Ännern vun Pforzheim (Afsatz)

== Geographie ==

=== Stadtgleedern ===
De Stadt Pforzheim besteiht ut de Karnstadt un den dör de Rebeetsreform vun de 1970er Johren ingleedert Gemeenden [[Büchenbronn (Pforzheim)|Büchenbronn]], [[Eutingen an der Enz]], [[Hohenwart (Pforzheim)|Hohenwart]], [[Huchenfeld]] un [[Würm (Pforzheim)|Würm]], de nah § 8 ff vun de [[Hööftsatzung]] vun de Stadt Pforzheim as Vertretung vun hör Oortschap en  [[Oortschapsraat]] un en Oortschapsverwalten hemm. De fröher ingemeend Dörper  [[Dillweißenstein]], dat kört vör de Ingemeenden nah Pforzheim ut de Dörper Dillstein un Weißenstein bild wurr, un Brötzingen hörrn to de Karnstadt. De modern Stadtgleedern ist aber blots deelwies mit de fröhere Gemeendgrenzen identisch.

<gallery widths="60" heights="75">
Wappen PF-Broetzingen.png|Brötzingen
Wappen PF-Buechenbronn.png|Büchenbronn
Wappen Dillstein.png|Dillstein
Wappen PF-Eutingen.png|Eutingen  
Wappen PF-Hohenwart.png|Hohenwart
Wappen PF-Huchenfeld.png|Huchenfeld
Wappen PF-Wuerm.png|Würm
Wappen PF-Weissenstein.png|Weißenstein
</gallery>

In de kommunale Statistik vun de Stadt Pforzheim wurrn de folgen 15 Stadtdeelen upführt.<ref>[http://www.pforzheim.de/ueber-pforzheim/ortsteile.html Översichtssiet vun de  kommunale Statistikstelle vun de Stadt Pforzheim]</ref>  Neben den Oortsdeelen mit eegen  Oortschapsverwalten hörrn dorto ok Deelrebeeden vun de Karnstadt:

* Au
* Brötzingen  mit Arlinger un Gewarfrebeet Wilferdinger Höhe
* Buckenberg mit Hagenschieß, Gewarfrebeet Altgefäll, [[Haidach (Pforzheim)|Haidach]] un Waldsiedlung
* [[Büchenbronn (Pforzheim)]] mit [[Sonnenberg (Pforzheim)]] un Sonnenhof
* [[Dillweißenstein]]
* [[Eutingen an der Enz]] mit [[Mäuerach]]
* Hohenwart
* [[Huchenfeld]]
* Innenstadt
* [[Nordstadt (Pforzheim)]] mit Wartberg
* Oststadt
* Südoststadt
* Südweststadt
* Weststadt
* [[Würm (Pforzheim)]]

=== Nahbargemeenden ===
[[Bild:PF82s.jpg|mini|Blick up Pforzheim]]
Folgen Gemeenden grenzen an de Gemeend Pforzheim. Se liggen all in' [[Enzkreis]] – mit Utnahm vun dat süüdlich liggen Unterreichenbach, dat to'n [[Landkreis Calw]] hörrt.

In' Norden: [[Ispringen]], [[Neulingen]], [[Kieselbronn]]

In' Osten: [[Niefern-Öschelbronn]], [[Wurmberg]], [[Wimsheim]]

In' Süden: [[Tiefenbronn]], [[Neuhausen (Enzkreis)|Neuhausen]], [[Unterreichenbach]], [[Engelsbrand]]

In' Westen: [[Birkenfeld (Württemberg)|Birkenfeld]], [[Keltern (Baden)|Keltern]], [[Kämpfelbach]]

