Kôrea Atsimo

대한민국 / 大韓民國 ((ko))

Daehan Min-guk ko

Repoblikan'i Kôrea ((mg))


(Antsipirihany)	(Antsipirihany)

Teny filamatra : 널리 인간세상을 이롭게 하라 (홍익인간)
Korea mihetsika

Teny ofisialy

Fiteny koreanina

Renivohitra Seoul
37°35′N, 127°0′E

Tanàna ngeza indrindra

Seoul

Fitondrana sy governemanta
- Filoha
- Praiministra Repoblika
Moon Jae-in (문재인 , 文在寅)
Kim Boo-kyum (김부겸 , 金富謙)

Velarantany
- Tontaliny
- Rano (%) faha 107
99 274 km²
0,3%

Isam-ponina
- Tontaliny (2008)
- hakitroka

faha 25
49 232 844 mpo.
480 mpo./km²

{{{1}}}

Anaran'ny mponina Kôreanina

IDH (2006) Mihakatra 0,928 (élevé) faha 25}

Sandam-bola Won(원, KRW, ￦) (KRW)

Faritr'ora UTC +9

Hiram-pirenena

Aegukga

Valan-tsehatra internet

Antso
an-tariby +82

I Kôrea Atsimo dia firenena ao amin' ny faritra atsimon' ny Saikanosy Kôreanina, ao Azia Avaratra-Atsinanana. Ny renivohiny dia i Seoul. Ny anarana ôfisialin' ny Repoblikan' i Kôrea Atsimo dia Repoblikan' i Kôrea amin' ny teny malagasy ary 대한민국 / Daehan Minguk amin' ny fiteny kôreanina. Miaina ao amin' ny renivohi-pirenena Seoul ny 50 %n' ny Kôreanina Tatsimo. Anisan' ny tanàna be mponina indrindra eto an-tany ny tanànan' i Seoul, ary ny lahatsoratra sasany dia milaza fa izy io no tanà na lehibe indrindra eto an-tany manaraka amin' i Tokyo ao Japàna^[1].

Tantara

Ny tantaran' ny Kôrea Atsimo dia nanomboka tamin' i Gojoseon Dangun Wanggeom. Resin' ny Sina entin' ny fiankohonana Han ny Gojoseon. Rehefa nitontongana tokoa i Gojoseon dia maro ny firenena nipoitra toa an' i Buyeo sy i Okjeo sy i Dongyae ary i Samhan. I Baekje sy i Goguryeo ary i Silla no nahery indrindra tamin' izy ireo. Ny fe-potoana nisian' ireo fanjakana ireo dia antsoina hoe Fotoan' ny Fanjakana Telo.

Resin' i Silla niaraka tamin' ny mpanohana Sinoa nentin'ny fiankohonana Tang ny Fanjakana Goguryeo ary Baekje, ary navondron' i Silla ho tokana ireo fanjakana telo ireo.

Nisy fanjakana iray hafa Balhae izay noforonin' i Dae Jo-Young. Ny fe-potoana iombonana nisy an'i Balhae sy Silla dia antsoina hoe Fotoan'ny Fanjakana Tavaratra sy Tatsimo. Nahatonga ny fiforonan' ny firenena vaovao nantsoina hoe Goryeo ny fikomiana tao amin' ny Fanjakan' i Silla. Resin' i Môngôlia ny Fanjakan' i Goryeo.

Tany amin' ny faram-paran' ny fotoana nanjakan' i Goryeo dia nisy ny mpitondra tafika lehibe Lee Seong-Gye. Nibaiko azy hitoetra ao Yodong ny mpanjakan' i Goryeo fa nanohitra izany izy. Na dia izany aza dia Nankany Yodong izy azy nitoetra tao, fa niverina tany Goryeo izy ary nikomy. Nahomby ny fikomiany ary nanorona ny firenena Joseon izy. Ny mpanjaka voalohan' i Joseon, Taejo dia nanova ny renivohitra ho any Hanyang (Seoul ankehitriny).

