloppewieke in [[New Orleans]] oetgegreujd tot nationaal hitfenomeen. De Tin Pan Alley-muziek woort zwoer dedoor beïnvlood en kraog väöl [[blue note]]s, [[syncope]]s en aander jazzy kinmerke. Ouch greujde de jazz zelf nao de populaire muziek touw door middel vaan de [[swing]], zoetot vaan sommege artieste neet mie gezag kin weure of 't jazzy populaire muziek of commerciële jazzmuziek is.<br>
Oet de nog väöl volksere [[blues]], die vaan 't platteland gekoume waor en ouch door negers gepraktiseerd woort, waor inmiddels ouch 'ne commerciële muziek oontstande, en 'n versmèlting mèt de jazz waor al gaw e feit. De zoe oontstande muziek had wel 't blues-sjema, meh waor soms letterlek dreimaol zoe snel en kinde 'n flinke ritmepartij. Bij de [[boogie-woogie]] weurt dat ritme nog door piano-basse gemaak, meh bij 'ne nuie, vocale, muziek, de [[rhythm & blues]], woe-aon al gaw de [[elektrische gitaar]] woort touwgevoog, waor 't ritme oonmiskinbaar door de touwpassing vaan slaagwerk. En nog mie es bij de jazz jaore ieder woort deze muziek, ritmisch es 'r waor, mètein mèt [[seksualiteit|seks]] geassocieerd, en veroerdeild door 'n groete groop lui, ouch dèks door de zwarte middeklasse. In de jaore veerteg bleujde deze muziek evels good, en 'nen inkele kier braok 'ne zenger nao de hitparade door. Dit lökde [[Louis Jordan]], dee neet zoe expliciet seksueel waor es väöl ander rhythm & blues-zengers.

===Country & western, de 'blaanke blues'===
't Algemein beeld vaan blaanke die luusterde nao Tin Pan Alley-songs en zwarte die jazz en blues hadde is te sumpel. Zoewel de song es de jazz zien hendeg steidelek vaan karakter en de muziekcultuur op 't platteland waor väöl anders. Heibove is al geweze op de volkse aofkóms vaan de blues; wat 't groete publiek in 't interbellum es 'blues' lierde kinne waor evels 'ne sterk geciviliseerde en gecommercialiseerde vörm. Op 't platteland, boe de erm bevolking geine radio had es de stadse cultuur neet op groete sjaol doordróng, bleef de oersprunkeleke blues, e leed mèt sumpel gitaarbegeleiding, min of mie behawwe.

Ouch de blaanke op 't platteland hadde, nog mie es de negers, 'n ander muziekcultuur es die in de stei. Gooddeils geïsoleerd vaan Tin Pan Alley oontwikkelde ze dao hun eige muziek, 'n amalgaam vaan de versjèllende muziekculture die de bevolking es immigrante nao de Vereinegde Staote hadde gebrach. Belaankrieke eleminte zien Britse en Ierse volksmuziek, (Zuid-)Duitse volksmuziek en de negermuziek. Loupende de negentiende en de vreug-twintegste iew gónge dees muziekculture 'n constante wisselwèrking mètein aon. Bij ein vaan de ierste countrystare, [[Jimmy Rogers]], huurt me dudelek de verwantsjap mèt de blues. Ouch huurt me häöm jodele, boe-oet direk en gemekelek d'n invlood vaan Zuid-Duitse muziek trök te hure vèlt. 't Is daan ouch neet zjus um country es exclusief blaanke muziek te zien en evegood is de blues gein exclusief zwarte oetvinding.

Me kint beter zègke tot [[country]]muziek 'nen oetvinding vaan de muziekindustrie is. Door zwarte gespäölde blues woort es ''race music'' in de merret gezat. Volksmuziek vaan de blaanke evels hètde ''hillbilly music'' of ''oldtime music''. Wie bliek oet deen ierste naom, zaog de muziekindustrie ouch op deze muziek sterk neer: ''hillbilly'' beteikent zoeväöl wie 'boerenlöl'. De merret veur deze muziek laog naodrökkelek boete de stei en besloog allein de zuideleke staote. Wel maakde 't steidelek publiek in de jaore veerteg kinnes mèt country-echteg idioom door zingende filmstare in cojbojfilms.

