Papers by Bülent Çetinkaya
Cumhuriyet Dönemi Türk Tarihyazımında Fikri Adımlar (1923-1950), 2020
Tarihyazımında fikri adımlar, Türkiye Cumhuriyetinin, varlığını inşa ederken karşılaştığı sorunla... more Tarihyazımında fikri adımlar, Türkiye Cumhuriyetinin, varlığını inşa ederken karşılaştığı sorunların çözümü için bulduğu çıkış yollarıdır. Başlangıçta iktidarın oluşturmaya çalıştığı ulus-devlet kimliğinin gereksinimi olan fikirler ile Batı dünyasının Türk milleti hakkındaki aşağılayıcı tutumu sonucunda 1931 yılında doğan Türk Tarih Tezi de bu fikri adımların ilkidir. Ancak bu adımda meydana gelen eksikler ve iktidarın bu konudaki değişen fikri sonucu 1939 sonrası süreçte çok sesli ve daha çok vatan kurgusu üzerine inşa edilen Anadoluculuk fikri ortaya çıkmıştır. Dönemin bir diğer düşünce basamağını ise Türk Tarih Tezine kıyasla daha bilimsel ve Türk tarihini bütüncül bir bakışla ortaya koyan Türkçü- Milliyetçi fikir akımı olarak özetlenebilir. Türk tarihyazımında, bu fikri adımların ortaya çıkışı ve etkileri günümüz tarihçiliğinin de temellerini oluşturan ilk hareketlerdir.
Ribât, Ortaçağ İslâm dünyasının ilk dönemlerinde; askerî-dinî bir kavram olarak karşımıza çıkmakt... more Ribât, Ortaçağ İslâm dünyasının ilk dönemlerinde; askerî-dinî bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Ele aldığımız kavramın tarihsel gelişimini incelerken ilk olarak; kelimenin sözlük ve terim anlamlarını açıklamaya çalıştık. İslâmiyet’in ilk dönemlerinden itibaren gelişme gösteren ribâtlar hakkında, dinî kaynaklardaki bilgilerden de istifade edilmiştir. Kur’an ve Hz. Peygamberin hadislerinden yararlandığımız bu bölümde, ribât ve cihat kelimeleri arasında güçlü bir bağlantı bulunması dikkatimizi çekmiştir. Bu nedenle dinî kaynaklardaki bilgilere dayanarak, ribât ve cihat kavramları üzerinde durulmuştur.
İslâm coğrafyası üzerinde yaygın olarak kullanılan bu kavramın, tarihsel süreç içerisinde yüklendiği birçok anlam bulunmaktadır. Bunlardan ilk olarak, ribâtların askerî açıdan önemi incelenmiştir. Zaman içerisinde fetih hareketlerinin yavaşlaması ile askerî önemini yitiren ribâtlar, birer sosyal müessese halini almıştır. Bu dönemde hângâh ve zâviye isimleri ile anılan bu kurumlar; yoksullara yardım eden bir yurt veya kervanların konaklaması için kurulmuş bir kervansaray olarak karşımıza çıkmaktadır. Ribâtın sosyal yapı içinde dikkate değer bulduğumuz diğer bir vazifesi ise, tasavvufî bir eğitim yeri oluşudur. Çalışmamız sırasında, ribât tabirinin aynı yüzyıl ve aynı topraklar üzerinde bile farklı kelimelerle ifade edildiğini gördük. Bu noktada özellikle, ribât tabirinin tarihsel süreci üzerinde önemle durulması gerektiğini düşündük.
Son olarak, Ortaçağ İslâm dünyasında gelişme gösteren bu kurumun, dönemin İslâm ülkeleri içerisindeki yapılanması üzerinde durulmuştur. İlk dönemlerde gönüllü mücahitler tarafından kurulan bu müesseseler, daha sonraki dönemlerde devletlerin asli vazifeleri içinde yer almıştır. Devlet adamları ve dönemin zenginleri tarafından yaptırılan son dönem ribâtlarında, gönüllü gâziler yerine devletten maaş alan muhafız birliklerinin istihdam edildiğini görüyoruz. Çalışmamız sonucunda; ilk dönemlerde dinî karakterdeki askerî yapılar olan ribâtlar, zamanla kurumsallaşmasını tamamlamış ve sosyal hayat içerisinde yerini alan, İslâm müesseselerinden biri olmuştur.
