Canton Grisun
|
|
Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada. |
| Canton Grisun Canton | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Dats aministrativ | |||||
| Nom ofiçal | Grigioni, Chantun Grischun e Graubünden | ||||
| Stat | Svìzzera | ||||
| Capital | Coira | ||||
| Lengue ofiçai | todesco stàndar svìsaro, Lengua rumancia e lèngua italiana | ||||
| Oltre lengue | Lengua walser, lèngua italiana, Lengua rumancia, Lengua lombarda e Lenga dij segn dla Svìssera italian-a | ||||
| Nassida | 1803 | ||||
| Politega | |||||
| President | |||||
| Orgen lejislativ | Gran Consili | ||||
| Territore | |||||
| Coordinade | 46°45′N 9°30′E / 46.75°N 9.5°E | ||||
| OSM | 1686631 | ||||
| Voltituden | 585 m s.l.m | ||||
| Superfix | 7 105,39 km² | ||||
| Abitants | 198 379 ab. (31 dicember 2018) | ||||
| Densitaa | 27.92 ab./km² | ||||
| Confin | Canton Tisin, Canton Glarona, Canton Uri, Canton San Gal, Vorarlberg, Tirol, Lombardia, Südtirol, Trentin-Sudtirol, Pruvincia de Com, Pruvincia de Sundri, Gravedona, Liv e Dòss | ||||
| Fus orari | UTC+01:00 e UTC+02:00 | ||||
| Varie | |||||
| Codex ISO 3166 | CH-GR | ||||
| Sigla autom. | GR | ||||
| Cl. climatega | |||||
| Cl. sismega | |||||
| Localizazion | |||||
 | |||||
| Sit istituzional | |||||
El Canton Grisun (tudesch: Graubünden; rumanc: Grischun; frances: Grisons, talian Grigioni), l'è el püssee grand e el püssee uriental di 26 canton de la Svizra. Insema al Tisin, l'è vün di dü canton induè che se la parla la lengua lumbarda.
Lengua
[Modifega | modifica 'l sorgent]
El cantun Grisun a l'è l'ünegh cantun svizer che 'l gh'ha trì lenguf ufiziaj: el tudesch, el rumanc e 'l talian. El lumbard l'è la quarta lengua, ma l'è mia recugnussüü ufizialment. El Grisun a l'è l'ünegh cantun de lengua rumancia.
I dialet tudesch del Grisun fan part de dü grüp principaj:
- el tudesch svizer che'l se parla in de la capital Coira e in de la püssee part del cantun;
- el tudesch walser, che'l se parla in di enclav e isul lenguistich walser che gent del Vales i aveva fundaa in del temp medieval.
El dialet de Samignun, l'ünegh dialet svizer che'l fa part del grüp di dialet tirules (bavares-austriach).
Cinch dialet principaj (ses cunt el Jauer) fan part de la lengua rumancia: el Sursilvan, el Sutsilvan, el Surmiran, el Puter e'l Vallader. El rumanc al gh'ha anca una furma standard cumüna, ciamada rumantsch grischun.
In del teritori con lengua ufiziala taliana, se parlen di dialet lumbard alpin.
Statistich
[Modifega | modifica 'l sorgent]Abitant e maderlengua (2000):
- tudesch: 127'755 (68%)
- rumanc: 27'038 (14%)
- talian: 19'106 (10%) (al tira dent anca el lumbard)
- alter: 13'159 (8%)
-
Lenguf ufiziaj in Grisun in del 1860 -
Lenguf ufiziaj in Grisun in del 2000 -
Distribüziun di lenguf ufizial in Grisun in del 2000
Distret
[Modifega | modifica 'l sorgent]
El cantun a l'è dividüü in 'sti distret chì:
- Albula
- Bernina
- Hinterrhein
- Imboden
- Inn
- Landquart
- Malögia
- Moesa
- Plessur
- Prettigovia/Davos (Prättigau/Davos)
- Surselva
Ligam de föra
[Modifega | modifica 'l sorgent]