===Vaan rhythm & blues nao rock 'n roll: de geboorte vaan de popmuziek===
De blanke elite veraofsjouwde de rhythm & blues, dee mèt de term ''race music'' einvoudeg es "neet veur eus soort lui" woort aofgedoon. In [[1949]] woort de nuie naom evels gewoen ''rhythm & blues'', en toen kaom ouch lankzaam de verkoup oonder jóngere op gaank. De tekste woorte lankzaamaon minder expliciet, en de muziek flirtde mèt Tin Pan Alley door middel vaan de [[doo-wop]]. De groete platecompenije evels voolte ziech neet gerope veur ziech drop te storte, zoetot 't 'n ummer lucratiever domein woort vaan nui, klein platelabels, miestal mèt zwarte eigenere. In de jaore viefteg kaom de doorbraok. De muziek woort ummer professioneler en get gepoliesder. Artieste raakde bekind in 't ganse land oondanks de gering (en eigelek ummer negatief) media-aondach. [[Fats Domino]], [[Chuck Berry]], [[Bo Diddley]] en [[Little Richard]] braoke door, noe ouch bij e blaank publiek. Gans populair woort de muziek mèt de blanke [[Elvis Presley]], dee ziech in ing twie jaor tot staar opwèrkde en daomèt definitief de zwarte muziek bij de blanke vestegde. 'ne Goje twiede bij de blaanke waor [[Buddy Holly]]. In [[1956]] had d'n ouch al blanke [[Bill Haley]] 'ne wereldhit mèt ''[[Rock around the Clock]]''. Dit leed markeerde ouch boete de VS 't begin vaan 't popmuziektiedperk. 

De muziek, tot daan touw bekind es rhythm & blues, woort noe ouch aanders geneump: [[rock 'n roll]]. Dit had twie reies. T'n ierste waor de term ''rhythm & blues'' raciaol belas en had ze associaties vaan oonfatsónlikheid. T'n twiede waor deze nuie muziek ouch e bitteke anders, door 't opnumme vaan invlode oet de [[country]] en traditionele Tin Pan Alley-muziek. De maot boe-in rhythm & blues, country en traditionele populaire muziek doorkloonke in de rock 'n roll versjèlde vaan arties tot arties. Chuck Berry en Little Richard waore echte rhythm & blues-artieste, meh de muziek Fats Domino bestoont ieder oet verbluesde songs. Bij Elvis en Buddy Holly is de country sterker aonwezeg. In eder geval zörgde d'n invlood vaan country en song wel daoveur tot in rock 'n roll ouch ander harmonische petroene es 't [[bluessjema]] veurkaome.

Dit waor muziek veur alle laoge vaan de bevolking, meh wel allein veur de jóngere. Veur 't iers in de historie teikende ziech 'n dudeleke sjeislien aof tösse muziek veur versjèllende leeftiedsgrope. Vaanaof deen tied begós me de term ''pop music'', 'n gewoen aofkorting vaan ''popular music'', specifiek veur de nuie jóngeremuziek te gebruke. Evels bleef es stijlriechting tot deep in de jaore zesteg ''rock 'n roll'' gebrukeleker.

==Vaanaof de rock 'n roll==
De platemaatsjappije weigerde veurluipeg nog ziech mèt deze muziek bezeg te hawwe en perbeerde ander genres te popularisere, wie de [[calypso]]. Nao e paar jaor sprónge ze evels esnog in op dees muziek, iers veurziechteg mèt [[cover]]versies vaan rockleedsjes (bev. door [[Pat Boone]]) en door tienerstare, e nui fenomeen. Deze gepoliesde rock woort [[schlock rock]] geneump. Vendaog d'n daag is dat veural nog es sjelwoord in gebruuk. De Tin Pan Alley-muziek waor neet verdwene meh wel gemarginaliseerd, al bleef [[Frank Sinatra]] groete successe höbbe. Veur de rock 'n roll waore de hoegtijdaog nao [[1958]] veurbij, ouch al umtot de meiste artieste neet mier actief waore.

Roond [[1960]] waor de muziekindustrie daan ouch vaan de sleeg oet de jaore viefteg herstèld. In [[Brill Building]] aon de [[Broadway]], 't nui Tin Pan Alley, woort väöl hitmuziek gesjreve. De beste en bekindste vaan de producers oet dezen tied is [[Phil Spector]], die 'ne gans eige [[sound]] creëerde mèt de versjèllende meidegrope die heer produceerde. Aon de Amerikaanse weskös oontstoont intösse de [[surf (rockstijl)|surf]], die o.a. de [[Beach Boys]] voortbrach. Al deze populair muziek verspreide ziech euver gans Amerika en Wes-[[Europa]], woe euveral bandsjes vaan jóng jónges oontstoonte.<br>
In [[Groet-Brittannië]] woort de [[skiffle]] populair, 'n muziekstiel boevaan de instrumenten door de speulers zelf inein woorte gezèt. Dees bandsjes speulde ummer de Amerikaanse muziek. In [[Londe]] oontstoont 'n bleujende blues-scene, dewijl in [[Liverpool]] de populair leedsjes väöl gecoverd woorte, mèt e typisch, kinmèrkend geluud wat me de [[Merseybeat]] neump. Oet Londe kaomde de [[Rolling Stones]], oet Liverpool de [[Beatles]]. Veural de Beatles vereuverde in recordtied de Britse merret, meh in [[1964]] kaome hun plaote ouch in de VS in de winkels.

