Warffum

**Warffum**
Waarvum
Plaats in Nederland
	(Details) (Details)
	;
Situering
Provincie	Groningen
Gemeente	Het Hogeland
Coördinaten	53° 24′ NB, 6° 33′ OL
Algemeen
Oppervlakte	29,22 km²
- land	29 km²
- water	0,22 km²
Inwoners ; (2023-01-01)	2.190 ; (75 inw./km²)
Woningvoorraad	1.136 woningen
Overig
Woonplaatscode	3486
Website	www.warffum.nl
Foto's
	De Hervormde kerk van Warffum
Portaal	Nederland

Warffum (Gronings: Waarvum) is een dorp en voormalige gemeente in het noorden van de Nederlandse provincie Groningen. Het behoort tot de gemeente Het Hogeland. Op 1 januari 2023 telde het dorp 2.190 inwoners.

Geschiedenis

De Asingaborg of Warffumborg op de kaart van Willem en Frederik Coenders van Helpen (1678). Gesloopt rond 1700.

Wanneer Warffum is ontstaan is niet precies bekend, maar de oudste vermelding van de naam is te vinden in de vita van de prediker Liudger (744 - 809). In de Middeleeuwen lag ten zuidoosten van Warffum de gelijknamige Johannieter commanderij Warffum. De twee Maltezer kruisen in het wapen van Warffum verwijzen naar dit klooster (zie ook de kloosterkaart Groningen). In maart 1535 werd een poging gedaan om de commanderij aan te vallen door een legertje van 70 wederdopers onder leiding van Jacob Kremer. Een leger van de stadhouder van Groningen Karel van Gelre wist hen echter tegen te houden en 30 van hen gevangen te nemen op het kerkhof van de kerk van Warffum. Kremer werd vervolgens in de stad Groningen terechtgesteld.

De naam Warffum lijkt afgeleid te zijn van de woorden warf en heem. Warf is een oud Fries woord voor een volksvergadering waar recht werd gesproken. Heem is afkomstig van het Germaanse woord “ haima “, wat woning betekent. Het zwaard in het wapen van Warffum is een verwijzing naar deze plaats waar recht werd gesproken. Soms werd de naam Warffum vroeger ook wel met één 'f' gespeld, namelijk als Warfum. In de zestiende eeuw werden het dorp en de parochie ook wel Warffumerburen (Warffmer buiren) genoemd, ter onderscheiding van het Warffumerklooster.

Op 22 mei 1962 schreef Warffum geschiedenis doordat hier de laatste handbediende telefooncentrale werd gesloten. De automatisering van het Nederlandse telefoonnet was daarmee voltooid. Dit feit werd ook gevierd door de uitgifte van drie postzegels; de naam Warffum komt hierop overigens niet voor.

Ligging en bezienswaardigheden

Gezicht op Warffum vanuit het noorden met in het midden de kerk (Lambertus Beckeringh, ca. 1760)

Algemene kenschets

Warffum is met een oorspronkelijke grootte van 16 hectare de qua omvang grootste wierde van Nederland en met een hoogte van 5,75 meter^[2] ook een van de hoogste van Groningen. De wierde is een beschermd dorpsgezicht. Het dorp bezit een klein openluchtmuseum, genaamd Het Hoogeland, waarvan de huizen deel uitmaken van het dorp. Zo is een helft van een huis te bezichtigen, terwijl de andere helft wordt bewoond. Op het terrein staat ook Molen De David, het kleinste zaagmolentje van Nederland.

Ligging en bereikbaarheid

Ten zuiden van Warffum ligt het kanaal het Warffumermaar. Ten noorden verbindt het Polderdiep het dorp met het Noordpolderkanaal of Noordpoldervaart bij de Noordpolder. In het Polderdiep ligt een (voormalige) schutsluis, het Warffumerverlaat, en een keersluis genaamd de Klief of de Wachter. Warffum is over de weg onder meer bereikbaar via de Provinciale weg 363 en heeft een treinstation aan de spoorlijn van Groningen naar Eemshaven, waar een uniek voor Nederland ondergronds relaishuis van ProRail ligt.

Bezienswaardigheden

Op de wierde van het dorp bevindt zich de middeleeuwse hervormde kerk van Warffum; deze kerk is in baksteen verhoogd in de tweede helft van de 16e eeuw. In de 19e eeuw zijn schip en koor van de kerk gepleisterd in neogotische trant, naar een ontwerp van de architect Nicolaas Willem Lit.

