Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 145.762 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Кориолисова сила — закривиување на предметите во движење кога тие се разгледуваат во вртежен појдовен систем. Во појдовен систем со вртење во насока на стрелките, закривеноста е на лево од движењето на предметот, додека пак вртењето во насоката спротивна на насока на часовникот, закривеноста ќе биде кон десно. Иако препознаена од останатите, математичкиот израз за Кориолисовата сила се појаваува прв пат во научна статија во 1835 година напишана од францускиот научник Гаспар-Гистав Кориолис, како дел од теоријата за воденичарски тркала. Во почетоците на XX век, поимот Кориолисова сила почна да се употребува во поврзаност со метеорологијата.

Њутновите закони за движењето го опишуваат движењето на предметите во (незабрзувачки) инерцијални системи. Кога Њутновите закони се пренесени во истовремен вртежен појдовен систем, се појавуваат Кориолисовата и центрифугалната сила. Двете сили се пропорционални во однос на масата на предметот. Кориолисовата сила пропорционална на стапката на вртење и центрифугалната сила е пропорционална на квадратот на тоа движење. Кориолисовата сила дејствува во насока нормална на оската на вртење и брзината на телото во вртежен систем и è пропорционална на брзината на предметот во вртежен систем. Центрифугалната сила дејствува нанадвор во радијална насока и е пропорционален на растојанието на телото од оската на вртежниот систем. Овие дополнителни сили се наречени инерцијални сили, замислени сили или „псевдосили“. Тие ја дозволуваат Њутновите закони за вртежни системи. Тие се чинителите на исправка кои не постојат при незабрзувачки или инерцијални појдовни системи. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика на денот
Лопатки за тесто од маслиново дрво во Ретимно, Крит.
други избрани слики

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

... дека селото Центар Жупа изворно се нарекувало Вапа — поим во директно сродство со санскритскиот збор vāpī, што значи „долго блато“?
...дека христијаните во Босна и Херцеговина се тетовирале како обележје на нивната вера, иако обичајот датира од илирско време.
...дека врвот Тумба на Беласица е тромеѓа помеѓу Вардарска, Егејска и Пиринска Македонија?
... дека тектонските плочи ги открил германскиот научник Алфред Вегенер во 1912 година?
... дека хемискиот елемент ниобиум (Nb) е наречен по нимфата Ниоба, ќерка на митскиот крал Тантал?
... дека градот Гелзенкирхен во Германија е привремено преименуван во „Свифткирхен“ во чест на концеритете на Тејлор Свифт во јули 2024 година?
... дека Гагаузите се православен народ генетски најблизок со Македонците, чиј туркиски идентиет е вештачки конструкт произлезен од јазична асимилација?
... дека Сонцето сочинува 99,8 % од масата на Сончевиот Систем?
... дека Белскиот даб во манастирот „Св. Илија“ на Осогово е прогласен за споменик на природата?
... дека во историјата постоеле преку 40 антипапи?
... дека споменикот „Валхала“ кај Регенсбург е здание во облик на антички храм кое ги чествува великаните од историјата на германските народи?
... дека Скопска Црна Гора е наречена „Скопска“ за да се различи од истоимената планина помеѓу Серско и Драмско во североисточна Беломорска Македонија?
... дека Полска-Литванија била една од најголемите држави во Европа и постела повеќе од два века?
... дека вредностите на водородниот показател (pH) за киселост или базност се логаритамски?
... дека областа Барања е поделена помеѓу Унгарија и Хрватска?
... дека стапчињата за јадење влегле во широка употреба дури за време на династијата Минг (XIV-XVII век), иако постоеле со илјадалетија?
... Џон Кабот (Џовани Кабото) е првиот европски откривач на Северна Америка, не сметајќи ги Викинзите?
... Тајане е македонски календарски обичај поврзан со празникот раѓањето на Јован Крстител?
... покрај аритметичката и геометриската средина, модусот, медијаната, и просекот се видови на средна вредност?
... дека првата банкнота во Европа е издадена во Шведска во 1661 година?
... дека највисоката планина во Австралија е наречена по полско-литванскиот национален херој Тадеуш Кошќушко?
... дека самопрогласената Баварска Советска Република постоела помалку од еден месец?
... дека Кузман Шапкарев му бил зет на Димитар Миладинов?
... дека стоболката (Spermophilus citellus) е така наречена поради народното верување дека лечи од сто болести?
... дека Удовскиот Остров на реката Вардар е најголемиот речен остров во Македонија и втор по површина во земјата?
... дека според преданието, средновековниот утврден град Женско во Кукушко бил така наречен бидејќи имал толку силни кули и бедеми, што можеле да го бранат жени?
... дека разбојот на Жозеф Мари Жакар од 1805 г. работел на програми со дупчени картички и послужил како основа за развојот на сметачите?
... дека Кристофер Колумбо никогаш не стапнал на самиот северноамерикански континент?
...дека во 843 г. Франкија е поделена на три дела помеѓу синовите на Лудвиг Побожниот, внуци на Карло Велики, и дека од овие кралства потекнуваат денешните земји Германија, Франција и Италија?
... дека во делото „Математички начела“ (Principia Mathematica), Бертранд Расел и Алфред Н. Вајтхед даваат доказ дека 1+1=2?
... дека баобабот во своето стебло складира до 120.000 литри вода?
... дека Турку останал најголем град во Финска дури и кога три четвртини од него изгореле во пожар?
... дека половината сојузни држави на САД носат имиња добиени од домородните американски јазици?

