Joseph Alberdingk Thijm
Josephus Albertus (Joseph of Jozef) Alberdingk Thijm (Amsterdam, 13 augustus 1820 – aldaar, 17 maart 1889) was een Nederlands hoogleraar, uitgever, kunstcriticus en schrijver van gedichten en historische novellen.
| Joseph Alberdingk Thijm | ||||
|---|---|---|---|---|
.png)
| ||||
Joseph Alberdingk Thijm portret (1864-1889)
| ||||
| Algemene informatie | ||||
| Volledige naam | Josephus Albertus Alberdingk Thijm | |||
| Ook bekend als | J.A. Alberdingk Thijm | |||
| Geboren | 13 augustus 1820 | |||
| Geboorteplaats | Amsterdam | |||
| Overleden | 17 maart 1889 | |||
| Overlijdensplaats | Amsterdam | |||
| Land |  Nederland
| |||
| Beroep | dichter, schrijver, academisch docent, literatuurcriticus, uitgever, kunsthistoricus, kunstcriticus | |||
| Werk | ||||
| Bekende werken | De herdertjes lagen bij nachte | |||
| Dbnl-profiel | ||||
| ||||
Biografie
bewerkenJozef Alberdingk Thijm was de oudste zoon van de Amsterdamse koopman Joannes Franciscus Alberdingk (1788-1858) en Catharina Thijm (1793-1864) wier achternamen bij koninklijk besluit werden samengevoegd op 20 januari 1834.[1]. Zijn zeven jaar jongere broer Paul werd historicus. In 1835 verliet Jozeph (toen 14,5 jaar oud) de reguliere schoolbanken en plaatste zijn vader hem in een door hem gekochte zaak van koloniale voedingswaren. Hij trouwde met Wilhelmina Anna Sophia Kerst. Zij hadden vijf kinderen: Jan, Catharina, Frank, Karel (Lodewijk van Deyssel) en de jong overleden Maria.
Alberdingk Thijm nam in Nederland een prominente positie in het rooms-katholieke leven in. In 1852 nam hij samen met Herman van Nouhuys (1821-1853) het initiatief voor de Volks-Almanak voor Nederlandsche Katholieken. Daarnaast was Thijm onder meer kunstcriticus voor de uitgave Amsterdamsche Ten-toon-stellingen en schreef daar onder het pseudoniem Pauwels Foreestier. In 1855 begon hij het tijdschrift Dietsche Warande waarin hij ook vele andere pseudoniemen hanteerde: Piet van Amstel, A. Th., A.Z.B., Buikslooter, Markies van Carabas, Cora., Egbertus Wilhelmus, Van Herstal, Albyser van Herstelle, Sybrand Joosten, B.K. Amsterdammer, Kirghbijl ten Dam, M., Nil nisi per Christum, Lukas Peregrijn, P.F., Pieter Reyser de Jongere, Eene Stem uit de Dietsche Warande en Joosten Sybrant.[2]
Zijn artikelen over gotische kunst waren van grote invloed op de jonge architect Pierre Cuypers (die in 1859 met Thijms zuster Antoinette trouwde) en op de opkomst van de neogotiek in Nederland. In 1860 adviseerde Thijm bij de restauratie van het praalgraf van Engelbrecht I van Nassau in Breda. Na de dood van zijn vader nam Jozef in 1863 de drukkerij Van Langenhuijsen over waardoor hij zijn ideeën en overtuigingen op grotere schaal kon verspreiden.
In juli 1871 organiseerde Alberdingk als voorzitter van de Piusvereniging in het Amsterdamse Paleis voor Volksvlijt een huldeblijk aan de jubilerende paus Pius X met onder meer een feestcantate van de hand van Johannes Verhulst en Herman Schaepman. En in de aanloop naar de viering van driehonderd jaar "Bevrijding van Den Briel" weigerde hij de nationale vlag uit te steken. Hij werd bedreigd en uitgejouwd door jeugd met de leuze: "Als Alberdingk niet vlagt, gooien we hem in de gracht".[3]
Thijm wilde een deel van zijn boeken in bruikleen geven aan het in aanbouw zijnde Rijksmuseum Amsterdam. Samen met dit aanbod wilde hij ook bezoldigd bibliothecaris van het Rijksmuseum worden. Hij liet zijn wensen schriftelijk toekomen aan de referendaris en hoofd van de rijksafdeling Kunsten en Wetenschappen Victor de Stuers, die aangaf dat hij maar de minister moest benaderen.[4] Op 4 december 1876 werd Thijm door bemoeienis van De Stuers hoogleraar aan de Amsterdamse Rijksakademie van beeldende kunsten in esthetica en kunstgeschiedenis.
