Carl Stumpf

Carl Friedrich Stumpf (Wiesentheid, 21 april 1848 - Berlijn, 25 december 1936) was een Duits filosoof en psycholoog.

Leven en werk

Stumpf studeerde bij Franz Brentano en Rudolf Hermann Lotze. Hij had een grote invloed op Edmund Husserl (de grondlegger van de moderne fenomenologie), Max Wertheimer, Wolfgang Köhler, Kurt Koffka (medegrondlegger voor de Gestaltpsychologie) en Kurt Lewin.

Stumpf was een van Brentanos eerste studenten en bleef gedurende zijn leven steeds dicht bij zijn - en zijn leermeesters - vroege theorieën. In 1868 schreef hij zijn dissertatie onder supervisie van Lotze aan de universiteit van Göttingen. Daar zou hij zich ook in 1870 vestigen. In zijn latere leven groeide zijn interesse in empirische en experimentele methodes in de psychologie en werd hij pionier in deze voor de tijd nieuwe richting. Stumpf gaf les in Göttingen, en werd vervolgens docent in Würzburg en later in Praag, Halle, München en tot slot in Berlijn, waar zijn leerlingen Max Wertheimer, Kurt Koffka en Wolfgang Köhler de "Berliner Schule der Gestalttheorie" oprichtten.

Samen met zijn student Oskar Pfungst lost hij in 1907 het raadsel van "der Kluger Hans" op, hetgeen een doorbraak betekende in de experimentele psychologie. Stumpf werd ook bekend vanwege zijn pogingen om ook in de muziekgeschiedenis psychologische profielen en tendenzen te onderzoeken.

Hij was vanaf 1890 lid van de Bayerische Akademie der Wissenschaften en vanaf 1929 opgenomen in de Orde van verdienste voor wetenschap en kunsten.

Assistenten van Carl Stumpf

Friedrich Schumann, (1863–1940) van 1894–1905
Erich Moritz von Hornbostel, (1877–1935) van 1905–1906
Narziß Kasper Ach, (1871–1946) van 1906–1907
Hans Rupp, (1880–1954), van 1907–1910
Adhémar Gelb (1887–1936), van 1910–1912
Johannes Gustav Allesch (1882–1967), van 1912–1921

Publicaties

Verhältnis des Platonischen Gottes zur Idee des Guten, Halle 1869
Über den psychologischen Ursprung der Raumvorstellung, 1873
Tonpsychologie, 2 banden 1883 tot 1890 (hoofdwerk)
Psychologie und Erkenntnistheorie, München 1891
Tafeln zur Geschichte der Philosophie, Berlijn 1896
Die pseudo-aristotelischen Probleme der Musik^[1], Berlijn 1897
Eröffnungsrede des Präsidenten, Prof. Dr. Carl Stumpf, Berlijn, in: "Dritter Internationaler Congreß für Psychologie im München", gehouden van 4 tot 7 augustus 1896, uitgegeven in 1897
Der Entwicklungsgedanke in der gegenwärtigen Philosophie, feestrede, 2 december 1899, Berlijn
Der Entwicklungsgedanke in der gegenwärtigen Philosophie, Berlijn 1900
Toontabellen^[2], in: Beiträge zur Akustik und Musikwissenschaft, Heft 3/1901, S. 139-146, Tafeln I-IX
Zur Einteilung der Wissenschaften, Berlijn 1906
Erscheinungen und psychische Funktionen, in: Abhandlungen der Königlich Preußissischen Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Abhandlungen, IV (1906), blz. 1-40 (2e druk 1907)
Die Wiedergeburt der Philosophie, Berlijn 1907
Richtungen und Gegensätze in der heutigen Psychologie, in: Internationale Wochenschrift für Wissenschaft, Kunst und Technik. Bijlage van de "Münchner Allgemeinen Zeitung" van 19 oktober 1907, blz. 903-914
Vom ethischen Skeptizismus, Berlijn 1908
Das Berliner Phonogrammarchiv^[3], in: Internationale Wochenschrift für Wissenschaft, Kunst und Technik. Bijlage van de "Münchner Allgemeine Zeitung" van 22 februari 1908, blz. 225-246
Philosophische Reden und Vorträge, Leipzig 1910
Das psychologische Institut^[4], in: Lenz, M. (Hrsg.), Geschichte der Königlichen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Berlin, 3e band, Halle, 1910, blz. 202-207
Konsonanz und Konkordanz, in: Vertreter Deutscher Musikwissenschaft (Hrsg.): Festschrift zum 90. Geburtstage Rocchus Freiherrn von Liliencron, Leipzig, 1910, blz. 329-349
Die Anfänge der Musik, 1911
Zum Gedächtnis Lotzes, in: Kantstudien, XXII (1917), Heft 1-2, S. 1-26
Empfindung und Vorstellung, 1918
Erinnerungen an Franz Brentano, In: Krause, O. (Hrsg.) Franz Brentano. Zur Kenntnis seines Lebens und seiner Lehre, München, 1919, blz. 87-149
Zingen en spreken^[5], in: Beiträge zur Akustik und Musikwissenschaft, Cahier 9/1924, blz. 38-74
Phonetik und Ohrenheilkunde, In: Beiträge zur Anatomie. Physiologie, Pathologie und Therapie des Ohres, der Nase und des Halses, 22(1925), blz. 1-8
Die Sprachlaute: Experimenteel-fonetische onderzoeken^[6], Berlijn 1926
Gefühl und Gefühlsempfindung, 1928
William James nach seinen Briefen. Leben - Charakter - Lehre, Berlijn 1928
C. S. Selbstdarstellung^[7], in: Raymund Schmidt (Hrsg.) : Die Philosophie der Gegenwart in Selbstdarstellungen, band 5, Leipzig 1924
Schriften zur Psychologie, heruitgave met biografische inleiding van Helga Sprung, Frankfurt/Main 1997
Erkenntnislehre, Band 1, Leipzig 1939
Erkenntnislehre, Band 2, Leipzig 1940

Literatuur

Sprung, H. : Carl Stumpf – Eine Biografie. Von der Philosophie zur Experimentellen Psychologie. München/Wenen: Profil 2006.
Bonacchi, S./ Boudewijnse, G.-H. (eds.): Carl Stumpf – From Philosophical Reflection to Interdisciplinary Scientific Investigation. Wenen: Krammer 2011

Weblinks

(en) Biografie met links in het Virtual Laboratory van het Max-Planck-Instituut voor Wetenschapsgeschiedenis
(de) Psychologie und Erkenntnistheorie - archive.org (PDF; 2 MB)

Werken van of over dit onderwerp zijn te vinden op de pagina Carl Stumpf op Wikisource.

Bronnen, noten en/of referenties

[1] Die pseudo-aristotelischen Probleme der Musik

[2] toontabellen

[3] Das Berliner Phonogrammarchiv

[4] Das psychologische Institut

[5] Zingen en spreken

[6] Die Sprachlaute: Experimenteel-fonetische onderzoeken

[7] Selbstdarstellung

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]