Modernisme

Frank LLoyd Wright syn modernistiske Guggenheim-museum.

Modernisme is ne ströyming in de filosofy, gelöyvsdenken un kunst. Et untstünd uut groute veranderingen in de westerske samenleaving ende 19., begin 20. eywe. Anhangers van de beweaging wolden nye kunstförme, filosofien un sociale strukturen bedenken dee beater anslöäten by de upkummende industriäle wearld. Dat had invlood up denken oaver verstädeliking, architektuur, nye technologien un oorlog.

Kunstenaars draiden de traditionäle kunstförme de rugge to. Volgens öär warren dee verölderd un neet meyr 'van dissen tyd'. Den amerikaansken dichter Ezra Pound dea in 1934 den uproop üm 'allens to vernyen'. Dat was nen vöärnamen andryver van de beweaging.

Modernisme is torügge to vinden in abstrakten kunst, stream-of-consciousnessböker, montagefilms, atonale un twaalvtounige musik, vlakskilderen un moderne bouwwarken. Lüde binnen et modernisme musten absoluut niks hebben van realisme. Ouk gebröäken se vake warken vanuut et verleyden döär der deylen van oaver to neamen, to verknippen, to herskryven of to parodieren. Modernisme wolde ouk niks weaten van de seakerheiden van et Verlichtingsdenken. Vöäle modernisten wyset ouk gelöyv af. Ne vöärname karaktertrek van modernistiske makers is et nådenken oaver et eygen maken un sociale leaven. Dåruut untstünden probeersels med form un techniken, wårmed der meyr nådruk up et proces un de materialen van et kunstwark küm to liggen.

Wat geleyrden meynet dat modernisme in de 21. eywe noch altyd besteyt. Anderen meynet dat et döäruntwikkeld is töt laatmodernisme of hougmodernisme. Postmodernisme weys jüüst modernistiske ideen weader af.

Bekende makers van modernistiske warken warren under meyr kunstskilder Pablo Picasso, architekt Frank Lloyd Wright un de skryvers James Joyce un Brian O'Nolan.