Ny mpanjaka Joseon fahaefatra, Sejong, dia namorona ny abidy koreanina Hangeul. Ny mpanjaka faharoa ambin' ny roapolo Jeongjo dia nanangana ny rovan' i Hwaseong tao Suweon. Ny mpanjaka fahaenina ambin' ny roapolo Gojong dia nanova ny anaran' ny firenena ho Empiran' i Kôrea. Rehefa nihanalefaka ny fahefan' ny empira dia nanafika ilay firenena i Japàna ary nitoetra tao nandritra ny 35 taona ka tsy niala tao raha tsy tamin' ny faran' ny Ady Lehibe Faharoa tamin' ny 1945. Nipoaka tamin' ny 1950 ny Ady Kôreanina ka vokatr' izany dia voazara roa ny firenena: Korea Avaratra ary Kôrea Atsimo.

Jeôgrafia

Ny Kôrea Atsimo dia ao atsinanan' i Azia. Ireo firenena manodidina azy dia Japàna any atsinanana; Kôrea Avaratra izay mizara sisintany aminy ary Sina izay any andrefany. Ao atsimon' ny tanjona Kôreanina no misy azy. Tany be tendrombohitra i Kôrea Atsimo ary, ary maro ny nosy madinika tsy lavitry ny morontsirany. Ny renivohi-pirenena Seoul dia akaikin' ny sisin-tany koreanina tavaratra. Ny nosy lehibe indrindra dia ny nosin' i Jeju ary ny tendrombohitra avo indrindra dia i Hallasan ao Jeju.

Ny Kôrea Atsimo dia maka ny faritra atsimon'ny Saikanosy Kôreanina izay miitatra 1 100 km avy amin' ny tanibe Aziatika. Ny saikanosy be tendrombohitra dia voadidin' ny Ranomasina Mavo any andrefany, ny Ranomasin' i Japana any Atsinanany. Ny tanjony atsimo dia ao amin' ny Lakandrano Kôreanina ary ny Ranomasin' i Sina Atsinanana.

Ny firenena ary nosiny rehetra dia eo anelanelan' ny laharam-pehintany faha-33 hatramin' ny faha-39 ary amin' ny laharan-jarahasina faha-124 ary faha-130. Ny velarantaniny manontolo dia 100 032 km².^[2]

Ny Kôrea Atsimo dia azo zarazaraina ho faritra efatra lehibe: ny faritra atsinanana izay ahitana tangorom-bohitra avo ary tany lemaka amin' ny morontsiraka; ny faritra andrefana izay ahitana tany lemaka mivelatra amin' ny morontsiraka, renirano ary havoana; ny faritra atsimo andrefana izay ahitana tendrombohitra sy lohasaha; ny faritra atsimo atsinanana izay ahitana ny tany lemaka manodidina ny renirano Nakdong.^[3]

Tendrombohitra izay tsy mety ovaina ho tanim-boly no ankabeazan'ny tany ao Kôrea Atsimo. Ireo tany lemaka izay hita eo amin'ny faritra andrefana ary atsimo atsinanana dia 30% monja ny velarantany manontolo.

Lavitry ny morontsiraka andrefana ary atsimo atsinanan' i Kôrea Atsimo dia ahitana nosy telo arivo eo ho eo. Eo amin' ny 100 km miala ny morontsiraka atsimon' i Kôrea Atsimo ny nosin' i Jeju. Io no nosy lehibe indrindra ny firenena, izay manana velarantany 1 845 km tora-droa. Ao Jeju ihany koa no ahitana ny tendrombohitra avo indrindra ao Kôrea Atsimo: ny Hallasan izay volkano efa maty izay manana haavo 1 950 m. Ny toerana atsinanana indrindran' i Kôrea Atsimo dia ny Ulleungdo ary ny Vato Liancourt (Dokdo/Takeshima), ary ireo toerana atsimo indrindra dia ny Marado ary ny Vato Socotra.^[3]

Ahitana valam-pirenena roapolo ary toerana malaza toa ny Sahan-diten' i Boseong, ny Vala Ekolojikan' ny Hoalan' i Suncheon ary ny Valam-pirenen' i Jirisan.^[3]