==De British Invasion: muzikaal revoluties in de jaore zesteg==
De Beatles veroorzaakde in de VS 'n oongekind succes. Op e zeker memint waor de hitparade vaan plaots ein tot en mèt vief door de Beatles bezèt. Tegeliek woorte de Rolling Stone icone vaan d'n [[alternatieve muziek]]. Dit twievajdeg succes vaan Britse bands in Amerika neump me de ''[[British Invasion]]''. Bei maakde veur de res vaan de jaore zesteg veur e good deil 't verloup vaan de popmuziek oet. In Groet-Brittannië kaome bovedeen ouch nog de bluesgitaris [[Eric Clapton]] en de groop [[The Who]] op, die ouch 'ne zwoere stumpel op de popmuziek zouwe duie.

Toch kaome ouch in de VS hiel groete naome op, wie [[Bob Dylan]], 'ne proteszenger mèt folky leedsjes dee 't geziech woort vaan alle protesterende jóngere, d'n hiel innovatieve gitaris [[Jimi Hendrix]], de [[Beach Boys]] (zuug bove) en de experimenteel acts [[Frank Zappa]] en [[Velvet Underground]]. Laanksem woort in de loup vaan 't decennium de muziek get kunszinneger: de tekste gónge neet ummer mier euver de [[leefde]], de structure woorte aanders, de leedsjes woorte langer, me góng vervreemdende gelude gebroeke etc. E belangriek punt dao-in vörmde de [[elpee]] ''[[Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band]]'' vaan de Beatles, dewijl ouch de [[Doors]], mèt hunne ''psychedelische muziek'', ziech op dat punt verdeenstelek maakde.

De [[Monkees]], e bandsje gevörmp in e tv-programma, waore 't Amerikaans antwoord op de Beatles, altans dat waor de bedoeling. In de oontwikkeling vaan de popmuziek zien ze veurnaom umtot dit concep later dèks gekopieerd zouw weure.

==Jaore zeveteg: de naodaog vaan de klassieke rock en de opkóms vaan nui genres==
===Symfonische rock of progrock===
De ierste rockmuzikante waore lui gewees die wieneg of gein muziek kóste leze. Roond 1970 waor popmuziek evels allaank 't domein vaan zelfbewösde jóngere, die dèks genoog wel gestudeerd hadde. Dees jóngere wouwe de popmuziek op e hoeger nivo bringe door ze te laote voldoen aon ideale vaan de [[klassieke muziek]]. Dit woort de symfonische rock of [[progrock]]. De leedsjes woorte ummer lenger, 't aontal gebruukde akkoorde góng fors umhoeg en de [[synthesizer]] woort - ofwel bij gebrek aon [[orkest]]e ofwel veur nui geluudseffekte - väölvuldeg touwgepas. [[Yes]], [[Electric Light Orchestra]], [[Emerson, Lake and Palmer]] en [[Led Zeppelin]] zien dao veurbeelde vaan.

===Hardrock===
Oongeveer tegliek kaom de hardrock op. In zekere zin is dit 'ne verzaomelnaom veur alle helle rockmuziek, meh sinds bands ziech dao op gónge riechte kraog 't zien eige kinmèrke. 't Genre hóng get tege de progrock aon, meh de pionere, wie [[AC/DC]], [[Black Sabbath]] en [[Motörhead]], riechde ziech veural op veurbeelde wie Jimi Hendrix en Eric Clapton, op de geëlectrificeerde blues. Al gaw zouw de 'ne bepaolde vörm vaan de hardrock, bekind es [[heavy metal]], oetgreuje tot e genre op ziech mèt 'ne hiel herkinbare sound en väöl subgenres. In de jaore tachteg zouwe hardrock en metal populair blieve, en ziech ummer mier op 't zwarte storte: d'n doed, de [[hèl]] en d'n [[duvel]], oorlog etc.

===Glamrock===
Es reactie oontstoont e genre vaan rock mèt väöl uterlek vertoen: de [[glamrock]]. De muziek bestoont oet korte, oongecompliceerde leedsjes en de naodrök laog op de show: väöl glitter en 'n oetgesproke androgien uterlek. Icone waore beveurbeeld [[The Osmonds]], meh ouch minder op tieners en hitsucces geriechte acts vertegenwoordegde de muziek, wie [[David Bowie]] en [[T-Rex]]. [[Queen]] had wel 't imago vaan de glamrock meh waor muzikaal gecompliceerder, dèks wie progrock.

