Sôlômôna

Sôlômôna mpanjaka, sary nataon' i Isaak Askenazy, taonjato faha-19.

I Sôlômôna na Salômôna dia mpanjaka fahatelo tao Israely nandimby an' i Davida rainy teo anelanelan' ny taona 970 sy 931 tal. J.K. Ny Baiboly no ahitana ny ankabeazan' ny tantaran' i Sôlômôna, izay voalaza fa mpanjaka hendry, araka ny Boky voalohan' ny Mpanjaka. Nanjakan' ny fandriam-pahalemana sady nanan-karena ny fanjakany ary izy no voalazan' ny Baiboly fa nanorina ny Tempolin' i Jerosalema voalohany izay atao hoe Tempolin' i Sôlômôna izay natolony ho an' i IHVH Andriamantr' i Israely (1Mpanj. 5.3; 8.20).

Teraka tamin' ny taona 1011 tal. J.K. tao Jerosalema ary maty amin' ny taona 931 tal. J.K. tao ihany koa izy. I Davida no rain' i Sôlômôna. Ny vadiny dia Naama, zanakavavin' ny farao Siamôna. Ny zanany dia i Rehôbôama sy i Menelika I.

Maro ireo boky izay lazain' ny lovantsofina fa nosoratan' i Sôlômôna ka ny fantatra indrindra dia ireo ao amin' ny Baiboly, dia ny Bokin' ny Ohabolana sy ny Tononkiran' i Sôlômôna ary ny Bokin' ny Mpitoriteny. Ao koa ireo boky apôkrifa izay mitondra ny anarany.

Ny amin' ilay anarana

Ny anarana hoe Sôlômôna na Salômôna dia fanagasiana ny anarana amin' ny teny anglisy hoe Solomon na amin' ny teny frantsay hoe Salomon, ka ny hoe Solomon dia avy amin' ny teny grika hoe Σολομών / Solomon fa ny hoe Salomon dia avy amin' ny teny latina hoe Salomon. Izy roa ireo dia avy amin' ny anarana hebreo hoe שְׁלֹמֹה‬ / Shlômôh na Shelômôh. Amin' ny teny siriaka kosa dia ܫܠܝܡܘܢ‎ / Shlemûn; fa amin' ny teny arabo dia سُليمان‎ / Sulaymân, na Silimân na Slemân.

Araka ny Boky voalohan' ny Tantara (1Tant. 22.9) dia atao hoe Sôlômôna na Salômôna izy satria hitondra ny fiadanana sy ny fandriam-pahalemana (hebreo: shalom "fiadanana" na "fandriam-pahalemana") eo amin' ny tanin' i Israely. Ny dikan' io anarana io dia "ny Fiadanany", izay mampahatsiahy an' Andriamanitry ny Shalom, na ny "fahafenoana" na ny "fahatanterahana", izay tsy iainana raha tsy misy ny fandriam-pahalemana.

Ny tantaran' i Sôlômôna araka ny Baiboly

Ny tantaran' i Sôlômôna araka ny Baiboly

Ny fahazazan' i Sôlômôna

Teraka tao Jerosalema i Sôlômôna (1Tant. 14.4) ary zanaka faharoan' i Davida tamin' i Batseba (na Betsabe), vady navelan' i Oria (ilay Hitita miaramilan' i Davida ihany). Ny zokiny iray tampo aminy dia maty mba hanasaziana an' i Davida tamin' ny nanaovany izay hahafaty an' i Oria tany an' ady, satria notorontoronina tamin' ny fijangajangana fahavelon' i Oria. Taorian' ny nahazoan' i Davida famelan-keloka no nahaterahan' i Sôlômôna. Nanana rahalahy telo iray tampo aminy voatonona anarana koa i Sôlômôna, dia i Natàna sy i Samoa ary i Sobaba, ankoatr' ireo lehilahy zokiny miisa enina hafa reny aminy nateraky ny vady maron' i Davida (1Tant. 3.5).

Fiakarana eo amin' ny fanjakana

Rehefa antitra i Davida dia saika nanambara tena ho mpanjaka i Adônia nefa i Sôlômôna ihany no lasa mpanjaka tamin' ny farany tamin' ny faha-40 taona nanjakan' i Davida. Nasain' i Davida nanosotra an' i Sôlômôna (izay mbola 12 taona na 15) ho mpanjaka i Zadôka (na Sadôka) raha teo am-piandrasana ny fotoana hahafatesany i Davida sady namela hafatra tamin-janany (1Mpanj. 2.1). Mpanjakan' i Israely faha-3 i Sôlômôna, taorian' i Saoly sy i Davida rainy.

