Aezel
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
d'n Aezel is lid vanne femielje van paerdechtige en haet es kinmèrke lang oeare, 'ne pluum aan 't inj vanne stert (wo ouch 'n spel van aafgelèdj is: ezeltje prikje), en 'n groeat oethajingsvermoge.
In 't bezunjer mèntj me mit aezel de saort Equus asinus of E. africanus, mer ouch anger klein paerdechtige waere waal zoea geneump (zie make same 'n óngergeslech; zuug ónger aezele).
Domesticatie
[bewirk | brón bewèrke]Gedomesticeerde aezele zeen good broekbaar es lasdeer, veur rietuug en es riedeer. Mitochondriaal DNA-óngerzeuk haet in 2004 laote zeen det d'r twieë populaties gedomesticeerde aezele bestaon, wo van éin dudelik aafstamp van de óngersaort Equus asinus africanus. Van de anger is de aafstamming nag óndudelik.
't Veurdeil van gedomesticeerde aezele ten opzichte van paerd is det die kleiner zeen, baeter bestandj zeen taenge extreme ómstenjigheje en mekkeliker te hanjtere en te vore zeen.
De reputatie van aezele det die eigezinnige bieëster zeen, haet veural te make mit häöre intelligentie en veurzichtigheid. Ze zeen lestig te porre es me ze beveurbeeldj mit gevaor veur häör laeve get wiltj laote daon. Höbs se eimaol häör vertroewe gewónne, dan höbs se d'r 'n dankbaar en prettig gezelsjap aan.
'n Kruutsing tösse aezelhings en paersmerrie wuuertj moeldeer geneump, die tösse aezelin en paershings hètj 'ne moelaezel. Alle mennelike naokómmelinge tösse dees kruutsinge zeen ónvröchbaar.
Wiljen aezel
[bewirk | brón bewèrke]Vrie aezele kómme nag veur in Noord- en Oeas-Afrika. 't Guuef de volgendje óngersaorte:
- Equus asinus africanus (kump veur in Nubië)
- Equus asinus somaliensis (kump veur in Somalië)
Aezelsriêk
[bewirk | brón bewèrke]Met Vastenaovend wört 't derp Zaerem ok wal 't Aezelsriêk genömd, en zien inwoeëners Aezels. Dit is zoeë gekaome umdet Zaerumse mingese vrujer as hieël koppig en waers waorte gezeen (en nag stiks wal). D'n Carnavalsverieëniging van Zaerum heit dan ok Dun Ezelskop, en de jeugversie heit Ut Ezelsköpke. Ge zuût det de name van daes verieëniginge al vâsstóng väördet Veldekespelling d'n officieuze spelling waort.
Dun Ezelskop haet zelles 'n Aezel as mascotte, met de naam Theike. Wiej Dun Ezelskop 22 jaor waort, kraege ze Theike kado van Ut Ezelsköpke. Taegewaordig is Theike 3 al sinds 2002 de mascotte. Take van Theike zien (ónger angere) 't hoêsfist beej de Prins thoês, 't jaorlikse fotomoment, en heej lupt âljaores väöraan in d'n optoch.[1]