===Punk===
De symfonische rock waor gecompliceerd en deur, vaanwege de composities en de instruminte, en daodoor ummer slechter bereikbaar veur de gemiddelde amateur. Daotege es reactie oontstoont in New York de ''new wave'', die alle kinmerke vaan d'n awwe rock 'n roll had: korte leedsjes, drei [[akkoord (muziek)|akkoord]]e en e sumpel instrumentarium. Al gaw sloog deze muziek euver nao Groet-Brittannië, woe de [[Sex Pistols]] mèt hunne provocatieve helle muziek väöl succes hadde. De tekste waore dèks rouw en de muziek oongepolies. Punk woort steivas geassocieerd mèt de arbeiersklasse, en loupende de jaore tachteg woort de muziek ummer mie 't domein vaan zoewel extreem-linkse es extreem-rechse grope.

==='ne Nuie zwarte muziek: funk en soul===
Wie de rock door de blaanke waor geambrasseerd beteikende dat neet 't ind vaan typisch zwarte muziek. In de jaore zesteg kaom de term [[soul]] in gebruuk, veur get typisch zwarts, zoonder tot me dao 'n definitie aon gaof. Kinmèrke waore de expressief meneer vaan zinge en de sterken [[afterbeat]]. De soulstijl woort, zeker in de jaore zestig, sterk geassocieerd mèt 't plaotelabel [[Motown]] vaan de (zwarte) producer [[Berry Gordy]]. In de jaore zeveteg greujde de snelle vörm vaan dee soul oet tot de [[funk]]: 'ne muziek mèt sterke ritme-accinte op de zwakke beats (de twiede en veerde) die paradoxaal zjus de spanning moste lègke op de ierste tel. Funk is ouch de naom veur dit ritmepatroen, oftewel ''[[groove]]''. Väöl succes had [[James Brown]]. Later, in de jaore tachteg, kaom [[Prince]] es veurnaome funk-arties op.<br>
De tèrm ''soul'' bleef veur lankzaamer muziek mèt 'n soortgelieke groove in gebroek.

===Veer beats per maot: disco===
Ouch in de zwatte scene oontwikkelde ziech de [[disco (muziekstijl)|disco]], die ziech oondersjeide door 'n hiel aander groove es de funk: op eder tel vaan de maot 'ne [[beat (tromslaag)|beat]]. Dees muziek waor allein bedoeld veur op te danse, en had, aanders es de jazz, rock en funk veur ziech, gein of wieneg seksueel connotaties. Deze muziek woort iers nog, nao de stad [[Philadelphia]], de ''Philly sound'' geneump, meh góng al snel disco heite, umtot de muziek dèks in [[disco (muziekhal)|disco]]'s gedrejd woort en dao oetindelek góng euverhierse. De beats vaan de muziek woorte door 'ne [[drumcomputer]] geproduceerd, meh veur de res maakde me euver 't algemeint wieneg gebruuk vaan elektronica; 't inheure vaan gans [[orkes]]te waor neet oongewoen. Al snel oontstoonte hiel väöl acts die commerciëlen disco gónge make, en d'n disco kraog dit etiket ferm opgeplek. Disco waor 'ne muziek vaan [[producer]]s, neet in de leste plaots door de ingewikkelde "gelierde" arrangeminte. Groete naome waore de [[Bee Gees]], de [[Village People]], [[Donna Summer]], [[ABBA]], [[the Jackson Five]] en [[Boney M.]] Bij al dees acts waor 'n groete tot hiel groete rol veur 'n intelligente productie en de betrokke producente zien eigelek allemaol nao d'n discotied succesvol gebleve. In [[1979]] kaom 'n actie vaan rock-gezinde [[deejay]]s op gaank, die me ''[[Disco Sucks]]'' neumde. Op [[12 juli]] vaan dat jaor hoolte ze in e hónkbalstadion 'n protesbijeinkóms, de ''Disco Demolition Night'', boebij 'n does mèt disco-plate tot oontploffing gebrach woort.<br>
Op de pojnhoupe vaan de disco oontstoonte de [[house]] en de [[techno]], es sterk elektronische underground-muzieksoorte. De artieste haolde väöl inspiratie oet de [[Duitsland|Duitse]] groop [[Kraftwerk]]. 'ne Pioneer in d'n disco mèt elektronische instruminte waor d'n Italiaanse producer [[Giorgio Moroder]], dee zoewel zelf experimenteel tracks maakde es leedsjes veur andere produceerde (beveurbeeld veur Donna Summer).