Ny fahendren' i Sôlômôna

Ny Fitsaran' i Sôlômôna, sary tanaon' i Peter Paul Rubens, taona 1617

Izao ny filazana momba ny fahendren' i Sôlômôna ao amin' ny Baiboly, araka ny Boky voalohan' ny Mpanjaka (1Mpanj. 5.10-14)

"10 Ary ny fahendren' i Solomona nihoatra noho ny fahendren'ny zanaky ny atsinanana rehetra sy ny fahendren' ny Egyptiana rehetra. 11 Fa hendry noho ny olona rehetra izy; eny, hendry mihoatra noho Etana Ezrahita sy Hemana sy Kalkola sy Darda, zanak' i Mahola, aza izy ary ny lazany efa niely tamin' ny firenena rehetra manodidina. 12 Nanao ohabolana telo arivo izy, sady nanao tonon-kira dimy amby arivo. 13 Ary nilaza ny amin' ny hazo hatramin' ny hazo sedera any Libanona ka hatramin' ny hysopa izay maniry eny amin' ny ampiantany izy, sady nilaza ny amin' ny biby sy ny vorona sy ny biby mandady sy mikisaka ary ny hazandrano koa. 14 Ary dia nisy tonga avy tany amin' ny firenena rehetra mba hihaino ny fahendren' i Solomona, dia avy amin' ny mpanjakan' ny tany rehetra izay efa nahare ny amin' ny fahendreny." (Ny Baiboly)

Ny nofin' i Sôlômôna, sary nataon' i Luca Giordano

Heverina ho ny tena hendry indrindra amin' ny olombelona rehetra tamin' izay fotoana i Sôlômôna amin' ny fahaizany mitsara amim-pahendrena, araka ny fangatahany tamin' Andriamanitra ny mba hanome azy fo mahay mihaino (2Tant. 1.7-12). Ao amin' ny Boky voalohan' ny Mpanjaka (1Mpanj. 3.16-28) dia tantaraina ny fifandirana nisy teo amin' ny vehivavy roa izay samy niteraka zazalahy izay avy. Ny zaza iray dia maty nandritra ny alina ka nitondra ny zaza sisa velona teo anatrehan' ny mpanjaka izy roa hahafantarana ny tena reniny. Nalaza izany fomba fitsarana izany.

Fandriam-pahalemana sy fandrosoana ara-toekarena

Tempolin' i Sôlômôna, sary natao tamin'ny taona 1899.

Tamin' ny fanombohan' ny naha mpanjaka an' i Sôlômôna dia maro ireo fanoherana sy fikomiana niseho tao amin' ny fanjakany izay tsy maintsy natrehiny. Nataony izay hahafoana ireo mpiandany amin' i Adônia rahalahiny ka nisesitany i Abiatara mpisorona fa i Jôaba kosa novonoina.

Nanararaotra ny fahafatesan' i Davida ny farao Siamôna mba hanafika an' i Palestina ka nalainy sady nopotehiny ilay tanàna atao hoe Gezera. Nisafidy ny hanao fifanaraham-pilaminana anefa izy rehefa tonga teo anatrehan' ny tafik' i Sôlômôna. Nomeny ho vadin' i Sôlômôna ny zanany vavy iray ka ny tanàna Gezera no nataony fanomezana miaraka amin' izany. Tsy nanafika ny tanan' ny Filistina i Sôlômôna. Nanao fifanarahana amin' ny farao Siamôna i Sôlômôna izay nahafahany namaritra ny sisin-tany atsimon' ny fanjakany izay mahafaoka an' i Gezera lasa ampahan' ny tanin' i Israely. Nandefa tafika tany amin' ny tany Hamata sy Zôbà i Sôlômôna mba hifehezany an' i Tadmôra (Palmira) sy ny lalana falehan' ireo mpivarotra mandeha miaraka marobe mitaingim-biby.

