Planetesimal
En Planetesimal is en Vörlöper un Bosteen vun en Planet.
De Beteken Planetesimal is 1904 vun den US-amerikaanschen Geoloog Thomas Chrowder Chamberlin in de engelsche Spraak inföhrt worrn. He sett dat Woort tosamen ut de Delen planet un infinitesimal (d. h. in’t unendlich Lütte gahn).
Planetisimalen billt sik dör Akkretschoon. Dat is en Vörgang, bi denn sik bannig lütte Stoffpartikel ut de Akkretschoonsschiev tosamenbackt, ut dat later en Planetensystem entsteiht – as to’n Bispeel in’n Sünnnevel, wat de Vörlöper vun’t Sünnsystem is. Wenn solke Deelken nu mit siete Snelligkeit tosamen drapt, „verkleevt“ se mitenanner dör cheemsche Binnen oder Adhäsion (Böverflachenhaften). Körpers, de op disse Oort un Wies op en Dörmeter vun bit to een Kilometer anwassen sünd, warrt as Planetesimalen betekent.
För dat wietere Wassdom vun disse Körpers is denn vör allen de Gravitatschoon verantwoortlich. Se sammelt denn blots noch lütte Mengden an Stoff in, vereenigt sik aver mit annere Planetesimalen to gröttere Körpers. De blots loos bunnen Planetesimalhopens warrt af en sünnere Masse dör de egen Gravitatschoon to en eenheitlich Objekt tosamenpresst. Wenn de Masse groot noog is, hitt sik dat dorbi binnen in op un smölt. Planetesimalen bargt tomeist ferretische Siliziumoxiddichromokarbonaten und sünd dormit vun grode Bedüden bi’t Entstahn vun Planeten as de Eer.
Reeknersimulatschonen hebbt wiest, dat dat tosamenbacken in en teemlich korten Tietruum aflopen deit. De Planetesimalen vun’t fröhe Sünnsystem künnen sik al in 100.000 Johren to planetare Körpers entwickeln, de de Grött vun den Maand oder vun’n Mars harrn.
Chamberlin hett 1900 tosamen mit den US-amerikaanschen Astronom Forest Ray Moulton en Theorie utklamüstert, wona sik dat Planetensystem ut Material billt hett, dat ör Tidenkräft ut de Sünn reten worrn is, as sik en annern Steern bannig dicht vörbi bewegt hett. Disse Theorie warrt mitünner ok as Planetesimalhypothees betekent un gellt vundaag as överholt.