==Jaore tachteg: de synthesizer en de superstare==
===Synthipop: de twiede Britse Invasie===
In Groet-Brittannië oontstoont 'ne kleine stroum vaan nui popmuzikante die neet contint waore mèt de muziek wie ze bestoont. Zie wouwe ziech riechte op nui geluie in de popmuziek en maakde daoveur gebruuk vaan de synthesizer, die noe vaan 'nen have studio tot e haandzaam formaot verkleind waor. Al waore de meugelekhede beperk (me kós mer ein stum tegeliek speule, beveurbeeld), toch lökden 't hun mèt twie synthesizers en 'ne drumcomputer 'n alternatief veur de rockband te creëre. 't Mies succesvol waor [[Depeche Mode]] dao-in. Deze nuie muziek, al stoont ze nog in de kindersjeun, bleek ouch in de VS aon te sloon. Dit neump me de ''Second British Invasion''. De popmuziek woort mètein dedoor veranderd en eve leek 't of de electronica de gitare veur 1990 zouw oetreuje.

===Rap: 'ne nuie zwarte muziek vaan de straot===
Al ind jaore zeveteg oontstoont in New York de [[rap]], dee basaol bestoont oet beats vaan 'nen drumcomputer en 'n gesproke teks debove. Eventueel kós me de rap aonkleie mèt al daan neet electronische sounds. De rappers maote ziech in de jaore tachteg väölal 't imago vaan [[gangster]] aon, en dèks hadde ze ouch hun wortels in crimineel milieus. Dewijl de mainstream, wie [[Run-DMC]], ziech bezegheelt mèt imagozake wie gouwe kèttelkes en deur oto's oontstoont ouch 'n oonderstroum vaan radicaal zwarte, die ziech tege de regering wouwe verzètte en ziech dèks tot d'n [[islam]] bekierd hadde. E veurbeeld daovaan is [[Public Enemy]].

===MTV: Muziek neet mie zoonder beeld===
Mèt 't filmke bij de ''[[Bohemian Rhapsody]]'' vaan Queen begós 'n traditie vaan film bij popmuziek, die me [[videoclip]]s neump. Vaan promotiefilmke veur de song woort dit al gaw tot e kunswerk op ziech, en in [[1981]] maakde al zoeväöl bands videoclips tot 'ne zender daoveur kós weure opgeriech: [[MTV]]. Deze zender góng de hitparaad oetzende, meh ouch alternatief muziek en interviews mèt artieste. Dees interviews hadde väöl invlood op de kiekende jóngere, die gere hun idole wouwe naodoen.<br>
In [[1985]] woort e groets muziekfestival georganiseerd door [[Bob Geldoff]], naomelek [[Live Aid]], wat geld mós inzamele veur erm len in [[Afrika]]. Dit waor 't groetste muziekfestival oets, tot in [[2005]] dezelfde Geldoff mèt [[Live 8]] e nog groeter spektakel opzat. Live Aid woort op MTV ootgezonde en had zoonder de visualisatie vaan de popmuziek woersjijnelek amper kinne plaotsvinde.

===Groete artieste vaan bove: superstare===
Zoe roond 1980 kaom 'n nui soort arties op: de [[superstaar]]. Hei-oonder versteit me in dit geval laankdoreg en meistal good gewaordeerde artieste die door de muziekindustrie tot staardom gebrach zien. 't Nuie dao-in is tot daoveur de "echte" stare oet 'n [[subcultuur|subculturelen]] oonderstroum kaome en op eige krach de top haolde, dewijl de acts vaan de muziekindustrie efemeer en oppervlakkeg waore en door de kritische, get awwere luustereer woorte aofgekäörd. De superstare vaan de jaore tachteg evels kóste en kinne dèks ei of mier dinger hiel good en höbbe dat in hun carrièr, mèt hölp vaan de muziekindustrie, gecultiveerd. Zoe maakde [[Madonna (zangeres)|Madonna]] hiel good gebruuk vaan 't nui medium ''videoclip'' (zuug heibove), kós [[Michael Jackson]] hiel good danse en waor [[Prince]] zelfs 'nen echten alleskinner. Al dees drei artieste levere noe nog werk aof, al zien ze neet mie de idole vaan 'n jóng generatie, en bovedeen höbbe ze vaanaof 't begin d'n invlood euver de muziek es producer behawwe.<br>
De kwalificatie "superstar" is trouwes belaangriek awwer.