Nanjakan' ny fandriam-pahalemana sy ny firoborobon' ny toekarena ny fotoana naha mpanjaka an' i Sôlômôna. Nanao fanorenana lehibe ny mpanjaka ka isan' izany ny Tempoly sy ny mandan' i Jerosalema. Izy no nanorina ny Tempoly voalohany tao Jerosalema tamin' ny faha efa-taonan' ny nanjakany ka vita tao anatinan' ny fito taona sy sasany izany. Voasolo tempoly ny tabernakely ka io no nanjary foiben' ny fanompoam-pivavahana azon' ny rehetra atrehina.

Ny fitantanan-draharaha nimasoan' i Sôlômôna dia mahakasika ny raharaham-barotra indrindra. Notohizany ny fifandraisan-drainy tamin' ilay Foinikiana (na Fenisiana) Hirama mpanjakan' i Tiro (na Tira). Nandefa iraka koa izy nankany Tarsosy sy Ôfira (na Sôfira) mba hifampiraharaha ara-barotra momba ny fanafarana volamena sy volafotsy sy vatosoa sy rajako sy vorombola sy zava-tsarobidy hafa koa (1Mpanj. 9.28; 10.11; 1Tant. 29.4; 2Tant. 8.18; 9.10; 1Mpanj. 22.48). I Sôlômôna no nanan-karena be indrindra tamin' ireo mpanjaka nifandimby tao Israely, noho izany rehetra izany, araka ny voasoratra ao amin' ny Baiboly.

Araka ny Baiboly dia tafakatra teo amin' ny famirapiratany sy ny tanjany ara-toekarena ny Fanjakan' i Israely nandritra ny 40 taona nanjakan' i Sôlômôna. Tanatin' ny iray taona i Sôlômôna dia nahangona volamena 666 talenta, izany hoe 18 125 kg (1Mpanj. 10.14).

Fifandraisany tamin' ny mpanjakavavin' i Saba

Fitsidihan' ny mpanjakavavin' i Saba ny mpanjaka Sôlômôna, sary nataon' i Edward Poynter, taona 1890

Araka ny Baiboly, rehefa nahare ny lazan' ny fahendrena sy ny haren' i Sôlômôna ny mpanjakavavin' i Saba na Seba (hebreo: מַלְכַּת־שְׁבָא‬ / Malkat-Shəḇā) dia nanapa-kevitra ny hihaona aminy. Nitondra rameva novesarana fanomezana ny mpanjakavavy ka isan' izany ny volamena sy ny vatosoa ary ny zava-manitra fanao amin' ny sakafo. Nametra-panontaniana sy nanao ankamantatra tamin' i Sôlômôna ny mpanjakavavy ka variana tamin' ny valin-ten' ny mpanjaka izay mampiseho fahendrena (1Mpanj. 10.1-13). Tamin' izany dia nomen' i Sôlômôna azy ny zavatra rehetra niriny sy nangatahiny ka afa-po izy. (1Mpanj. 10.10). Izany fitantarana izany dia niteraka lovantsofina maro hafa koa ka isan' izany ny tantaran' ny mpanjaka tao Etiôpia izay lazain' ny lovantsofina fa taranak' i Sôlômôna tamin' ny mpanjakavavin' i Saba.

Ny fahalemen' i Sôlômôna

Araka ny Baiboly, ao amin' ny Boky voalohan' ny Tantara dia nanana vady 700 sy vadintsindrano 300 i Sôlômôna (1Tant. 11.3). Maro ny vehivavy tsy Israelita tamin' ireo vadiny ireo ka nisy ny Egiptiana, ny Môabita, ny Amônita, ny Edômita, ny Sidôniana, ary ny Hitita. I Naama, vehivavy Amônita, no voatonona anarana tamin' ireo vadin' i Sôlômôna ireo, io no renin' i Rehôbôama, zanaka nandimby an' i Sôlômôna teo amin' ny fitondrana (1Mpanj. 14.21-31; 2Tant. 12.13). Ny fanambadiany an' ilay zanaka vavin' ny farao dia nanamafy ny fihavanana ara-pôlitika teo amin' i Sôlômôna sy i Egipta.

Navelany hiroborobo teo amin' ny taniny ny fivavahan' ny Jentilisa nentin' ireo vadiny maro ireo (1Mpanj. 11.4-5) ka nisy ny nanorina tempoly ho an' i Astôreta (na Astarte) sy Môlôka (na Môleka) (1Mpanj. 11.5; 11.33; 2Mpanj. 23.13). Tsy nanaja ny fanekena nifanaovana tamin' Andriamanitra i Sôlômôna, dia ny tsy tokony hananany andriamani-kafa, ka niteraka ny fahatezeran' Andriamanitra izany (1Mpanj. 11.9-13).