=== Ruumplaan un politisch Geographie ===
Pforzheim hörrt mit dat Umland to'n Verdichtensruum Karlsruhe/Pforzheim, to de de Stadt Karlsruhe, eenig Gemeenden vun den Landkreises Karlsruhe, vör allen de Groot Kreisstäder  [[Bretten (Baden-Württemberg)|Bretten]], [[Bruchsal]], [[Ettlingen]], [[Stutensee]] un [[Rheinstetten]] as ok Pforzheim, de nordwestlich Deel vun den Enzkreis, de Stadt [[Mühlacker]] un de Gemeend Niefern-Öschelbronn in dat nordöstlichen Enzkreis hörrn. Dat Böverzentrum Pforzheim övernimmt för de Städer un Gemeenden Birkenfeld, [[Eisingen (Baden)|Eisingen]], Engelsbrand, Friolzheim, [[Heimsheim]], Ispringen, Kämpfelbach, Keltern, Kieselbronn, [[Königsbach-Stein]], [[Mönsheim]], [[Neuenbürg]], Neuhausen, Neulingen, Niefern-Öschelbronn, [[Ölbronn-Dürrn]], [[Remchingen]], [[Straubenhardt]], Tiefenbronn, [[Wiernsheim]], Wimsheim un Wurmberg ok de Upgaven vun dat Middelzentrum. 

Pforzheim is en eegenständig [[Stadtkreis]], aber ok Seet vun dat Landratsamt vun den [[Enzkreis]], vun de dat Stadtrebeet meest vullständig umslooten is.

Vör de napoleoonsch Bereinigung 1803/1806 hemm de up dat hüdig Pforzheimer Stadtrebeet liggen Gemarkungen överwegen to dat baden-durlachisch [[Amt Pforzheim]] tellt. Wiedere Gemeenden vun dat Amt Pforzheim (to'n Bispeel Dietlingen, Ispringen, Eisingen, Bauschlott, Dürrn, Niefern) legen vör allen in' Norden un Nordwesten, ebenso as wiedere badische Rebeeden,  nämelk de Ämter Stein un Frauenalb. De hüdig Pforzheimer Stadtdeelen Würm un Hohenwart hemm dormals to de in de [[Rieksridderschap]] organiseert Familienterritorien, beid ünner  badisch Landshoheit hörrt. Hohenwart weer Deel vun dat in' Südosten, längs de Würm liggen, kathoolsch bleven Land vun de Rieksridderfamilie vun [[Gemmingen-Steinegg]], dat so nömmt „Biets“. In' Osten un Südwesten leegen württembargisch Territorien (vör allen de Ämter Neuenbürg un Liebenzell in' Südwesten as ok dat umfangriek Territorium vun dat Klosteramt [[Maulbronn]] in' Osten).<ref>Historischer Atlas Baden-Württemberg, Kort VI-13.</ref>

=== Laag in den Natuurruum ===
[[Bild:PforzheimBezirksamtsturm P1120187.jpg|mini|Bezirksamtstoorn an dat ehmalge  Groothartoglich Bezirksamt Pforzheim an de Bahnhofstraat]]
[[Bild:ConcressCentrumPforzheim.png|mini|CongressCentrum Pforzheim]]
[[Bild:DBP 1992 1628-R.JPG|mini|[[Breefmark]] vun de Düütsch Bundspost (1992): 225 Jahre Schmuck- und Uhrenindustrie, Pforzheim]]

Sowohl de fröhere Stadtgemarkung as ok dat hüdige Gemeindeterritorium erstrecken sück luut de  natuurrüümlich Gledern vun Düütschland up [[Gäu (Baden-Württemberg)|Gäurebeet]] ([[Enz]]tal, [[Kraichgau]]) un [[Swaartwald]].<ref>Huttenlocher/Dongus 1967, Karte.</ref> De Innenstadt liggt in en Wieden vun dat Enzdaal  an' Tosommenfloot vun [[Nagold (Stroom)|Nagold]] un Enz. De Gesteensünnergrund wesselt in' Daalgrund vun' [[Musselkalk]] (Gäuland) to'n [[Buntsandsteen]] (Swaartwald), natuurrüümlich sehn wurrd dat Enzdaal af Birkenfeld un insluuten de Pforzheimer Binnenstadt to dat Gäuland rekent. De Nagold nimmt an' südlichen Stadtrand de [[Würm (Nagold)|Würm]] up, weswegen man in Pforzheim geern vun een Dree-Strööm-Stadt snackt. De Butenbezirke un Ingemeenden trecken sück ok up de südlich un nördlich ansluuten Hoochebenen vun Swaartwald un Kraichgau, Dillstein un Weißenstein liggen in' nah Süden trecken Nagolddaal,  Würm in dat nah Südosten trecken Würmdaal. Watermenge un Intoogsrebeet vun de Nagold sünd bi den Tosommenfloot mit de Enz wietut höhger, dennoch wurrd de Stroom aber wiederhen Enz nömmt. 

