Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Wikipedia

Goirkese kerk: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Geen bewerkingssamenvatting
als dit al vermeld moet worden dan zeker niet in de inleiding
Label: Handmatige ongedaanmaking
 
(6 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1:
{{Infobox kerk
[[File:Overzicht westgevel met rechts de pastorie - Tilburg - 20342676 - RCE.jpg|thumb|Overzicht kerk en pastorie, foto [[RCE]], 2001]]
| naam = Heilige Dionysiuskerk
De '''Goirkese''' of '''H. Dionysiuskerk''' is een [[neogotisch]] kerkgebouw in de [[Goirkestraat]] in [[Tilburg]] [[Oud-Noord (Tilburg)|Oud-Noord]]. Het is, na de [[Heikese kerk]], de oudste kerk van Tilburg en Nederlands' eerste neogotische [[waterstaatskerk]] ([[Neostijlen|Willem II-gotiek]]).
| afbeelding = Overzicht westgevel met rechts de pastorie - Tilburg - 20342676 - RCE.jpg
| onderschrift = Overzicht kerk en pastorie. Foto [[RCE]], 2001
| lat_deg =
| lat_min =
| lat_sec =
| lon_deg =
| lon_min =
| lon_sec =
| plaats = [[Tilburg]]
| denominatie = [[Rooms-katholiek]]
| bouwjaar = 1839
| uitbreiding =
| renovatie = 1903, 1938, 1966, 2015
| sloopjaar =
| opgedragen = [[Dionysius van Parijs]]
| begraafplaats = 1816, H. Dionysiuskerkhof
| monumentstatus = [[Rijksmonument]]
| monumentnummer = 521052
| periode = [[Neogotiek]], ook [[Neoclassicisme]] ([[Lijst van Waterstaatskerken|Waterstaatskerk]])
| architect = [[H. Essen]], Oisterwijk (1835); [[C.H. de Bever]], Eindhoven (1938)
| bouwmethode =
| bouwmateriaal = baksteen
| afmeting =
| toren = 1814, afgebroken in 1966
| vrijstaande klokkentoren =
| klokkentoren = 1938 ([[vieringtoren]], 35 meter hoog)
| portaal =
| koor = 1938
| schip = 1839
| preekstoel = 1850, hout
| doopvont = ca 1575 + 1876
| altaar = 1902, hout
| orgel = 1904, [[Tractuur|rhein-pneumatisch]]
| zitplaatsen =
| diverse =
| afbeelding2 =
| onderschrift2 =
| afbeelding3 =
| onderschrift3 =
| bisdom = [[Bisdom Den Bosch|Den Bosch]]
}}
De '''Goirkese''' of '''H. Dionysiuskerk''' is een [[neogotisch]] kerkgebouw in de [[Goirkestraat]] in [[Tilburg]] [[Oud-Noord (Tilburg)|Oud-Noord]]. Het is, na de [[Heikese kerk]], de oudste kerk van Tilburg en Nederlands' eerste neogotische [[waterstaatskerk]] ([[Neostijlen|Willem II-gotiek]]). Deze kerk, hoewel sober van uiterlijk, bezit een betrekkelijk weelderig interieur.
 
== Geschiedenis ==
De aan [[Dionysius van Parijs]] gewijde parochie[[Parochie van(kerkelijke 'tgemeente)|parochie]] Goirke splitste zich in [[1797]] af van de oorspronkelijke [[Heikese kerk|parochie Tilburg]] die aan dezelfde heilige was gewijd.
 
De Goirkese kerk is thans de hoofdkerk van parochie [[Peerke Donders]], die in 2015 is ontstaan uit een fusie van parochie [[Bron (water)|De Bron]] (Goirke), [[Pit (kaars)|De Vlaspit]] (Enschotsestraat), de [[Frater Andreas]]-parochie ([[Sint-Lucaskerk (Tilburg)|Lucaskerk]]) en de [[Montfortanen|Montfort]]-parochie.<ref>[https://parochiepeerkedonders.nl/ Parochiepeerkedonders.nl]</ref>
De [[herdgang]] Goirke bezat reeds in [[1715]] een [[schuurkerk]]. Deze lemen schuurkerk stortte in [[1724]] in en werd steviger herbouwd. De pastorie werd in [[1718]] gebouwd. Deze kerk, hoewel sober van uiterlijk, bezat een betrekkelijk weelderig interieur. Toen de pastorie in [[1724]] werd uitgebreid, werd ook een [[doopkapel|doophuisje]] gebouwd. De pastorie werd in [[1927]] gesloopt, maar het poortgebouwtje met doophuisje en een beeld van de heilige Dionysius bleef behouden.
 
===Schuurkerk===
De schuurkerk werd, nadat dit in de Napoleontische tijd werd toegestaan, ook uiterlijk verfraaid en in [[1814]] werd een koepeltje geplaatst, dat in [[1819]] vervangen werd door een toren, waarin drie klokken werden gehangen. Sinds [[1815]] was er ook een uurwerk. De schuurkerk oogde echter niettemin armoedig en men wilde een nieuwe kerk, waartoe de bemiddeling van [[Willem II der Nederlanden|Koning Willem II]] werd ingeroepen. Het verzoek tot subsidie werd in [[1834]] gehonoreerd en het toegekende bedrag was met 25.000 gulden uitzonderlijk hoog.
De [[herdgang]] Goirke bezat reeds in 1715 een lemen schuil- of [[schuurkerk]]. [[Pastoor|Bouwpastoor]] was Walter Coolen. Openlijke uitvoering van de [[katholieke]] [[mis|eredienst]] was door de Staatse regering verboden. Vanaf 1668 werd echter al provisorisch gekerkt in het nabijgelegen [[Kasteel van Tilburg]]. De lemen schuurkerk stortte in 1724 in en werd (meermalen) steviger herbouwd.
 
Naast de kerk werd in 1718 een [[pastorie]] gebouwd. Vanuit deze pastorie werd ook de schuurkerk in Tilburg zuid (Heike) bediend. Bij de uitbreiding van de pastorie, in 1724, verrees een [[doopkapel|doophuisje]]. De pastorie werd in 1927 weliswaar gesloopt, maar het poortgebouwtje (de ''Norbertijnenpoort'') met doophuisje en een beeld van de heilige Dionysius bleven behouden.
De huidige kerk werd gebouwd van [[1835]]-[[1839]] en was een [[waterstaatskerk]] in een vroeg-[[neogotiek|neogotische]] stijl die ook wel ''stukadoorsgotiek'' of Willem II-gotiek wordt genoemd, en is een van de eerste uitingen van neogotiek in Nederland. Uitzonderlijk voor die tijd was bovendien dat de kerk een [[basiliek]] was en geen, zoals toen gebruikelijker, [[zaalkerk]] of [[hallenkerk]]. Er werden kruisribgewelven in de kerk aangebracht die uit stucwerk waren vervaardigd. De gevel was nog grotendeels neoclassicistisch in stijl en werd bekroond met een torentje met koepeldak. Architect was H. Essens, geboren in [[1776]] en ''Opziener van Publieke Werken''. In [[1902]]-[[1903]] werd de kerk overigens verbouwd, waarbij de gevel en toren in neogotische stijl werden vernieuwd en de [[schilddak]]en boven de zijbeuken werden vervangen door [[lessenaardak]]en. Een volgende ingrijpende verbouwing vond plaats in [[1938]], toen het koor werd vervangen door een nieuw koor, een transept en een grote vieringtoren naar een ontwerp van [[Kees de Bever]]. Dit alles vond plaats in de traditie van de [[Delftse School]]. In de absis werd een schildering aangebracht door [[Jos ten Horn]]. Men wilde ook het schip vernieuwen, maar dit is ten gevolge van de [[Tweede Wereldoorlog]] nimmer gerealiseerd, waardoor dit schip behouden bleef als een van de vroegste voorbeelden van neogotiek in Nederland. In 1966 werd de geveltoren afgebroken en niet vervangen.
 
De schuurkerk op 't Goirke werd, nadat de openbare eredienst in de [[Franse tijd in Nederland|Napoleontische tijd]] opnieuw was toegestaan, ook uiterlijk verfraaid. In 1814 kreeg het een koepeltje met een uurwerk. Deze werd in 1819 vervangen door een heuse toren waarin drie klokken werden gehangen.
 
