Kreits

Een kreits (Duits: Reichskreis) was een regionale groep staten binnen het Heilige Roomse Rijk. De kreitsen werden opgericht aan het begin van de 16e eeuw tijdens de Rijkshervorming. Ze bleven bestaan tot het einde van het Rijk in 1806. Het bestuur van een kreits werd uitgevoerd door de kreitsdag (Kreistag).

De kreitsen waren onder andere verantwoordelijk voor de handhaving van de vrede en de uitvoering van de uitspraken van de Rijkshofraad en het Rijkskamergerecht.

De kreitsen

De in 1500 opgerichte kreitsen:

In 1512 werd deze eerste groep uitgebreid met vier nieuwe kreitsen:

Landen buiten de kreitsen

Een aantal landen bleef buiten de kreitsen van het Heilige Roomse Rijk. Dit waren:

De landen die vielen onder de Boheemse Kroon: Bohemen, Moravië, Silezië en de Lausitz (Markgraafschap Opper-Lausitz en Markgraafschap Neder-Lausitz).(zie onderstaande tabel)
Het Zwitsers Eedgenootschap, dat een semi-onafhankelijke status genoot.
Diverse gebieden in Noord-Italië, die eveneens een zekere mate van zelfstandigheid kenden.
Een aantal kleinere gebieden, zoals het graafschap Montbéliard (Mömpelgard). (zie onderstaande tabel)
De gebieden van de rijksridderschap en de rijksdorpen.

gebied	opgegaan in	opmerking
koninkrijk Bohemen
markgraafschap Moravië	Boheems kroonland
heerlijkheid Asch	1806 aan Bohemen	oorspronkelijk deel rijksland Eger
rijkssticht Burtscheid	1795 aan Frankrijk
proosdij Cappenberg	1802 geseculariseerd door Pruisen
heerlijkheid Dreis	1795 aan Frankrijk	eigendom van abdij Echternach
heerlijkheid Dyck	1795 aan Frankrijk	eigendom van Salm-Reifferscheid
vrouwensticht Elten	1802 geseculariseerd door Pruisen
heerlijkheid Freudenburg	1795 aan Frankrijk
heerlijkheid Hoerstgen met ridderzetel Frohnenbruch	1795 aan Frankrijk
land Hadeln		behoort bij Saksen-Lauenburg
heerlijkheid Homburg	1806 aan groothertogdom Berg	eigendom van Sayn-Wittgenstein
heerlijkheid Jever	1818 aan groothertogdom Oldenburg	eigendom van Rusland
markgraafschap Opper-Lausitz		Boheems kroonland
markgraafschap Neder-Lausitz		Boheems kroonland
heerlijkheid Kniphausen	1808 aan koninkrijk Holland	eigendom van Aldenburg-Bentinck
rijksheerlijkheid Landskron	1795 aan Frankrijk	eigendom van graaf van Nesselrode
heerlijkheid Lebach	1795 aan Frankrijk	eigendom van vier heren
rijksheerlijkheid Mechernich	1795 aan Frankrijk	eigendom van twee heren
graafschap Montbéliard (Mömpelgard)	1796 aan Frankrijk	eigendom van hertog van Württemberg
heerlijkheid Nalbach	1795 aan Frankrijk
heerlijkheid Oberstein	1795 aan Frankrijk	eigendom van Keur-Trier en Limburg-Styrum
heerlijkheid Pyrmont	1795 aan Frankrijk	niet te verwarren met Pyrmont van Waldeck
heerlijkheid Rhade	1795 aan Frankrijk	eigendom van graaf van Nesselrode
heerlijkheid Rheda	1806 aan groothertogdom Berg	eigendom van graaf van Bentheim
heerlijkheid Richold	1795 aan Frankrijk	ligt in Limburg (NL)
heerlijkheid Saffenberg	1795 aan Frankrijk	eigendom van hertog van Arenberg
hertogdom Silezië	verdeeld onder Pruisen en Oostenrijk	Boheems kroonland
graafschap Glatz	1742 aan Pruisen	oorspronkelijk leen van Bohemen
rijksheerlijkheid Schauen	1808 aan koninkrijk Westfalen
heerlijkheid Schaumburg	1806 aan Nassau	niet te verwarren met graafschap Schaumburg
heerlijkheid Schönau	1759/64 erkenning gezag hertog van Gulik	geen inwoners
abdij Schönthal	1802 geseculariseerd door Württemberg
heerlijkheid Schüpfergrund	1803 aan Leiningen	eigendom van o.a. de graaf van Hatzfeld
heerlijkheid Schwarzenholz	1795 aan Frankrijk	eigendom van vrouwenklooster Frauenlautern
heerlijkheid Stein	1806 aan Nassau-Usingen
heerlijkheid Wasserburg	1805 aan Beieren	eigendom van Oostenrijk
heerlijkheid Wildenburg	1806 aan groothertogdom Berg	eigendom van graaf van Hatzfeld
kerspel Winden	1803 aan Nassau-Weilburg	bezit van klooster Arnstein
heerlijkheid Wijlre	1795 aan Frankrijk	ligt in Limburg (NL)
graafschap Fagnolle	1795 aan Frankrijk	eigendom van de prins de Ligne

Werken van of over dit onderwerp zijn te vinden op de pagina Hernach volgend die zehen Krayß op Wikisource.