Da Gemeendrebeet vun Pforzheim erstreckt sück up folgen natuurrüümliche Eenheiten  (upnommen för de geographische Landsupnahm vun Düütschland<ref>Huttenlocher/Dongus 1967.</ref>):

* 12 [[Neckar- un Tauber-Gäuplatten|Neckar-Tauber-Gäue]] (vun Musselkalk präägt Gäurebeeden, de sück ok östlich un nördlich vun den Swaartwald hentrecken)
** 122 Bövere Gäue (nah [[Kraichgau]] un [[Neckarbecken]] dat darte groot Gäurebeet in de  Pforzheimer Region, erstreckt sück tüschen Würm un [[Baar (Landschap)|Baar]] un fangt wenig  südöstlich vun de Stadtgrenz an)
** 123 Neckarbecken (wiet Gäubecken tüschen Stuttgart un Heilbronn)
*** 123.1 Südwestlich Neckarbecken
**** 123.10 Östlich Hagenschieß
** 125 Kraichgau (umfaat ok Rebeeden, de volksdömlich nich to den eegentlichen Kraichgau rekent wurrn, to'n Bispeel dat Pforzheimer Enzdaal)
*** 125.3 Pfinzhügelland (umfaat ok Rebeeden buterhalv vun dat Intoogsrebeet vun de [[Pfinz]], to'n Bispeel dat Pforzheimer Enzdaal)
**** 125.32 Östlich [[Pfinzgau]]
**** 125.33 [[Bauschlotter Platte]]
**** 125.34 Pforzheimer Enzdaal
* 15 [[Swaartwald]] (Middelgebirge tüschen Pforzheim un [[Hoochrhien]], in den Pforzheimer Ruum dör Buntsandsteen kenntekent)
** 150 Swaartwald-Randplatten (längs den Nord- un Ostrand vun den  des Schwarzwalds)
*** 150.1 Östlich Swaartwald-Randplatten
**** 150.13 Enz-Nagold-Plaat

Up dat Pforzheimer Gemeendrebeet finnen sück also all tosommen fiev natuurrüümlich Ünnereenheiten: 

''125.34 Pforzheimer Enzdaal:'' Zentraal natuurrüümlich Ünnereenheit för Pforzheim, um de sück de anner Ünnereenheiten gruppeeren. Dat Pforzheimer Enzdaal erstreckt sück in südwest-nordöstlicher Richt vun Birkenfeld bit [[Enzberg (Mühlacker)|Enzberg]]. Wiels de stroomupwärts liggen Rebeeden to'n südlich liggen Swaartwald un de stroomafwärts liggen Rebeeden to'n östlich liggen  Neckarbecken  rekent wurrn, tellt dat Pforzheimer Enzdaal wegen [[Ökologie|ökologisch]] Gemeensamkeiten natuurrüümlich sehn to'n Kraichgau, dat sück nördlich un westlich vun Pforzheim utbreedt. In disse Eenheit liggen vör allen de Pforzheimer Stadtdeelen Binnenstadt, Oststadt, Eutingen, Nordstadt, Weststadt un Brötzingen as ok de nördlich Rebeeden vun de Stadtdeelen Südweststadt und Südoststadt. Dat Pforzheimer Enzdaal is en 150&nbsp;m deep Söhlendaal mit Daalhängen in Terrassen. De breet, natt Daalsöhl besteiht ut en över  Buntsandsteenschottern liggen Auelehmdeck. Daalsöhl un Daalhänge sünd meest komplett verbaut.<ref name="huttenlocherdongus55">Huttenlocher/Dongus 1967, S. 55.</ref>