Band met België en Vlaanderen
bewerkenThijm had geen hoge pet op van België en de Belgen. Toch hield hij vele contacten met Franstalige schrijvers als Joseph Kervyn de Lettenhove en Prosper de Hauleville en met auteurs die actief waren in de Vlaamse Beweging, zoals Jan Baptist David, Ferdinand Snellaert, Prudens van Duyse en Karel Frans Stallaert.[5] Hij onderhield ook goede contacten met James Weale en met Guido Gezelle. In 1887 kreeg hij samen met Gezelle een eredoctoraat van de Katholieke Universiteit Leuven. De correspondentie tussen beide schrijvers is digitaal toegankelijk.[6]
Bibliografie
bewerken- 1843 - Over de spelling van de bastaartwoorden in 't Nederduitsch. Door M. (= J.A. Alberdingk Thijm)
- 1844 - Drie gedichten. Bevat: Bij het borstbeeld van Bilderdijk; Ermingard van Voorne; De geboorte der kunst
- 1844 - Viooltjens en grover gebloemte, in ouderlijken gaard gekweekt: zijn vrienden aangeboden
- 1844 - Het standbeeld voor Rembrandt
- 1846 - De klok van Delft, een romantiesch verhaal. Bevat: Josina; Ewout; De klok
- 1847 - Legenden en fantaiziën
- 1847 - De Nederduitsche spelling, in haar beginsel, haar wezen, en eischen beschouwd
- 1847 - Anti kritiek. Aan den heere mr. J. van Lennep
- 1848 - De in-stand-houding onzer monumenten. Een brief aan de vierde klasse van het Koninklijk Nederlandsche Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten
- ca. 1848 - De organist van den Dom
- 1849 - Palet en harp. Romantiesch dichtwerk in vaerzen en proza
- 1849 - Het koningschap
- 1849 - De giftbrief van Koning Karel aan zijn getrouwen Diederik, het voetstuk der historie van onzen staat
- 1850 - Gedichten ontleend aan de Noord- en Zuid-Nederlandsche literatuur der XIIe, XIIIe, XIVe, XVe, en XVIe eeuw, gerangschikt en toegelicht door J.A. Alberdingk Thijm
- 1850 - De la littérature néerlandaise du moyen age
- 1850 - Floris ende Blancefloer, door Diederic van Assenede (XIIIe eeuw)
- 1851 - Carel en Elegast; De vier Heemskinderen; Willem van Oranje; Floris en Blancefloer : oud-Nederlandsche verhalen uit den kring der gedichten, aan Karel den Groote gewijd
- 1851 - Floris de Vijfde : 23-24 Juni, 1296. Dramatiesch zangstuk, in twee deelen
- 1851 - Herleving van Vondel. Eene bijdrage tot Vondels charakteristiek, ter gelegenheid van J. van Lenneps uitgave zijner werken
- 1851 - Een Hollandsch woord aan zijn landgenoten
- 1851 - Hollandsche bouwkunst. Noord-Hollandsche huizen
- 1851 - Magdalena van Vaernewyck naar de natuur geteekend door Pauwels Foreestier, Buikslooter (= J.A. Alberdingk Thijm); medegedeeld door J.A. Alberdingk Thijm