===Huidige kerk===
De schuurkerk oogde niettemin armoedig en men wilde een nieuwe kerk. Hiertoe werd de bemiddeling van (prins) [[Willem II der Nederlanden|Willem II]] ingeroepen, die in Tilburg verbleef. Het verzoek tot subsidie werd in 1834 door zijn vader gehonoreerd. Het toegekende bedrag was met 25.000 gulden uitzonderlijk hoog.
 
De huidige kerk werd gebouwd tussen 1835 en 1839. Het is een [[waterstaatskerk]] in een vroeg-[[neogotiek|neogotische]] stijl die ook wel ''stukadoorsgotiek'' of ''Willem II-gotiek'' wordt genoemd. Ze is een van de eerste uitingen van neogotiek in Nederland. Uitzonderlijk voor die tijd was bovendien dat de kerk een [[basiliek]] was en geen, zoals toen gebruikelijker, [[zaalkerk]] of [[hallenkerk]]. Er werden kruisribgewelven in de kerk aangebracht die uit stucwerk waren vervaardigd. De gevel was nog grotendeels [[neoclassicistisch]] in stijl en werd bekroond met een torentje met koepeldak. Architect was H. Essens, geboren in 1776 en ''Opziener van Publieke Werken''.
 
In 1902/1903 werd de kerk verbouwd, waarbij de gevel en toren in [[neogotische]] stijl werden vernieuwd en de [[schilddak]]en boven de zijbeuken werden vervangen door [[lessenaardak]]en.
 
Een volgende ingrijpende verbouwing vond plaats in 1938, toen het koor werd vervangen door een nieuw koor, een transept en een grote [[vieringtoren]] naar een ontwerp van [[Kees de Bever]]. Dit alles vond plaats in de traditie van de [[Delftse School]]. In de absis werd een schildering aangebracht door [[Jos ten Horn]].
 
Men wilde ook het schip vernieuwen, maar dit is ten gevolge van de [[Tweede Wereldoorlog]] nimmer gerealiseerd, waardoor dit schip behouden bleef als een van de vroegste voorbeelden van neogotiek in Nederland. In 1966 werd het voorgeveltorentje afgebroken en niet vervangen.
 
==Interieur==
De kerk bezit een zilveren monstrans uit [[1715]], uitgevoerd in rijke barokstijl en uit de schuurkerk afkomstig. Voorts een 17e-eeuws schilderij, voorstellende [[Johannes in disco]]. Uit de eerste helft van de 18e eeuw stammen houten beelden van de heilige [[Norbertus]] en [[Quirinus van Neuss|Quirinus]]. Uit het midden van de 18e eeuw dateert een houten beeld van de heilige [[Barbara van Nicomedië|Barbara]]. Het [[Smits-orgel]] is gebouwd in [[1904]].
 
Gedurende de 19e eeuw werd de inventaris uitgebreid met vooral aan de [[Barok (stijlperiode)|barok]] refererend meubilair, hetgeen in zekere zin niet overeenkwam met de stijl van de kerk. In de tweede helft van de 19e eeuw kwam daar verandering in door de reeks [[Heilige (christendom)|heiligen]]beelden langs de pilaren van de kerk, terwijl omstreeks 1900 ook neogotische zij-altaren werden gebouwd, gewijd aan [[Maria (moeder van Jezus)|Maria]] en aan de [[Heilige Familie]].
 
In de periode 2008-2015 is het interieur grondig gerestaureerd. Veel schilderingen zijn in hun oorspronkelijke staat teruggebracht. Dit project, onder leiding van [[Leo Scholten]], won de ''Nationale SchildersVakprijs'' 2017.<ref> [https://erfgoedtilburg.nl/nieuws/nationale-prijs-voor-restauratie-schilderwerk-goirkese-kerk/ Ambachtelijk schilderwerk Goirkese kerk]</ref>
 
== Pastoors ==
De volgende [[pastoor]]s zijn in de Goirkese (schuur)kerk voorgegaan (jaartal vanaf):
 