Tamin' ny fiafaran' ny fanjakany dia naka hetra be loatra sy ny nampanao asa fanompoana i Sôlômôna ka niteraka fanoherana izany izay niafara tamin' ny fizaràn' ny fanjakana ho roa taorian' ny nahafatesany (taona 931 tal. J.K.), dia ny Fanjakan' i Samaria ao avaratra sy ny Fanjakan' i Jodà ao antsimo.

I Sôlômôna araka ny finoana silamo

Ao amin' ny finoana silamo, tsy tahaka ny jodaisma sy ny kristianisma, i Sôlômôna dia nanaiky tanteraka ny Tompo, amin' ny maha mpaminany-mpanjaka izay nomen' Andriamanitra Fahalalana. Malaza ho tia fivavahana sy mahay miresaka amin’ ny biby izy, indrindra fa aomin' ny vorona.

Nantsoina hoe Sulayman i Sôlômôna ao amin' ny Kor'any, endrika avy amin' ny teny siriaka. Io anarana io dia fantatra nanomboka tamin' ny vanim-potoana talohan'ny silamo ka hatramin' ny taonjato fahenina. Izy io dia hita ao amin' ny sora koranika fito, manome sombiny amin' ny tantaran' i Sôlômôna. Ny Soràta 21, ohatra, dia mitantara fisehoan-javatra iray izay nanehoan' i Sôlômôna fahaizana tamin' ny fitsarana teo amin' ny mpamboly sy ny mpiandry ondry.

Lohahevitra efa hita ao amin' ny angano momba an' i Sôlômôna talohan' ny finoana silamo ny fahefana ananany amin' ny jiny (indrindra ny jiny tsy mino: ny shayatin). Ny jiny mino dia natokana ho azy. Ny Kor'any koa dia nitantara ny fananganana ny ôazisin' i Palmyra nataon' i Sôlômôna sy ny fanampian' ny shayatin. Lohahevitra iray hafa ny fitsidihan' ny mpanjakavavin' i Saba na Seba antsoina hoe Bilqis araka ny lovantsofina silamo. Amin' ity tantara ity dia nanainga ny sisin' ny akanjony izy mba handeha amin' ny vato mamirapiratra izay noheveriny ho rano. Ao amin' ny Kor'any, ny mpanjakavavin' i Saba dia niova ho silamo.

Amin' ny Mozilmana dia natao hanitsiana ny Baiboly ny lahatsoratra koranika momba an' i Sôlômôna. Araka izany, ao amin' ny andininy faha-102 amin' ny Sorata faha-2 dia voalaza mazava fa tsy atao hoe tsy mpino i Sôlômôna.

Boky amin' ny anaran' i Sôlômôna

Satria nalaza tamin' ny fananany fahendrena ny mpanjaka Sôlômôna dia maro ny boky ao amin' ny Baiboly na ivelan' ny Baiboly izay heverina araka ny lovantsofina fa nosoratany na nosoratana tamin' ny anarany.

Boky prôtôkanônika

Ao amin' ny Baiboly dia ahitana boky heverina araka ny lovantsofina fa nosoratan' i Sôlômôna. Hita ao amin' ny Baiboly kristiana rehetra sy ny Baiboly jiosy amin' ny teny hebreo (Tanakh) ny telo, dia:

• ny Bokin' ny Ohabolana (hebreo: משלי / Míshlê) sy
• ny Tononkiran' i Sôlômôna na Tononkira Fanaperana (hebreo: שיר השירים / Shir ha-Shirim) ary
• ny Bokin' ny Mpitoriteny (hebreo: קהלת / Qohelet).

Boky deoterôkanônika

Ao koa ny boky deoterôkanônika izay tsy hita afa-tsy ao amin' ny Baiboly katôlika sy Baiboly ôrtôdôksa, dia:

• ny Bokin' ny Ekleziastika na Fahendren' i Bena Siràka (hebreo: ספר בן סירא / Sepher ben Sira) sy
• ny Bokin' ny Fahendrena na Fahendren' i Salômôna (grika: Σοφία Σaλωμῶνος / Sofia Salômônos ).

Boky apôkrifa na pseodepigrafa

Maromaro ny boky amin' ny anaran' i Sôlômôna izay tsy voaray ho anisan' ny kanônan' ny Baiboly fa heverina ho apôkrifa na pseodepigrafa na ho an' ny Kristiana na ho an' ny Jiosy, dia:

• ny Antsan' i Sôlômôna,
• ny Salamon' i Sôlômôna,
• ny Testamentan' i Sôlômôna ary
• ny Anganon' i Solimana.

Taranak' i Sôlômôna ao Etiôpia ?

Araka ny tantara lovantsofina etiôpiana izay nosoratana nanomboka tamin' ny taonjato faha-13 na faha-14 sady notaterin' ny Kebra Nagast, dia nanan-janaka tamin' ny mpanjakavavin' i Saba i Sôlômôna: tsy iza izany fa ny mpanjaka Menelika I na Bäynä Ləhkəm amin' ny fiteny gezy. Zanaka lahy voalohan' i Sôlômôna izy sady mpandimby an-dreniny teo amin' ny fanjakana. Izy hono no nahatonga ny fanjakany hiova finoana ho amin' ny jodaisma. Araka io lovantsofina io dia nanana zanaka lahy roa hafa koa i Sôlômôna tamin' ny vadiny roa hafa: i Rehôbôhama izay nandimby an' i Sôlômôna, sy i Adramisy izay nanambady an' i Adlônia zanaka vavin' i Baltasara na Baltasora mpanjakan' i Bizantioma na i Rôma izay nodimbiasiny.

Izany fitantarana izany dia ahafahana hilaza ny fiaviana jiosin' ny kristianisma etiôpiana sady ilazana ny fahambonian' izany kristianisma izany raha mitaha amin' ny jodaisma, na amin' ny lafiny ara-pivavahana na amin' ny lafiny ara-pôlitika sady koa ahafahana manao ny fampielezan-kevitra ho enti-manjakazaka amin' ny fanorenana ny maha efa ela azy sy ny fahefany.

I Solayman, araka ny finoana silamo

I Sôlômôna (na Solayman) dia aisan' ny mpaminanin' ny finoana silamo. Ao amin' ny boky Kor'any dia ny soràta faha-27 no miresaka ny amin' i Solayman, izay sady mpaminany no mpanjaka sahala amin' i Davida (na Dawud). Voaresaka ao ny fifandraisany amin' ny mpanjakavavin' i Seba. Maro koa ny soràta izay miresaka ankolaka ny fitsapana sy ny fahefana izay nomen' Andriamanitra azy, nefa izany fahefana izany dia niseho, araka ny anganom-bahoaka, tamin' ny alalan' ny endrika mahagagan' ny tombokasen' i Sôlômôna.

Araka ny Kor'any dia tsy mba isan' ny tsy mpino i Solayman ary tsy nahatonga ny fahatezeran' i Allah:

"Ary [ny olona] nanaraka izay tantarain' ny devoly hanaratsiana ny fanjakan' i Solayman. Nefa tsy i Solayman na oviana na oviana no tsy nino fa ny devoly".

Jereo koa

• Biôgrafia
• Fanjakan' i Israely (tsy mivaky)

Mpanjakan' i Israely

Saoly - Isbôseta - Davida - Sôlômôna (na Salômôna) - Jerôbôama I - Nadaba - Baasa (na Basa) - Ela - Zimry - Ômry - Ahaba (na Akaba) - Ahazia (na Ôkôziasa) - Jôrama - Jeho - Jôahaza (na Jôakaza) - Jôasy (na Jôasa) - Jerôbôama II - Zakaria - Saloma - Menahema - Pekahia (na Faseia) - Peka (na Fasea) - Hôsea (na Ôsea).

Mpanjakan' i Jodà

Saoly - Isbôseta - Davida - Sôlômôna (na Salômôna) - Rehôbôama (na Rôbôama) - Abiama (na Abia) - Asa - Jôsafata - Jehôrama (na Jôrama) - Ahazia (na Ôkôziasa) - Atalia - Jôasy (na Jôasa) - Amazia (na Amaziasa) - Ozia (na Oziasa na Azaria na Azariasa) - Jôtama - Ahaza (na Akaza) - Hezekia (na Ezekiasa) - Manase - Amôna - Jôsia (na Jôsiasa) - Jôahaza (na Jôakaza) -Jôiakima (na Jôakima) - Jôiakina (na Jôasina na Jekônia na Jekôniasa) - Zedekia (na Sedekiasa).

Rohy ivelany

• Ao amin'i Freebase: [1]