архива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 16 август 2024 г.

Настани:

1896	Во Јукон, северозападниот дел на Канада, откриено е злато кое поттикнало десетици илјади авантуристи да тргнат во потрага, во тнр. златна треска.
1914	Британскиот експедициски корпус се истовари во Франција. Со тоа, Велика Британија го почна активното учество во Првата светска војна.
1930	Уб Иверкс го прави првиот звучен цртан филм во боја, наречен Fiddlesticks (Бесмислици).
1960	Кипар стекнал независност од Велика Британија.
1960	Џозеф Китингер скокнал со падобран над Ново Мексико на висина од 31.330 метри, со што поставил три сѐ уште актуелни рекорди: највисок скок, најдолг слободен пад и најголема брзина на човек без летало.
1977	Елвис Присли, кралот на рокенролот (на сликата), починал од предозираност со дрога во својот дом во Грејсленд на 42 години.

Родени:

1845	Габриел Липман — француски физичар, добитник на Нобеловата награда.
1860	Жил Лафорг — француски поет.
1867	Антонио Нобре — португалски писател.
1876	Иван Билибин — руски илустратор на сказни и сценограф.
1913	Менахем Бегин — израелски политичар.
1920	Чарлс Буковски — американски поет и романсиер.
1929	Бил Еванс — американски џез-пијанист и композитор.
1946	Павао Павличиќ — хрватски писател.
1949	Скот Ештон — американски рок-музичар, член на групата Стуџис (The Stooges).
1953	Миша Алексиќ — српски рок-музичар, член на групата Рибља чорба.
1958	Мадона — американски пејачка.
1961	Иван Пудар — хрватски фудбалски голман и тренер.
1965	Горан Баре — хрватски рок-музичар, член на групата Мајке.
1968	Матеја Свет — словенечка и југословенска скијачка.
1973	Милан Рапаиќ — хрватски фудбалер.
1974	Кристина Егерсеги — унгарска пливачка.
1981	Влатко Митков — македонски ракометар.
1981	Роке Санта Крус — парагвајски фудбалер.
1982	Џолион Лескот — англиски фудбалер.
1982	Теодор Салпаров — бугарски одбојкар.
1989	Муса Сисоко — француски фудбалер.
1992	Диего Шварцман — аргентински тенисер.
1995	Јосип Јурановиќ — хрватски фудбалер.
2001	Јаник Синер — италијански тенисер.

Починале:

1339	Ацоне Висконти — владетел на Милано.
1705	Јакоб Бернули — швајцарски математичар и научник.
1888	Џон Пембертон — американски аптекар и создавач на Кока-колата.
1893	Жан Мартин Шарко — француски лекар, еден од најголемите невролози на сите времиња; се занимаваше со проблемите на хистеријата, хипнотизмот и склерозата.
1938	Роберт Џонсон — американски блуз-музичар.
1948	Бејб Рут — американски бејзбол играч.
1949	Маргарет Мичел — американска романсиерка, авторка на една од најпознатите и најпродавани книги во историјата „Одвеано со виорот“.
1956	Бела Лугоши — унгарски глумец.
1977	Елвис Присли — американски пејач, музичар и глумец, икона на поп-културата. Наречен „Крал на рокенролот“.
1997	Нусрет Фатех Али Кан — пакистански музичар.
2007	Макс Роуч — американски џез-музичар.
2018	Арета Френклин — американска соул-пејачка.
2019	Питер Фонда — американски глумец.

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика · логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Азија · Африка · Антарктик · Европа · Јужна Америка · Океанија · Северна Америка

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.

Братски проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич

најгоре · превчитај ја страницава · статистики · односи со јавноста · пријавете неправилност · village pump