''Parochie Tilburg:''<ref>[https://dionysiusgoirke.nl/category/pastoors-tilburg/ Pastoors parochie Tilburg]</ref>
Gedurende de 19e eeuw werd de inventaris uitgebreid met vooral aan de barok refererend meubilair, hetgeen in zekere zin niet overeenkwam met de stijl van de kerk. In de tweede helft van de 19e eeuw kwam daar verandering in door de reeks heiligenbeelden langs de pilaren van de kerk, terwijl omstreeks 1900 ook neogotische zij-altaren werden gebouwd, gewijd aan Maria en aan de Heilige Familie.
*1715 F. Becanus
*1722 W. Habets
*1727 A.J.F.J. Coomans
*1745 T.I. Sprong
*1777 H.J. Franken
''Parochie Goirke:''<ref>[https://dionysiusgoirke.nl/category/pastoors-t-goirke/ Pastoors parochie 't Goirke / De Bron]</ref>
*1812 M. Stals
*1826 W. van der Ven
*1882 J.B. Bots
*1915 J.P. Le Blanc
*1935 C.J.A. Sprengers
*1952 W. van Beurden
*1967 H. van Griensven
*1973 M. Schraven
*1983 G. van Dieten
*1984 P. van Deenen
*1993 K. Koppers
*1995 H. van Doorn
''Parochie De Bron (per 1995):''
*1996 J. Siemons
*2012 F. Lemmens
''(Per 2015 Parochie Peerke Donders)''
 
== Afbeeldingen ==
Regel 22 ⟶ 107:
Sint Dionysiuskerk (Goirkese kerk).jpg|Achteraanzicht
Doopvont Sint Dionysiuskerk Tilburg, ca 1575.jpg|Doopvont, ca 1575
526408-Norbertijnerpoortje.JPG|Norbertijnenpoort, 1724
Doopvont uit 1876, H Dyonisiuskerk, Tilburg.jpg|Doopvont, 1876
Doopkapel Sint Dionysiuskerk.jpg|Doopkapel
Glas-in-loodraam zuidzijde Goirkese kerk.jpg|Glas-in-loodraam, 1927
T.T RK Kerk H. Dionysius Tilburg (5).JPG|Absis-schildering, 1942
Interieur Sint Dionysiuskerk tijdens restauratie.jpg|Restauratie 2008-2015
Rondleiding Goirkese kerk (2014).jpg|Rondleiding in 2014
Gemarmerde pilaar, Sint Dionysiuskerk, Tilburg.jpg|Gemarmerde pilaar
Sint Dionysiuskerk (Goirkese kerk), interieur.jpg|Middenschip na restauratie
Sint Dionysiuskerk (Goirkese kerk), zuidelijke zijbeuk.jpg|Zuidbeuk
Gemarmerde pilaar, Sint Dionysiuskerk, Tilburg.jpg|Gemarmerde pilaar
Egyptische Maria.jpg|Fragment biechtstoel
Glas-in-loodraam zuidzijde Goirkese kerk.jpg|Glas-in-loodraam
Doopkapel Sint Dionysiuskerk.jpg|Doopkapel
Torenbeklimming Goirkese kerk.jpg|Rondleiding toren, 2022
Uitzicht op de het Dionysiuskerkhof.jpg|Uitzicht op kerkhof
</gallery>
 
Regel 39 ⟶ 126:
* [[Lijst van Waterstaatskerken]]
 
{{Appendix|2=
==Bronnen==
* [https://www.reliwiki.nl/index.php/Tilburg,_Goirkestraat_68_-_Dionysius_(Goirkese_Kerk) Reliwiki.nl]
* [https://dionysiusgoirke.nl/ Dionysiusgoirke.nl]
* [https://web.archive.org/web/20120303083013/http://www.historietilburg.nl/thr/thr9.vanhest.htm Historietilburg.nl]
* [https://web.archive.org/web/20071101031643/http://www.geheugenvantilburg.nl/component/option%2Ccom_raadplegen/Itemid%2C15/id%2C664/ Geheugenvantilburg.nl: doophuisje]
* [https://erfgoedtilburg.nl/nieuws/nationale-prijs-voor-restauratie-schilderwerk-goirkese-kerk/ Erfgoedtilburg.nl: restauratie]
* [https://www.bolpanorama.nl/goirketilburg/tour.html?startscene=scene_07 Bolpanorama.nl: virtueel rondkijken]
{{References}}
 
{{Commonscat|Goirkese kerk}}
}}
 
{{Coor title dms|51|34|21.49|N|5|4|52.83|E|type:landmark}}
 
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Goirkese_kerk"