''125.33 Bauschlotter Plaat:'' Erstreckt sück nördlich vun dat Pforzheimer Enzdaal, nömmt nah dat Dörp [[Bauschlott]]. In dies Eenheit liggen de nördlich Deelen vun de Pforzheimer Stadtdeelen Nordstadt un Eutingen. De Bauschlotter Plaat is en swaak zertalte Musselkalk-Hoochflaach mit för  Ackerbau bannig good to bruuken Böden (Korngäu-Typ). De minn Zertalung hangt dormit tosommen, dat de direkte rhiensche Erosion noch meest nich ankommen is.<ref name="huttenlocherdongus55" />

''125.32 Östlich Pfinzgau:'' Erstreckt sück nordwestlich vun dat Pforzheimer Enzdaal. In disse Eenheit liggen de nordwestlichen Deelen vun den Pforzheimer Stadtdeel Nordstadt (vör allen dat Gewarfrebeet Wilferdinger Höhe). Dat hannelt sück dorbi um en stark zertalte Musselkalk-Hoochflach vun den Heckengäu-Typ.<ref>Huttenlocher/Dongus 1967, S. 54–55.</ref>

''150.13 Enz-Nagold-Platte:'' Erstreckt sück südlich vun dat Pforzheimer Enzdaal un hett en  irreführen Beteken, wiel dat vör allen dat Nagoldrebeet umfaat. In disse Eenheit liggen vör allen de südlich Rebeeden vun de Pforzheimer Stadtdeelen Südweststadt un Südoststadt as ok de Stadtdeelen Büchenbronn, Dillweißenstein, Huchenfeld, Hohenwart, Würm un Buckenberg mit Haidach. Disse vör allen ut Buntsandsteen upbaut Swaartwald-Plaat ist överwegen bewaldet un temelk umfangriek (reckt in' Süden bit [[Altensteig]]). De Däler vun de Nagold sünd deep un mit steil Hängen in de Plaat insneeden. Up de Riedeln tüschen de Däler finnen sück [[Rodung]]seilannen (z.&nbsp;B. Huchenfeld und Hohenwart).<ref>Huttenlocher/Dongus 1967, S. 58.</ref>

''123.10 Östlicher Hagenschieß:'' Umfaat en lütt Rebeet südwestlich vun dat Pforzheimer Enzdaal. Ok disse Beteken is irreführend, wiel de Eenheit nich blots de Osthälft vun dat Hagenschieß, sonnern ok östlich angrenzen Gäurebeeden (Wurmberg un Wiernsheim) umfaat. De Hagenschieß an sük en groot Waldrebeet in' Osten vun de Stadt, dat to'n grooten Deel to Pforzheim hörrt. Wiels de westliche Hagenschieß to'n Swaartwald tellt, wurrd de östliche Hagenschieß to'n Neckarbecken rekent, wiel he överwegend en Musselkalk-Hoochflach („Wellengebirge“) dorstellt. Trotz de ackerbaulich Eegnung is de östliche Hagenschieß ut historsch Grünnen gröttstendeels bewald (fröhere [[Genossenschap]]swald vun de umliggend Gemeenden).<ref>Huttenlocher/Dongus 1967, S. 41.</ref>

=== Natuurschuulrebeeden ===
Pforzheim hett Andeel an dree Natuurschuulrebeeden. Dat [[Felsenmeer (Natuurschuulrebeet)|Felsenmeer]] liggt mit sien Grött vun 5,6 ha, as ok dat Natuurschuulrebeet [[Mangerwiese-Wotanseiche]] mit sien Grött vun 65,4 ha, komplett up Pforzheimer Gemeendrebeet. An' all tosommen 158,5 ha groot Natuurschuulrebeet [[Unteres Würmtal]] hett Pforzheim en Andeel vun  125,8 ha.