Net buiten Warffum staat de Breedenborg in het gehucht Breede. Daar bevinden zich ook enkele recreatieve voorzieningen van Warffum (zwembad, camping en tennisbanen).

In 1868 werd in Warffum de eerste Rijks-HBS op het platteland opgericht. Deze HBS zou de voorganger zijn van het huidige Het Hogeland College (HHC). Deze scholengemeenschap (de noordelijkste van het Nederlandse vasteland) heeft ongeveer 1250 leerlingen verspreid over 3 locaties, waarvan de hoofdlocatie (havo/vwo) met haar 650 leerlingen in Warffum is gevestigd. De andere locaties van het HHC (beide vmbo) zijn in Wehe-den Hoorn en Uithuizen.

Cultuur en evenementen

Jaarlijks wordt in Warffum een internationaal (volks-)dansfestival gehouden: Op Roakeldais.

Galerij

Het haventje van Warffum
Gereformeerde kerk uit 1886. Gesloten in 2019.
Voormalig hervormd catechisatielokaal De Schakel uit ca. 1840
Kleuterschool met gymnastieklokaal uit 1903. Ontworpen door Gerrit Nijhuis in een stijl die doet denken aan de Chaletstijl. Onderdeel van het openluchtmuseum.
Voormalig Hotel Spoorzicht uit 1826
Schooltje in Openluchtmuseum Het Hoogeland. Gevestigd in een openbare lagere school uit 1887.
Geboortehuis Ede Staal aan de Stationsweg
Het stationsgebouw van Warffum in 1970. Een jaar later werd het afgebroken.
Voormalige keersluis De Klief (officieel: de Wachter) uit 1826 in de Middendijk boven het Polderdiep ten noorden van Warffum.

Geboren in Warffum

Abel Eppo van Bolhuis (1676-1739), advocaat, rechter en regent
Krijn Jacobs Ritzema (1777-1860), burgemeester van Warffum
Jan Bolhuis van Zeeburgh (1836-1880), historicus
Wiebe Hindrik Bosgra (1861-1944), onderwijzer, locoburgemeester en wethouder
H.J. Bulthuis (1865-1945), esperantist, romanschrijver en vertaler
Willem Zwart (1867-1947), kunstschilder en lithograaf
Jo de Cock Rouaan (1870-1946), Nederlands biljarter
Willem Reinders (1874-1949), ingenieur, hoogleraar en rector magnificus
Marten Toonder sr. (1879-1965), gezagvoerder ter koopvaardij en vader van Marten Toonder en Jan Gerhard Toonder
Hendrik Jan van Braambeek (1880-1960), vakbondsbestuurder en sociaaldemocratisch politicus
Jan Geerling (1890-1966), politicus van de SDAP en burgemeester van Usquert
Ede Staal (1941-1986), componist, dichter en zanger

Overleden in Warffum

Johan Sickinghe (1576-1652), zeer invloedrijk landedelman en bestuurder, heer van de Warffumborg en hoofdeling te Warffum, Usquert en Zuidwolde
Michiel van Bolhuis (1713-1764), advocaat, rechter en regent
Jan van Bolhuis (1750-1803), rechter en regent
Doje Pieters van Zeeburgh (1779-1820), burgemeester van Warffum
Jan Arkema (1791-1863), burgemeester van Warffum en chirurgijn
Rembertus Westerhoff (1801-1874), politicus, thorbeckiaans Tweede Kamerlid en huisarts
Pieter François Leonard Plaat (1816-1885), burgemeester van Usquert en Warffum
Adam Klazes Bijlsma (1843-1915), burgemeester van Warffum
Menno Wolthuis (1863-1928), organist, dirigent en componist
Ekke Abel Kleima (1899-1958), schilder

Voormalige gemeente

Tot 1990 was Warffum de hoofdplaats van een zelfstandige gemeente, waartoe ook het dorpje Breede en de Waddeneilanden Rottumeroog, Boschplaat en Zuiderduintjes behoorden. Bij de gemeentelijke herindeling van 1990 werd Warffum bij de gemeente Hefshuizen gevoegd, die twee jaar later werd hernoemd naar Eemsmond. Deze laatste gemeente ging per 1 januari 2019 op in de gemeente Het Hogeland.

Zie ook

Externe link

Digitaal Dorp Warffum

Literatuur

Taco B. Bierema en Jan Boer, Boerderijen op het Hogeland, Oudeschip : Bedum, 2002, 2e herziene druk
J. de Boer et al., Warffum: zo 't is, zo 't was, Warffum, 2008
Willem Duinkerken, De historie van Warffum, Breede en Rottumeroog, