Rudolf I van de Palts

Rudolf I van de Palts (Bazel, 4 oktober 1274 - 12 augustus 1319), bijgenaamd de Stamelaar, was van 1294 tot 1317 hertog van Opper-Beieren en Paltsgraaf aan de Rijn.

Rudolf I van de Palts
1274-1319
De Keurvorsten bij de koningskeuze van 1308: v.l.n.r. Peter van Mainz, Boudewijn van Trier en Rudolf I (afbeelding uit 1341).
Hertog van Opper-Beieren Samen met Lodewijk IV (1294-1317)
Periode	1294-1317
Voorganger	Lodewijk II
Opvolger	Lodewijk IV
Paltsgraaf aan de Rijn Samen met Lodewijk IV (1294-1317)
Periode	1294-1317
Voorganger	Lodewijk II
Opvolger	Lodewijk IV
Vader	Lodewijk II van Beieren
Moeder	Mathilde van Habsburg

Leven

Rudolfs vader was Lodewijk II de Strenge, hertog van Beieren en Rijnpaltsgraaf. Zijn moeder was diens derde vrouw Mathilde van Habsburg, de dochter van rooms-koning Rudolf van Habsburg en erfgravin Gertrude van Hohenberg.

Rudolf was in de twisten binnen het huis Wittelsbach verwikkeld. Reeds vroeg lag hij in conflict met zijn broer, de latere keizer Lodewijk IV. In de Slag bij Göllheim vocht Rudolf aan de verliezende kant van zijn schoonvader Adolf van Nassau. Bij de verkiezing van zijn oom Albrecht behoorde Rudolf samen met de Rijnse Keurvorsten tot de hem afwijzende minderheid. Met een belegering van Heidelberg bedwong Albrecht in 1301 Rudolf, waarop ook de resterende oppositie tegen de koning instortte.

In 1310 nam Rudolf aan de Italiëveldtocht van Hendrik VII deel, maar brak deze vroegtijdig af. In 1314 lag hij opnieuw in conflict met zijn broer Lodewijk en ondersteunde in datzelfde jaar zelfs Habsburger Frederik de Schone, tegenstander van het huis Wittelsbach. Kort daarop begon Lodewijk IV echter in de Palts en in Beieren een militair offensief.

In 1317 gaf Rudolf na een reeks van nederlagen in zijn uitzichtloos geworden positie de gezamenlijke heerschappij-aanspraak op. In 1329 gaf Lodewijk in het Huisverdrag van Pavia de Palts terug aan de nakomelingen van Rudolf. Daardoor splitste de dynastie van de Wittelsbachers zich in een oudere tak van de Palts en een jongere tak van Beieren. Deze laatste stierf in 1777 in mannelijke lijn uit en werd door de nakomelingen van Rudolf geërfd.

Huwelijk en nakomelingen

Paltsgraaf en hertog Rudolf I trouwde op 1 september 1294 in Neurenberg met gravin Mechtild van Nassau (1280–1323), dochter van rooms-koning Adolf van Nassau en Imagina van Isenburg-Limburg. Uit het huwelijk kwamen zes kinderen voorts:

• Lodewijk, erfprins van de Palts (1297–1312);
• Adolf (1300–1327), trouwde in 1320 met gravin Irmengard van Oettingen (-1389 als non in het klooster Liebenau bij Worms);
• Rudolf II (1306–1353)

1. trouwde (1) in 1328 met prinses Anna van Görz, Tirol en Karinthië (1300–1335),
2. trouwde (2) in 1348 met prinses Margaretha van Sicilië uit het huis Aragon (1331–1377);

• Ruprecht I (1309–1390)

1. trouwde (1) in 1350 met gravin Elisabeth van Vlaanderen-Namen uit het huis Dampierre (1340–1382),
2. trouwde (2) in 1385 met prinses Beatrix van Berg (1360–1395);

• Mechthild (1312–1375), trouwde in 1331 met graaf Jan III van Sponheim (-30 december 1398);
• Anna (1318–1319).

Voorouders

Voorouders van Rudolf I van de Palts
Overgrootouders	Lodewijk de Kelheimer (1173-1231) ∞ Ludmilla van Bohemen (-)		Hendrik V van Brunswijk (1173-1227) ∞ Agnes van Staufen (-1248)		Albrecht IV van Habsburg (1188-1239) ∞ Heilwig van Kyburg (1192-1260)		Burchard V van Hohenberg (-) ∞ 1290 Mechtildis van Tübingen (-)
Grootouders	Otto II van Beieren (1206-1253) ∞1222 Agnes van de Palts (1201-1267)				Rudolf I (rooms-koning) (1218-1291) ∞ 1245 Gertrude van Hohenberg (1225-1281)
Ouders	Lodewijk II van Beieren (1229–1294) ∞ 1273 Mathilde van Habsburg (1253-1304)
Rudolf I van de Palts (1274-1319)

Referenties

• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Rudolf_I._(Pfalz) op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
• A. Schmid, art. Rudolf I. (der Stammler), in Neue Deutsche Biographie 22 (2005), pp. 182-183.