Toetany

Ny Kôrea Atsimo dia manana toetany ara-kôntinanta ary toe-tany sobtrôpikaly mandomando voanjadian' ny mosao Aziatika Tatsinanana. Ny fotoan' ny orana dia ny faran' ny Jona hatramin' ny faran' ny volana Jolay. jangma no iantsoana izany fotoana izany. Mety ho mangatsiaka be ny andro ririnina ary mety hilatsaka ambanin' ny -20 °C ny mari-pana amin' ny faritra any afovoan-tany. Ao Seoul ,ny mari-pana amin' ny volana Janoary dia -7 °C hatramin'ny 1 °C ary ny mari-pana amin' ny volana Aogositra dia eo amin' ny 22 hatramin' ny 30 °C. Ambony kokoa ny maripanan-dririnina amin' ny morontsiraka atsimo, ary ambany kokoa izy amin' ny afovoan-tany izay be tendrombohitra.^[4]

Mety ho hafana sady mando ny andro fahavaratra amin' ny mari-pana izay mety mihoatra ny 30 °C na aiza na aiza ao amin' ny firenena. Ahitana karazam-potoana efatra ao Kôrea Atsimo: lohataona, fahavaratra, fararano ary ririnina. Ny lohataona dia manomboka amin' ny faran' ny volana Martsa hatramin' ny volana Mey, ny fahavaratra dia avy amin' ny Mey hatramin' ny Septambra, ny fararano dia Septambra hatramin' ny Novambra ary ny ririnina dia manomboka amin' ny Novambra hatramin' ny fisasahan' ny volana Martsa.

Tonga eo anelanelan' ny Jiona sy Septambra ny ankamaroan' ny latsak' orana. Ny morontsiraka atsimo dia iharan' ny rivodoza amin' ny faran' ny fahavaratra izay miteraka rivotra mahery, oram-batravatra ary tondra-drano. Ny latsak' orana isan-taona eo amin' ny 1 370 mm any Seoul ka hatramin' ny 1 470 mm any Busan.

Fizaran-taona

Azo aseho an-tsary toy izao ny fizaran-taona:

Volana	Des	Apr	Jon	Okt
Latsak'orana	Maina/misy oram-panala		Manorana
Mari-pana	Mangatsiaka	Mafana		Antonony
Fizaran-taona	Mangatsiaka/maina	Mafana/maina	Manorana

Fampahalalana mikasika ny toe-tanin'i Korea Atsimo
Volana	Jan	Feb	Mar	Apr	Mey	Jio	Jol	Aog	Sep	Okt	Nov	Des	Taona
Ambony indrindra °C (°F)	23.6	24.5	28.2	33.7	37.4	38.0	39.9	41.0	37.5	32.1	28.0	23.3	Endrika:Max/12
Ambany indrindra °C (°F)	−32.6	−27.9	−23	−14.6	−4.7	−1.7	4.4	3.3	−2.3	−9.9	−18.7	−26.8	Endrika:Min/12
Source: ^[5]

Volana	Mari-pana	Daty	Toerana
Janoary	23.6 °C (74.5 °F)	7 Janoary 2020	Jeju City, Faritanin'i Jeju
Febroary	24.5 °C (76.1 °F)	21 Febroary 2004	Jeju City, Faritanin'i Jeju
Martsa	28.2 °C (82.8 °F)	9 Martsa 2013	Jeonju, Faritanin'i Jeolla Avaratra
Aprily	33.7 °C (92.7 °F)	28 Aprily 2005	Uljin, Gyeongsang Avaratra
Mey	37.4 °C (99.3 °F)	31 Mey 2014	Daegu City, Faritanin'i Daegu
Jona	38.0 °C (100.4 °F)	26 Jona 1958	Daegu City, Faritanin'i Daegu
Jolay	39.9 °C (103.8 °F)	27 Jolay 2018	Uiseong, Gyeongsang Avaratra
Aogositra	41.0 °C (105.8 °F)	1 Aogositra 2018	Hongcheon, Faritanin'i Gangwon
Septambra	37.5 °C (99.5 °F)	1 Septambra 1944	Daegu City, Faritanin'i Daegu
Oktobra	32.1 °C (89.8 °F)	1 Oktobra 1977 1 Oktobra 1999	Mokpo, Faritanin'i Jeolla Atsimo Jeju City, Faritanin'i Jeju
Novambra	28.0 °C (82.4 °F)	8 Novambra 1920 2 Novambra 2010	Jeonju, Jeolla Avaratra Seogwipo, Jeju
Desambra	23.3 °C (73.9 °F)	3 Desambra 2018	Jeju City, Jeju