=== Dialektgeographie ===
[[Bild:Krier photo Pavillon Pforzheim Germany 2005 05 29.jpg|Flößer-Skulptur up de Auer Brügg|miniatur]]
Pforzheim liggt in en Rebeet, in dat sück schwäbische un südfränksche [[Dialekt]]-Marmalen mischen. Dit Övergangsrebeet dehnt sück vun den Nordswaartwald nah Osten bit südlich vun  [[Heilbronn]] hen ut un hett up Pforzheimer Breedt en relativ groot Nord-Süd-Erstreckung (in'  Süden bit över [[Calw]] un [[Weil der Stadt]] herut). Pforzheim liggt ehrder an' Nordrand vun dit Övergangssrebeet.<ref>''[[Historischer Atlas von Baden-Württemberg]].'' Karte XII-7.</ref><ref>Sexauer 1927, S. 25. Heinz 1984, S. 13–14.</ref>

In' Pforzheimer Beriek orienteeren sück de Spraakgrenzen geographisch meest nich an natuurrüümlich Grenzen un Verbinnensweeg, sonnern mehr an fröhere politisch un karklich Grenzen. En Infloot harr tonächst de um 500 trucken nee politisch Nordgrenz vun [[Alemannien]], dör de dat alemannisch besiedelt Pforzheimer Rebeet to den fränkkschen Herrschapsberiek keem un entsprekend spraaklich beinfloot wurr. De nee Grenz verleep ca. 20 km südlich vun Pforzheim, dicht bi Calw. Later keem dat Rebeet bi Pforzheim to Baden. Aber dit badisch Rebeet reck immer  fingerförmig in dat umgeven württembergisch Rebeet rin, un nehm Deel an de spraaklich  Entwicklung vun en ehmals alemannisch to en nee schwäbisch Spraakrebeet. Völfältig fien Spraakgrenzliiens trennen dorüm bit hüüd de Pforzheimer Region spraaklich vun dat nordbadisch Rebeet um Karlsruhe af. 

De eegentliche Stadtmundoort vun Pforzheim weer präägt vun tallriek Wesselwirkungen tüschen  heimischen un towannert Mundorten. De Mundoort vun de vun de Flößer präägt Stadtdeel Au stunn dorbi in en Gegensatz to'n Dialekt vun de eegentlich, vun Hannelslüüd un Handwarker präägt Karnstadt. Ok de tonehmen dörplich-buerlich Siedlung vun de östlich vun de Stadt gelegen „Alte Stadt“ harr en eegen Charakter. Dör [[Industrialiseeren]], [[Towannerung]] un Stadtwasdom verloren Au un de „Alte Stadt“ hör spraaklich Eegenorten. De industriebedingte Inwannern (vör allen tüschen 1870 un 1910, aber ok all vör dat 18. Johrhunnert) keem vör allen ut de schwäbisch snacken Rebeeden. Sexauer hett in dat fröhe 20. Johrhunnert veer Dialektgruppen ünnerscheeden: de konservative Au-Dillsteiner Mundort, en öllere un en jüngere Stadtmundort as ok de Mundort vun de towannert Lüüd. De Stadtmundorten hemm fränksche togunsten vun schwäbisch  Dialektmarkmalen upgeven, gliewohl funnen aber ok fränksche Neerungen Intoog. Mit de Tiet wuss vör allen de Infloot vun de Schrftspraak. Dormit gung ok de fröher starke franzöösch Inslag in'  Stadtdialekt verloren, ebenso as verscheeden för de Smuckindustrie typisch Utdrücke.<ref>Sexauer 1927, S. 3, 7, 42, 45–47. 65–66.</ref>