- 1852 - Oude en nieuwere Kerstliederen, benevens gezangen en liederen van andere Hoogtijden en Heiligedagen, als ook van den Advent en de Vasten, gerangschikt naar de orde van het Kerkelijk Jaar; waaraan zijn toegevoegd: een zestal geestelijke liedekens van gemengden inhoud, alle met de zangwijzen voorzien die er van oudsher bij behooren of thands gebruikelijk zijn, en begeleiding van orgel of piano-forte, vooral ter dienste der zang-choren en Katholieke huisgezinnen a.m.D.g., bew. door Jos. Alb. Alberdingk Thijm en Lamb. Joann. Alberdingk Thijm
- 1852 - Gedichten ontleend aan de Noord- en Zuid-Nederlandsche literatuur van de 1e en aanvang der 2e helft van de XVIIe eeuw, gerangschikt en toegelicht
- 1852 - Kerstboekjen : liederen, die van ouds gezongen worden in den Advent en de Kersttijd, dat is van den vierden zondag vóor Kerstmis tot O.L.V. Lichtmisse toe, zijnde de text van de XC eerste nommers uit den zangbundel getiteld: oude en nieuwere kerstliederen enz., met de melodiën uitg. door J.A. en L.J. Alberdingk Thijm
- 1853 - De katholieke kerkregeling in ons vaderland
- 1853 - Het voorgeborchte en andere gedichten
- 1853 - Geertruide van Oosten. Geschiedenis van een Delftsch begijntjen uit de XIVe eeuw
- 1853 - Een lees- en zangboekjen voor de jeugd
- 1853 - Een woord over de Inquizitie. Kantteekening op het jongste geschrift van Dr. Fruin
- 1853 - Trouw. Een huldegroet aan Zijne Majesteit Koning Willem den Derde, bij Zijn bezoek van Amsterdam, in Grasmaand, 1853
- 1853 - Maria Tesselschade Roemers
- 1853 - De geschiedenis onzes vaderlands. Openbare brief aan den heere J. J. van der Horst
- 1854 - De la littérature néerlandaise à ses différentes époques
- 1854 - L'art et l'archéologie en Hollande
- 1854 - Mejufvrouw Leclerc. Iets uit de jongste "oude tijd"
- 1855 - Teregtwijzing aan den heer J. A. Alberdingk Thijm, naar aanleiding van zijn geschrift: De kunst en archaeologie in Holland, door I. Warnsinck
- 1855 - Het Begijnenklooster te Grave en zijne dichteresse, geschetst, hoofdzakelijk volgends gelijktijdige, ongedrukte handschriften door Pauwels Foreestier (= J.A. Alberdingk Thijm), en opgedragen aan een begijntjen te Amsterdam
- 1855 - Volks-Almanak voor Nederlandsche Katholieken, in het jaar onzes Heeren 1855
- 1855 - Antwoord op de "Teregtwijzing enz." van den Heer Is. Warnsinck
- 1856 Op het hof.Bijdrage tot de geschiedenis van het Nederlandsch-Katholieke leven der XVIIe eeuw, uit schriftelijke oorkonden en gedrukte bronnen deels voorgesteld, deels afgeleid
- 1856 - De katholieke Almanak
- 1856 - Eene onuitgegeven komoedie van Hooft
- 1857 - Gedachtenis der viering van het zevenendertig-en-eenhalf-jarig huwelijksfeest onzer geliefde ouders Joannes Franciscus Alberdingk Thijm en Catharina Thijm, op den XXIXen April MDCCCLVII
- 1858 - Willen wij alleen de gothiek?