Volana	Mari-pana	Daty	Toerana
Janoary	−32.6 °C (−26.7 °F)	5 Janoary 1981	Kaontian'i Yangpyeong, Faritanin'i Gyeonggi
Febroary	−27.9 °C (−18.2 °F)	6 Febroary 1969	Chun Cheon, Faritanin'i Gangwon
Martsa	−23.0 °C (−9.4 °F)	8 Martsa 1983	Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang
Aprily	−14.6 °C (5.7 °F)	2 Aprily 1972	Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang
Mey	−4.7 °C (23.5 °F)	16 Mey 1977	Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang
Jona	−1.7 °C (28.9 °F)	1 Jona 2010	Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang
Jolay	4.4 °C (39.9 °F)	5 Jolay 1976	Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang
Aogositra	3.3 °C (37.9 °F)	27 Aogositra 1977	Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang
Septambra	−2.3 °C (27.9 °F)	23 Septambra 1980	Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang
Oktobra	−9.9 °C (14.2 °F)	25 Oktobra 1982	Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang
Novambra	−18.7 °C (−1.7 °F)	22 Novambra 1973	Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang
Desambra	−26.8 °C (−16.2 °F)	24 Desambra 1973	Wonju, Faritanin'i Gangwon

Pôlitika

I Kôrea Atsimo dia demôkrasia, midika izany fa afaka mifidy ny governemantany ny olona. Ny Filohan' i Kôrea Atsimo dia voafidy mandritra ny dimy taona, ary tsy afaka mijoro fanindroany amin' ny fifidianana filoham-pirenena. Ny filoha ankehitriny dia Moon Jae-In hatramin' ny 10 Mey 2017. Ny filoha teo aloha, Park Geun-Hye, dia natao ho an' ny kolikoly.

Eo ambanin' ny lalàm-panorenana misy azy ankehitriny dia antsoina hoe repoblika fahenin' i Kôrea Atsimo ny fanjakana. Tahaka ny firenena demôkratika maro, ny governemanta Kôreana dia mizara ho sampana telo: fahefana mpanatanteraka, fahefana mpitsara ary fahefana mpanao lalàna. Ny sampana mpanatanteraka sy ny solombavambahoaka dia miasa eo amin' ny sehatra nasiônaly, na dia manao asa ao an-toerana aza ny ministera samihafa ao amin' ny sampana mpanatanteraka. Ny governemanta ao an-toerana dia mahaleotena amin' ny ampahany, ary ahitana vondrona manatanteraka ary manao lalàna ho azy manokana. Ny sampana fitsarana dia miasa eo amin' ny sehatra eram-pirenena ary eo an-toerana.^[6]

Fizaràn' ny tany

Ao Kôrea Atsimo dia faritany valo, faritany mizaka tena manokana iray, tanàn-dehibe enina (tanàna mizaka tena izay tao amina faritany), tanàna manokana iray ary tanàn-dehibe mizaka tena iray.

Anarana	Hangul	Hanja	Isam-ponina
Tanàna manokana (Teukbyeolsi)^a
Seoul	서울특별시	서울特別市^b	9.830.452
Tanàn-dehibe (Gwangyeoksi)^a
Busan	부산광역시	釜山廣域市	3.460.707
Daegu	대구광역시	大邱廣域市	2.471.136
Incheon	인천광역시	仁川廣域市	2.952.476
Gwangju	광주광역시	光州廣域市	1.460.972
Daejeon	대전광역시	大田廣域市	1.496.123
Ulsan	울산광역시	蔚山廣域市	1.161.303
Tanàn-dehibe mizaka tena (Teukbyeol-jachisi)^a
Sejong	세종특별자치시	世宗特別自治市	295.041
Faritany (Do)^a
Gyeonggi	경기도	京畿道	12.941.604
Gangwon	강원도	江原道	1.545.452
Chungcheong Avaratra	충청북도	忠淸北道	1.595.164
Chungcheong Atsimo	충청남도	忠淸南道	2.120.666
Jeolla Avaratra	전라북도	全羅北道	1.847.089
Jeolla	전라남도	全羅南道	1.890.412
Gyeongsang Avaratra	경상북도	慶尙北道	2.682.897
Gyeongsang Atsimo	경상남도	慶尙南道	3.377.126
Faritany mizaka tena manokana (Teukbyeoljachi-do)^a
Jeju	제주특별자치도	濟州特別自治道	661.511