SUMMARY
The Ribat In The Islamic World Of The Middle-Age
Keywords: Ribat, Khankah, Zawiye, Caravansarai.
In the first periods of the middle-age Islamic world, the term “ribat” is considered as a military-religious concept. While searching the historical development of this concept, first of all I tried to clarify this word from the point of lexical meaning and termonology. I searched the religious sources to reach the most extensive details about ribats which had been developed since the first periods of Islamic religion searching the Kur’an and the Prophet’s words, I noticed that there is a strong connection between the words “ribat” and “cihat”. For this reason I especially centered on “ribat” and “cihat” concepts which are based on religious sources.
This concept, which is extensively used within Islamic world, has had many meanings. Firstly, for example I searched the meaning from the military point of view. However, when the conquests slowly decreased these ribats lost their popularity and turned to be social institutions. In this period, these institutions were called as khankah and zawiye and served as a kind of dormitory for the poor and a caravansarai for travellers. Another characteristics of ribats is that they are used as places to educate people. However, I noticed that the term “ribat” was used with different meanings in the same periods and in the same territories. So I thought that the historical process of the term “ribat” should be searched.
Finally, I centered on the different situations of ribat within different muslim countries. In the first periods, these institutions were constructed by volunteers but later it turned to be a duty of states. I found out that in the ribats of the last periods which were constructed by the rich and the people who had important roles within states, volunteers wre replaced by military forces who took wage from the state. As a result of this search, I can say that ribats which had a characteristics of military, turned to be social institutions.
Thesis Chapters by Bülent Çetinkaya
SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİNDE (1945-1991) TÜRK TARİH YAZIMINI ETKİLEYEN FİKİR AKIMLARI, 2024
Cumhuriyet Dönemi tarih yazımı, Türkiye'nin kimlik oluşturma sürecinde ortaya çıkan fikirler tara... more Cumhuriyet Dönemi tarih yazımı, Türkiye'nin kimlik oluşturma sürecinde ortaya çıkan fikirler tarafından şekillenmiştir. 1930-1940 arasında etkili olan Türk Tarih Tezi'nin ardından, Osmanlı son döneminde ortaya çıkan coğrafya ve vatan temeline dayanan Anadoluculuk fikri, 1940’larda milliyetçi, muhafazakâr ve hümanist akımlardan etkilenerek, tekrar gündeme gelmiştir. 1960'ların başlarından itibaren, özelikle Hümanist tarihçiliğe bir tepki olarak doğan, Türk-İslam Sentezi, zamanla komünizme ve Marksist tarihçiliğe karşı bir savunma hattına dönüşmüş. Soğuk Savaş döneminin etkilerinin yoğun hissedildiği bu süreçte, Türk-İslam Sentezi, milliyetçi ve maneviyatçı fikirler etrafında, komünizm karşıtlığının merkezi haline gelmiştir. Bu dönemde, İbrahim Kafesoğlu ve Osman Turan gibi önemli isimlerin liderliğinde Türk tarihçiliği, Türk İslam bütünleşmesini merkeze alan, temel eserler üreterek tarih yazımına yön vermiştir. Diğer yandan, 1960 askeri darbesi sonrasında meydana gelen özgürlükçü ortamdan faydalanan Marksist ve Materyalist düşünürler, tarihçilik dışında farklı disiplinlerden gelmelerine rağmen tarihi bir nevi araçsallaştırarak Osmanlı-Türk devlet yönetimi ve toplum yapısı üzerine tez ve teoriler otaya koymuşlardır. Türk toplumunun kapitalizme geçemeyişinin sebeplerini incelenmiş ve feodalizm, ilkel sosyalizm, az gelişmişlik ve ATÜT fikri çerçevesinde düşüncelerini kalem almışlardır. Behice Boran, Doğan Avcıoğlu, Sencer Divitçioğlu, Niyazi Berkes ve Hikmet Kıvılcımlı’nın başını çektiği Marksist düşünürler, Soğuk Savaş dönemi tarih yazımında, sosyalist ve Marksist fikirlerin temsilcileri olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Tarih yazımı, Anadoluculuk, Hümanist Anadoluculuk, Türk-İslam Sentezi, Anti-komünizm, Marksist Tarih yazımı, ATÜT, Materyalist Tarihçilik.
Uploads
Papers by Bülent Çetinkaya
İslâm coğrafyası üzerinde yaygın olarak kullanılan bu kavramın, tarihsel süreç içerisinde yüklendiği birçok anlam bulunmaktadır. Bunlardan ilk olarak, ribâtların askerî açıdan önemi incelenmiştir. Zaman içerisinde fetih hareketlerinin yavaşlaması ile askerî önemini yitiren ribâtlar, birer sosyal müessese halini almıştır. Bu dönemde hângâh ve zâviye isimleri ile anılan bu kurumlar; yoksullara yardım eden bir yurt veya kervanların konaklaması için kurulmuş bir kervansaray olarak karşımıza çıkmaktadır. Ribâtın sosyal yapı içinde dikkate değer bulduğumuz diğer bir vazifesi ise, tasavvufî bir eğitim yeri oluşudur. Çalışmamız sırasında, ribât tabirinin aynı yüzyıl ve aynı topraklar üzerinde bile farklı kelimelerle ifade edildiğini gördük. Bu noktada özellikle, ribât tabirinin tarihsel süreci üzerinde önemle durulması gerektiğini düşündük.
Son olarak, Ortaçağ İslâm dünyasında gelişme gösteren bu kurumun, dönemin İslâm ülkeleri içerisindeki yapılanması üzerinde durulmuştur. İlk dönemlerde gönüllü mücahitler tarafından kurulan bu müesseseler, daha sonraki dönemlerde devletlerin asli vazifeleri içinde yer almıştır. Devlet adamları ve dönemin zenginleri tarafından yaptırılan son dönem ribâtlarında, gönüllü gâziler yerine devletten maaş alan muhafız birliklerinin istihdam edildiğini görüyoruz. Çalışmamız sonucunda; ilk dönemlerde dinî karakterdeki askerî yapılar olan ribâtlar, zamanla kurumsallaşmasını tamamlamış ve sosyal hayat içerisinde yerini alan, İslâm müesseselerinden biri olmuştur.
SUMMARY
The Ribat In The Islamic World Of The Middle-Age
Keywords: Ribat, Khankah, Zawiye, Caravansarai.
In the first periods of the middle-age Islamic world, the term “ribat” is considered as a military-religious concept. While searching the historical development of this concept, first of all I tried to clarify this word from the point of lexical meaning and termonology. I searched the religious sources to reach the most extensive details about ribats which had been developed since the first periods of Islamic religion searching the Kur’an and the Prophet’s words, I noticed that there is a strong connection between the words “ribat” and “cihat”. For this reason I especially centered on “ribat” and “cihat” concepts which are based on religious sources.
This concept, which is extensively used within Islamic world, has had many meanings. Firstly, for example I searched the meaning from the military point of view. However, when the conquests slowly decreased these ribats lost their popularity and turned to be social institutions. In this period, these institutions were called as khankah and zawiye and served as a kind of dormitory for the poor and a caravansarai for travellers. Another characteristics of ribats is that they are used as places to educate people. However, I noticed that the term “ribat” was used with different meanings in the same periods and in the same territories. So I thought that the historical process of the term “ribat” should be searched.
Finally, I centered on the different situations of ribat within different muslim countries. In the first periods, these institutions were constructed by volunteers but later it turned to be a duty of states. I found out that in the ribats of the last periods which were constructed by the rich and the people who had important roles within states, volunteers wre replaced by military forces who took wage from the state. As a result of this search, I can say that ribats which had a characteristics of military, turned to be social institutions.