- 1858 - Lettre sur la ligne sacrée à M. le Conseiller Auguste Reichensperger
- 1858 - Isabella Clara Eugenia, Vorstin der Nederlanden
- 1858 - De heilige linie. Proeve over de Oostwaardsche richting van kerk en autaar als hoofdbeginsel der kerkelijke bouwkunst
- 1858 - Het nieuwe bouwwerk, ontworpen en ondernomen voor de parochie van O.-L.-V.-Vizitatie te Schiedam, getoetst aan enkele regelen der kerkarchitectuur
- 1859 - Geschichte der Architektur von den ältesten Zeiten bis auf die Gegenwart dargestellt von Dr. Wilhelm Lübke
- 1859 - Van "plaesteraers". Eene studie over het beginsel "schijn-en-waarheid" in de kunst
- 1859 - Jesus, voor Pilatus, gevolgd van De afdoening van 't kruis. Oud-christelijke legenden
- 1860 - Hoe de heer J.A. Alberdingk Thijm, naar aanleiding van het feestelijk herdenken van Alkmaars ontzet in 1573, constitutie en historie in bescherming neemt, door W. van der Kaay
- 1860 - Mr. Isaac da Costa. Enkele trekken van 's dichters charakterbeeld
- 1860 - Maria legenden
- 1861 - [https://books.google.nl/books?id=Lf5oAAAAcAAJ&printsec=frontcover Volks-almanak voor Nederlandsche katholieken in het jaar onzes heeren 1861
- 1861 - Een Hollandsche dichtkrans, neêrgelegd aan de voeten van Hare Majesteit Maria Sophia Amalia
- 1861 - De restauratie der groote zaal op het Binnenhof in 's Gravenhage. Openbare brief over dat onderwerp aan de Koninklijke Akademie van Wetenschappen
- 1863 - Het Amsterdamsche kuipersgild
- 1863 - Een weinig Amsterdamsche kritiek bij gelegenheid der nationale feestvieringen
- ca. 1864 - Nadere bizonderheden uit het letterkundig levenschronijkjen van Pieter Pypers
- ca. 1864 - Catharina Thijm
- 1865 - Wolfhezen en Kevelaar
- 1866 - Een broederlijk woord, gericht tot de Katholieke kiezers te Amsterdam en elders
- 1866 - Joannes Franciscus Alberdingk Thijm. Zijne afkomst, zijn leven, zijn charakter
- 1866 - Een nieuw lied van Joost van den Vondel, opgezongen door zijne schim, in den nacht van woensdag op donderdag (29-30 Aug. ll.), nadat de gemeente-raad van Amsterdam, het verzoek der Vondels-Commissie, om eene fundering voor het standbeeld aan de torensluis te leggen, had gewezen van de hand
- 1867 - Willem Bilderdijk
- 1867 - Wondervolle genezing van Maria Meens, werkzuster in het klooster der dochters van Maria (Instituut Paridaens) te Leuven, verkregen op het feest van St. Joseph, 19 Maart 1867
- 1869 - De bezwaren van Jhr. Dr. F. A. Hartsen "Tegen het Catholicisme", beandwoord
- ca. 1869 - De afstamming der laatste heeren van Brederode
- 1870 - De chronijken van den Huize van Berkele
- 1871 - De liefdesgeschiedenissen van twee Nederlandsche dichters. Beteft Joost van den Vondel en Constantijn Huygens
- 1871 - Gedenkschriften van Jan Sinkel de Jonge (1721-1771)
- 1874 - Amsterdamsche feestgedichten van J.A. Alberdingk Thijm ... ter gelegenheid van XII Mei MDCCCLXXIV, den 25en verjaardag der huldiging, als Koning en Koningin der Nederlanden van Willem den Derde en Sophia Mathilde
- 1875 - Een mislukt drama. Beoordeling van Multatuli's "Vorstenschool"
- 1875 - Het koggeschip. Legende van Amsterdam
- 1876 - Portretten van Joost van den Vondel. Eene laatste aflevering tot het werk van Mr. Jac. van Lennep
- 1876 - Openingsrede, bij de aanvaarding van het hoogleeraarsambt aan de Rijks-Akademie van Beeldende Kunsten, den 4n December, 1876
- 1876 - Guide à l'exposition historique d'Amsterdam, ouverte dans les salles de l'ancienne académie des beaux-arts (Oûmanhuis), 1876
- 1878 - Bvlla "Ineffabilis" in de Nederlandsche en Vriesche talen, benevens de bepaling van het Leerstuk der Onbevlekte Ontvangenis in de talen der Oost- en West-Indische koloniën, en in de voornaamste Noord-Nederlandsch dialekten
- 1879 - J. vanden Vondels Leeuwendalers, lantspel, ingericht voor het nieuwere schouwtooneel
- 1879 - Over Vondel als dramatiesch dichter, en meer bizonder over zijn "Leeuwendalers"
- 1879 - Verspreide verhalen in proza. Eerste deel
- 1879 - Gerard Lairesse
- 1881 - Susanne Bartelotti. Komedie, in twee bedrijven
- 1881 - Verspreide verhalen in proza. Tweede deel
- 1881 - Het geslacht Hooft, eene genealogie, uit ongedrukte bescheiden opgemaakt en met vele levensbizonderheden gestoffeerd
- 1883 - Verspreide verhalen in proza. Derde deel
- 1883 - Huyg de Groot in Amsterdam, 1632. Blijspel in twee bedrijven
- 1883 - Bundel gedichten, schetsen en novellen, van Prof. J. A. Alberdingk Thijm en zijne dochter Catharina Ludovica Maria Alberdingk Thijm
- 1884 - Verspreide verhalen in proza. Vierde deel
- 1888 - Katalogus der bibliotheek van de Rijks-Academie van Beeldende Kunsten
- 1890 - Notre Dame de Forest. Een verhaal uit de XVIIe eeuw
- 1894 - Verspreide gedichten van J.A. Alberdingk Thijm, 1841-1889
Erkenning
bewerken
- 1887: eredoctoraat aan de Katholieke Universiteit Leuven samen met Guido Gezelle.