Kolontsaina

I Kôrea Atsimo dia ianjadian' ny kolontsain' ny kôntinanta sy ny kolontsaina an-dranomasina noho izy ao anaty saikanosy. Ny kolontsaina kôreanina tatsimo nentin-drazana dia namolavola ny kolontsainan' i Siberia, izay ao amin' ny ampahany avaratr' i Azia Afovoany sy ny faritra atsimon' i Azia Atsimo Atsinanana ary ny firenena mpifanolo-bodirindrina toa an' i Sina.

Fiteny kôreanina

Ny fiteny kôreanina no teny ôfisialy ary fampiasa mahazatra ao Kôrea Atsimo. Maro reo mpahaitsikerafiteny milaza fa ao amin’ ny vondron’ ny teny altaika ilay fiteny. Ny hangul izay ampiasaina amin’ ny fanoratana ny teny kôreanina dia navoakan’ i Sejong tamin’ ny 1446. Io irery ny abidy fanta-datim-piforonana ary fanta-mpamorona.

Jereo koa

Firenena ao Azia:

Afganistàna - Arabia Saodita - Armenia - Azerbaijàna - Bangladesy - Bareina - Botàna - Broney - Emirata Arabo Mitambatra - Filipina - Iemena - India - Indônezia - Iràka - Iràna - Israely - Japàna - Jôrdania - Kambôdia - Katara - Kazakstàna - Kirgizistàna - Kôety - Kôrea Atsimo - Kôrea Avaratra - Laôsy - Libàna - Maldiva - Malezia - Mianmara - Môngôlia - Nepaly - Ômàna - Ozbekistàna - Pakistàna - Palestina (fanjakana) - Rosia - Sina - Singaporo - Siria - Srilanka - Tailandy - Taioàna - Tajikistàna - Torkia - Torkmenistàna - Vietnamy.

Kôntinenta eto an-tany

Afrika
Amerika (Amerika Avaratra - Amerika Atsimo)
Azia
Eorôpa
Ôseania
Antarktika

Tsiahy

↑ "kopian'ny arisiva" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2010-05-31. Retrieved 2018-12-05. ↑ Ny faritra voahevitra dia mitombo isan-taona isan-taona, angamba noho ny fitakian-tany. 행정구역(구시군)별 국토적. Korea Statistical Information Service (in Korean). Retrieved March 27, 2006. ↑ ^3,0 ^3,1 et ^3,2 Korea's Geography asianinfo.org ↑ http://countrystudies.us/south-korea/31.htm ↑ "Fitantanan-draharaha mikasika ny haitoetrandro ao Korea". Retrieved 6 Septambra 2020. ↑ "Index of Democracy 2008" (PDF). The Economist Intelligence Unit.

[1] "kopian'ny arisiva" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2010-05-31. Retrieved 2018-12-05.

[2] Ny faritra voahevitra dia mitombo isan-taona isan-taona, angamba noho ny fitakian-tany. 행정구역(구시군)별 국토적. Korea Statistical Information Service (in Korean). Retrieved March 27, 2006.

[asianinfo-3] 3,0 ^3,1 et ^3,2 Korea's Geography asianinfo.org

[countrystudies.us-4] ttp://countrystudies.us/south-korea/31.htm

[5] "Fitantanan-draharaha mikasika ny haitoetrandro ao Korea". Retrieved 6 Septambra 2020.

[6] "Index of Democracy 2008" (PDF). The Economist Intelligence Unit.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]