==Jaore negeteg en daonao: Nörges mie sjerpe grenze==
===Nog ins veer beats per tel: de house en de techno breke door===
Tege 't ind vaan de jaore tachteg, meh zeker nao 1990, weurt de house immens populair bij 't mainstream-publiek. De muziek oonstijg noe de underground-fieskes en weurt euveral in d'n disco gedrejd. Ouch huurt me ze ummer dèkser boete de disco, in de hitparaad. Pioneer mèt house veur de mainstream is [[Snap]]. Dees elektronische muzieksoort liet ziech good combinere mèt herkinber geluud, boedoor ze hitgeveuleger is es 't robotechteg breurke techno. In Nederland oonsteit 'n vörm vaan keendvrunteleke bubblegum-house, door 't greupke [[2Unlimited]] (mèt Belzje producers), wat veur Nederland oongekinde hitsuccesse euver de ganse wereld behaolt. E dergelek geluud gif me dèks mèt ''[[Eurohouse]]'' aon.<br>
D'n techno blijf euver es underground-stijl, en vint in Europa, in 't bezoonder in Nederland, 'ne vröchbare bojem. In [[Rotterdam]] oontsteit dao 'n hiel extreem muzieksoort: de [[gabber]], wat 'ne muzikaal oetgekleide en ummer sneldere techno inhèlt. 't Hitsje ''Poing'' oet [[1991]] is dao-in 'n echte klassieker; al is 't nog neet zoe snel, 't is oongeluifelek minimalistisch vaan opzet en behaolt toch 'n hitstatus. 't Deurt tot midde jaore negeteg ietot de gabber ech tot in 't gans pop-publiek doordrink; in [[1996]] steit ze op häör huugdepunt. Väöl jóngere perbere ziech aon de mode aon te passe. De muziek, wie extreem ouch, verkoup verrassend good. Es reactie oonsteit noe de [[happy hardcore]], die veural op kinder geriech liek. Deze muziek weurt evels ouch door de [[rave (muziek)|rave]]-scene euvergenomme en vint dus welzeker ziene weeg nao e serjeuzer publiek.<br>
Nao 1997 raak de gabber en daomèt alle muziek mèt hel beats oet de mode. Roond 2000 kump de [[trance]] evels op, 'n muzieksoort die sterk aon 'ne get mèldere house of techno deit dinke. In [[2006]] weurt in Wes-Europa de [[jumpstyle]] hiel populair; d'n helle beat vaan dit genre herinnert aon de gabberraasj, al ligk 't tempo väöl lieger.

===Hardrock en grunge: De grens tösse mainstream en alternatief vervaag mie es oets===
Wee in de jaore tachteg hardrock koch en drejde, meinde alternatieve muziek te luustere dee ziech dudelek oondersjeide vaan wat de groete massa sjoen voont. Al bestoonte wel commercieel hardrockbands (wie [[Europe]] en [[Bon Jovi]]), 't oondersjeid waor sterk. In de ierste helf vaan de jaore negeteg evels kump ouch dao verandering in, wienie drei hardrockbands mèt wereldhits nao 't groet publiek doorbreke. 't Zien [[Nirvana]] mèt ''Smells like Teen Spirit'', [[Metallica]] mèt ''Nothing Else Matters'' en [[Guns N' Roses]] mèt ''November Rain''. Noe waor ouch de hardrock, dee tot daan touw connotaties mèt ziech mètdroog wie "gedrogeerd", "sjriewereg" en "e raar publiek aontrèkkend", gemeingood. Bovedeen waore de lèste twie songs ouch nog echte [[ballad]]s, wat veur 't zjanre ouch al 'n echte revolutie beteikende.<br>
Later koume ouch bands wie [[Radiohead]] en [[Muse]] op, die rock make mèt 'ne sterke kunszinnegen inslaag, beïnvlood door de progrock (zuug bove), en daomèt ouch 'n mainstreampopulariteit behaole. Dit hej neet kinne gebäöre zoonder de bove besjreve oontwikkelinge. Me sprik bij dit soort bands vaan [[alternatieve rock]]. 't Begrip [[britpop]], feitelek niks mie es 'n geografische aonduiing, weurt hei ouch sterk mèt geassocieerd. Ouch ''[[indie]]'' is e sterk verwant stijlbegrip.