Thesis Chapters by Bülent Çetinkaya
Anahtar Kelimeler: Tarih yazımı, Anadoluculuk, Hümanist Anadoluculuk, Türk-İslam Sentezi, Anti-komünizm, Marksist Tarih yazımı, ATÜT, Materyalist Tarihçilik.
İslâm coğrafyası üzerinde yaygın olarak kullanılan bu kavramın, tarihsel süreç içerisinde yüklendiği birçok anlam bulunmaktadır. Bunlardan ilk olarak, ribâtların askerî açıdan önemi incelenmiştir. Zaman içerisinde fetih hareketlerinin yavaşlaması ile askerî önemini yitiren ribâtlar, birer sosyal müessese halini almıştır. Bu dönemde hângâh ve zâviye isimleri ile anılan bu kurumlar; yoksullara yardım eden bir yurt veya kervanların konaklaması için kurulmuş bir kervansaray olarak karşımıza çıkmaktadır. Ribâtın sosyal yapı içinde dikkate değer bulduğumuz diğer bir vazifesi ise, tasavvufî bir eğitim yeri oluşudur. Çalışmamız sırasında, ribât tabirinin aynı yüzyıl ve aynı topraklar üzerinde bile farklı kelimelerle ifade edildiğini gördük. Bu noktada özellikle, ribât tabirinin tarihsel süreci üzerinde önemle durulması gerektiğini düşündük.
Son olarak, Ortaçağ İslâm dünyasında gelişme gösteren bu kurumun, dönemin İslâm ülkeleri içerisindeki yapılanması üzerinde durulmuştur. İlk dönemlerde gönüllü mücahitler tarafından kurulan bu müesseseler, daha sonraki dönemlerde devletlerin asli vazifeleri içinde yer almıştır. Devlet adamları ve dönemin zenginleri tarafından yaptırılan son dönem ribâtlarında, gönüllü gâziler yerine devletten maaş alan muhafız birliklerinin istihdam edildiğini görüyoruz. Çalışmamız sonucunda; ilk dönemlerde dinî karakterdeki askerî yapılar olan ribâtlar, zamanla kurumsallaşmasını tamamlamış ve sosyal hayat içerisinde yerini alan, İslâm müesseselerinden biri olmuştur.
SUMMARY
The Ribat In The Islamic World Of The Middle-Age
Keywords: Ribat, Khankah, Zawiye, Caravansarai.
In the first periods of the middle-age Islamic world, the term “ribat” is considered as a military-religious concept. While searching the historical development of this concept, first of all I tried to clarify this word from the point of lexical meaning and termonology. I searched the religious sources to reach the most extensive details about ribats which had been developed since the first periods of Islamic religion searching the Kur’an and the Prophet’s words, I noticed that there is a strong connection between the words “ribat” and “cihat”. For this reason I especially centered on “ribat” and “cihat” concepts which are based on religious sources.
This concept, which is extensively used within Islamic world, has had many meanings. Firstly, for example I searched the meaning from the military point of view. However, when the conquests slowly decreased these ribats lost their popularity and turned to be social institutions. In this period, these institutions were called as khankah and zawiye and served as a kind of dormitory for the poor and a caravansarai for travellers. Another characteristics of ribats is that they are used as places to educate people. However, I noticed that the term “ribat” was used with different meanings in the same periods and in the same territories. So I thought that the historical process of the term “ribat” should be searched.
Finally, I centered on the different situations of ribat within different muslim countries. In the first periods, these institutions were constructed by volunteers but later it turned to be a duty of states. I found out that in the ribats of the last periods which were constructed by the rich and the people who had important roles within states, volunteers wre replaced by military forces who took wage from the state. As a result of this search, I can say that ribats which had a characteristics of military, turned to be social institutions.
Anahtar Kelimeler: Tarih yazımı, Anadoluculuk, Hümanist Anadoluculuk, Türk-İslam Sentezi, Anti-komünizm, Marksist Tarih yazımı, ATÜT, Materyalist Tarihçilik.