Tangdemocratie: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Diverse updates en afbeeldingen |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
[[Bestand:Vladimir Putin and Viktor Orban (2018-07-15) 01.jpg|miniatuur
Een '''tangdemocratie''' verwijst naar een fase waarin democratische instituties bestaan, maar hun functioneren en legitimiteit onder druk komen te staan door [[populisme]] en autoritaire tendensen.
De politiek wordt in een tangdemocratie gedomineerd door populistische anti-systeempartijen die de gevestigde orde uitdagen en democratische structuren onder druk zetten. Door het dominante conflict naar zich toe te trekken, polariseren deze partijen het politieke landschap, versterken ze de [[Politieke versplintering|versplintering]] en ondermijnen ze traditionele machtsverhoudingen. Hierdoor wordt het vertrouwen in gevestigde instituties geschaad.
In het gunstigste geval leidt een tangdemocratie tot (electorale) hervormingen om de representativiteit en/of machtsbalans van het systeem te herstellen en de kans op [[democratische erosie]] te verkleinen. In het slechtste geval maakt de betreffende democratie een transitie door tot een [[autocratie]].
[[Bestand:Kabinetsformatie_formateur_Den_Uyl_ontvangt_waarnemend_fractievoorzitter_Van_Th,_Bestanddeelnr_929-2126.jpg|links|miniatuur
== Ed van Thijn ==
Regel 13:
De term tangdemocratie is gebaseerd op een analyse van de politieke instabiliteit in [[Frankrijk]] in de jaren '50. De [[Vierde Franse Republiek]] werd gekenmerkt door een sterk versplinterd politiek systeem waarin het midden steeds zwakker kwam te staan. Het politieke midden kon geen geloofwaardig alternatief meer bieden en coalities hielden het gemiddeld slechts een half jaar vol. De traditionele partijen konden geen stabiele meerderheden meer vormen.
Dit leidde tot onvrede waardoor radicale krachten aan beide zijden van het politieke spectrum opkwamen. Voorbeelden hiervan zijn de de [[Franse Communistische Partij]] en de populariteit van de extreemrechtse [[Pierre Poujade]]. Deze situatie leidde uiteindelijk tot actie van generaal [[Charles de Gaulle]] die het einde van de Vierde Franse Republiek bewerkstelligde. In 1958 werd de [[Vijfde Franse Republiek]] uitgeroepen waarin de uitvoerende macht sterk werd gecentraliseerd. Dit kwam neer op de invoering van een presidentieel systeem.<ref>{{Citeer web |url=https://www.parlement.com/id/vm6nqhz3rklr/de_profetie_van_ed_van_thijn |titel=De profetie van Ed. van Thijn |bezochtdatum=2024-10-02 |werk=www.parlement.com
[[Bestand:Geert Wilders Praha 2019.jpg|miniatuur
== Nederland ==
Volgens Van Thijn zou ook Nederland kunnen afglijden naar een tangdemocratie door verdere fragmentatie van het politieke landschap. Hij waarschuwde dat de traditionele partijen, zoals het [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]] en de [[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]], verzwakt konden worden door de opkomst van populistische partijen. Sinds de jaren '90 is het Nederlandse politieke landschap steeds meer [[
De verkiezingswinst van de PVV in 2023 benadruk dat Nederland haar democratische normen en waarden blijft waarborgen. De PVV profiteerde van de groeiende onvrede over gevestigde politieke partijen, wat aantoont hoe populistische retoriek kiezers kan aantrekken. Tegelijkertijd proberen partijen zoals [[Nieuw Sociaal Contract|NSC]] het midden te versterken en een tegenwicht te bieden aan de radicale flanken, wat door sommigen wordt gezien als een kans om de ontwikkeling naar een tangdemocratie te voorkomen. In het licht van deze ontwikkelingen blijft Van Thijns voorspelling van een mogelijke tangdemocratie relevant, en benadrukt het belang van een weerbare politiek.
Regel 26:
In Nederland leek deze [[polarisatiestrategie]] kortstondig vorm te krijgen tijdens de jaren '60 en '70, toen de [[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]] en [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] elkaar uitsloten van samenwerking terwijl (de voorlopers van) het [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]] wel met beide partijen samenwerkten. In 1972 leidde een progressief [[stembusakkoord]] [[Keerpunt 1972]] tot het [[kabinet-Den Uyl]]. Maar na verkiezingen van 1977 keerde Nederland terug naar het model van een [[waaierdemocratie]] met middencoalities en beperkte afwisseling van de macht.
Door de opkomst van het populisme in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk zijn deze penduledemocratieën uit de gratie geraakt. Om [[Polarisatie (politiek)|polarisatie]] door flankpartijen te bestrijden wordt er inmiddels door politicologen zoals Tom van der Meer en Simon Otjes gekeken naar [[blokpolitiek]] zoals dit te zien is in [[Scandinavië]] en [[Nieuw-Zeeland]]. Zij pleiten daarom voor [[Stembusakkoord|stembusakkoorden]], waarbij partijen zich voor de verkiezingen duidelijk positioneren, zodat kiezers meer invloed hebben op de regeringsvorming en onvrede beter zijn weg kan vinden naar de oppositie in plaats van naar populistische partijen.<ref>{{Citeer web |url=https://d66.nl/vanmierlostichting/progressieven-verenigt-u/ |titel=Mr. Hans van Mierlo stichting – Progressieven verenigt u! |bezochtdatum=2024-11-01 |werk=Mr. Hans van Mierlo stichting
{{Appendix}}
[[Categorie:Politiek]]
[[Categorie:Politicologie]]
| |||