===Zingende modèljonges en -meidskes: Boybands en girlgroups===
In de jaore negeteg kump 'n aonzeenlik aontal zoegeneumde [[boyband]]s op. Dit zien bands die oet jonges bestoon, en wel jonges die dao perceis zoe veur zien oetgekoze umtot ze e sjoen uterlek en e good imago höbbe. De muziek die ze make is ballad-echteg. Ze trèkke e publiek vaan doezende oetzinneg, soms hysterische jóng meidskes, wat bij kritische muziekleefhöbbers zoe'n grope a priori in 't oongenade liet valle. De ierste groop die aon dit profiel voldeit, [[New Kids on the Block]], heet häöre glorietied in de jaore tachteg, meh hun opvolgers zien actief in 't decennium daonao: [[Take That]], [[Boyzone]], de [[Backstreet Boys]], [[Westlife]] en [[*Nsync]].<br>
Ouch weure meidegreupkes geformeerd. Dit fenomeen is väöl minder nui en ze zien miestens ouch neet zoe succesvol es de boybands, meh ein groop vörmp hei 'n oetzoondering op: de [[Spice Girls]]. Die zien, al is 't ouch mer eve, hiel populair, en lègke neet de groetste naodrök op e zoe aontrèkkelek meugelek uterlek meh draoge get dynamisch oet, wat ze zelf ''girl power'' neume. Evels bliek de muziek te oppervlakkeg veur laank succes en 't groopsverband bevèlt de zangeresse neet, zoetot ze oeterein goon.<br>
Nao d'n tied vaan de Spice Girls koume solo-zengers en -zengeresse mie in de mode. Superstaardom haole [[Britney Spears]] en get minder [[Christina Aguilera]]. Opvallend is tot dees twie artieste door alle critici hiel sterk weure aofgekäörd, veurnaomelek umtot 't hei um nog zoe'n jóng meidskes geit en de muziek vaan [[producer]]s kump. De formule-Britney Spears woort evels hiel frequint gekopieerd. Nao e paor jaor koume zoewel Spears als Aguilera mèt beter gewaordeerde muziek.<br>
Ouch menneleke zengers bereike 'ne dergeleke status. [[Robbie Williams]] stap oet Take That en brik daonao gaans mèt hun imago um 'n bleujende solo-carrièr te beginne. Ouch 'n solo-carrièr begint [[Justin Timberlake]], dee oet *NSync stap.

===Weer 'ne zwatte dansmuziek: R&B===
D'n term ''[[R&B]]'' is wezelek 'n aofkorting vaan ''Rhythm and Blues'', zuug bove, meh in de loup vaan de jaore geit 't lankzaamaon gewoen veur ''zwarte muziek'' stoon; 't weurt daan e begrip wie ''soul''. In de late jaore tachteg kump 't in gebruuk veur 'ne zwarte dansmuziek die ziech kinmerk door 'ne dansante, ostinate beat mèt 'n ouch al ostinaat ritmepetroen, väöl specialistisch produceerwerk en gladde, good verzörgde zaank, meistaal vaan vrouwlui. 't Imago vaan deze muziek steit soms kortbij dat vaan de rap, meh sociologisch is deze muziek gans anders: rap kump vaan de straot, R&B oet de hen vaan 'ne producer.<br>
Bekinde R&B-acts zien [[Toni Braxton]], [[Destiny's Child]] en de joonkgestorve [[Aaliyah]], die alledrei voldoen of voldege aon 't criterium zwart, vrouw en sjoen. Later weurt de muziek ouch door blaanke zangeresse umermp: de [[Sugababes]] zien veur de helf wit, en ouch de latina [[Jennifer Lopez]] zingk R&B.

===Latinos en ander exotisme===
Lopez is mer ein vaan de Latiens-Amerikaanse artieste die in dezen tied doorbrik. Roond 2000 liekent dit gebeed mie es oets in de belangstèlling vaan 't Amerikaans en Europees publiek te stoon. Jennifer Lopez evels liet dat Latiens elemint neet in häör muziek doorklinke: ze wèlt veural 'n modèrn, geëmancipeerde zelfbewöste vrouw zien. Dit gelt neet veur [[Ricky Martin]], dee mèt ''Living la Vida Loca'' 'ne hit haolt. Al zien hei ouch de Latin-invlode gering, heer liet mèt e paor wäörd [[Spaons]] geine twievel bestoon euver zien roots. Dit is väölzègkend: popmuziek is ummers in hoeg maote 'n zaak vaan imago. Mier Latin-invlood nog dräög de Colombiaanse [[Shakira]] bij ziech, die ietot ze in [[2001]] in de westerse wereld doorbrik al jaore in [[Zuud-Amerika|Zuid-Amerika]] bekind is. Häöre muziek ligk good in 't gehuur en op 't ierste gehuur dinke väöl lui mètein aon bubblegumpop; es arties liet ze evels gaw zien väöl mier te kinne.

Ouch exotisch kint me [[Norah Jones]] neume, die 'n boete-echteleke dochter vaan [[Ravi Shankar]] is en in [[2002]] met sterk jazzy pop (die zelfs op 't jazz-label [[Blue Note (label)|Blue Note]] weurt oetgebrach) de hitlieste bestörmp en versjèllende prieze krieg oetgereik. In häör spoor kump [[Jamie Cullum]] op, dee zelfs nog mier jazz-invlode in ziene muziek heet.