- 1887: buitenlands erelid van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren
- 1947: de Vereniging tot het Bevorderen van de Beoefening der Wetenschap onder de Katholieken in Nederland herdoopt zichzelf tot Thijmgenootschap
In Nederland zijn zowel een toneelvereniging en een middelbare school als een plein en lanen en straten naar hem vernoemd:
- Toneelvereniging Rederijkerskamer Alberdingk Thijm is een amateurtoneelgroep in Haarlem en werd opgericht in 1890.
- In Den Haag (Spoorwijk) zijn een straat en een plein vernoemd naar Thijm.
- In Heerlen (Molenberg) is een plein vernoemd naar Thijm.
- De (J.A.) (Alberdingk) Thijmstraat vindt men verder in Amsterdam, Arnhem, Gendringen, Etten-Leur, Haarlem, Hengelo, 's-Hertogenbosch, Nijmegen, Rotterdam, Schiedam, Terneuzen, Tilburg, Utrecht, Venlo, Vlijmen en Waalwijk. Ook in Eindhoven, Geleen en Harderwijk werd een laan naar hem genoemd.[7]
- Het Alberdingk Thijm College (ATC) is een middelbare school in Hilversum.
Literatuur
bewerken- L. VAN DEN BROEKE, Jos. A. Alberdingk Thijm Bij Het Eeuwfeest Zijner Geboorte Herdacht in Zijn Sterfhuis, [Amsterdam], 1920. (Rede uitgesproken te Amsterdam 31 maart 1920 in het sterfhuis, het gebouw der Gonzaga-vereeniging, N.Z. Voorburgwal 161.)
- Michel VAN DER PLAS, Mijnheer Gezelle, Tielt, 1991.
- P. A. M. GEURTS e.a., J. A. Alberdingk Thijm. Erflater van de negentiende eeuw, 1992.
- Michel VAN DER PLAS, Vader Thijm. Biografie van een koopman-schrijver, Baarn, 1995.
- Bernadette VAN HELLENBERG HUBAR, Arbeid & Bezieling. De esthetica van P.J.H. Cuypers, J.A. Alberdingk Thijm en V.E.L. de Stuers, en de voorgevel van het Rijksmuseum 1997 (handelseditie proefschrift)
- Jan DE MAEYER, Jozef Alberdingk Thijm, in: Nieuwe encyclopedie van de Vlaamse Beweging, Tielt, 1998.
- Het archief van Alberdingk Thijm wordt bewaard in het Katholiek Documentatie Centrum
- Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)
- Afbeeldingen op databank der Nederlandse taal
- ↑ Advertentien, Nederlandse staatscourant, 1 februari 1834
- ↑ Wim Hazeu, Het literair pseudoniemen boek, 1987, De Bijenkorf, blz. 93-92
- ↑ https://onsamsterdam.nl/nieuwezijds-voorburgwal-161-1-april-1872-we-smijten-em-in-de-gracht?nieuwsbrief&utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=Ons+Amsterdam+nieuwsbrief+14-12-2022
- ↑ Perry, Jos (2004) Ons fatsoen als natie. Victor de Stuers 1843-1916, p. 109
- ↑ F.A. VERCAMMEN, Thijm en Vlaanderen, Amsterdam en Mechelen, 1932.
- ↑ Joseph Alberdingk Thijm. Gezelle. Gearchiveerd op 29 juni 2021. Geraadpleegd op 29 juni 2021.
- ↑ https://web.archive.org/web/20161105223406/http://postcodebijadres.nl/alberdingk-thijmstraat