===Postmodernisme en indiemeziek===
Mèt de doorbraok vaan Nirvana nao de mainstreim luie väöl pophistorici allewijl 't [[postmodernisme]] in de popmuziek in. Al stiele zien wel oontwikkeld en alles weurt door de luustereer wel geaccepteerd. Wat nui op vreemp klink is meistal 'ne misjmasj vaan versjèllende stiele. In de house weure allerlei thema's (klassieke, jazzy, populaire) gemix tot get nuits, me liet frequint e [[striekkwartet]] mèt 'ne rockband samespeule, in rap-songs weure ineins gitare gebruuk, enzoewijer. Daoneve weurt ouch väöl trökgegrepe op aw genres.

Nui is evels de opkoms vaan internet. In [[2006]] woort de Britse band [[Arctic Monkeys]] bekind es ierste arties/artiestegróp die zoonder platekontrak meziek publiceert. Dit zaw noets meugelek zien gewees zoonder internet. Naotot de Britte door edere plaotemaostjappij waore geweigerd, beslote ze hun ganse oeuvre, in de vörm vaan 'n album mèt de touwpasseleke titel ''Whatever People Say I Am, That's What I'm Not'', op de, toen populaire, meziekgeöriënteerde social-media website [[MySpace]]. Ze woort oonverwach populair in gans [[Europa]] en zelfs de [[VS]]. Heidoor kom de term [[indiemeziek]] in d'n dictionair. De ethymologie vaan de term is vaan [[Californië|Californische]] oersprunk, boe me ''indie'' gebruuk es slang veur ''independent'' (Ingels veur oonaofhenkelek). 't Refereert nao 't idee tot me ouch populair kin weure, en geld kin verdenene, door meziek op internet te zètte zoonder e bedrief dat d'r tösse kump. Allewel 't nog väöl commercie gief in de meziekbranch heet de indiemeziek väöl veranderd. Zoe waor veur de opkoms vaan internet 't doel um 't koncert es reclame te gebruke um 'n album te kaope. Allewijl is 't aandersum. De meiste jong lui betaole neet mie veur albums mer concerte weure populairder, en 't goof nog noets zoeväöl festivals in Europa es noe. Dit kin allebij d'r mèt te make höbbe tot 't groete gratis aonbod vaan indiemeziek (mer ouch commerciële meziek op illegaal niveau) nog noets zoe groet is gewees, boedoor de jonglui väöl mie artieste kinne en dus ouch dèkser nao optreijes gaon. Indiemeziek is daan ouch neet 'n specifiek genre, al stèlle väöl lui tot me 't wel 'n genre kin nömme umtot 't refereert nao 'n bepaolde periood in de meziek (naomelek dees) en door de tiedsgeveulegheid daorum väöl gemein heet in de meziek ansich. Neettemin is "indie" zoen rage woord gewore, tot väöl artieste dees stempel kriege terwijl ze eigelek via de traditionele weeg bekind zien gewore mer wel 'tzelfde pebliek trèkke es riechtege indie-artieste. Dèks nömp me de lui die indie prefere [[hipster]]s. En ouch hei is 't meuilek um 'n gooi definitie te geve aon dees lui, boete 't feit tot ze joonk zien, opgreuie mèt internetcultuur en dèks hoeger opgeleid zien es de "mainstream", e bitsje denigrerende benaoming die me geef aon de lui die nao de staanderd-popmeziek luustere.

Indiemeziek en posmodernisme weure dèks in dezelfde zin gebruuk. Ouch veur indiemeziek is 't typerend um posmodernistische meziek te make. Dèks nog extremere es 't vreug posmodernisme vaan de jaore '90 en de pre-internet 21e iew, weurt hei versjillende elemènte oet de meziek gebruuk die hun wortels höbbe ligke in aander genres, die in de 20e iew nog dudelek vaan mekaar waor aof te sjeije. De elemènte zien meistens evels väöl genuanceerder es in 't vreug posmodernisme. Zoe is [[MGMT]], ein vaan de populairdere indie-artieste, bekind um zien symphonische melodieje die väöl lieke op de jaore '60 meziek vaan [[Fraankriek]], mer gebruuk 't väölal instrumente die ind jaore '80 in de mode waore en zien tekste dèks vaan 'n völgair niveau dat me leit dinke aon de jaore '90 acts wie Nirvana en [[Pixies]].

==Zuug ouch==
* [[Lies vaan pop-acts]]
[[categorie:populair cultuur]]
[[Categorie:Mezieksjtiele]]
[[Categorie:Popmeziek|*]]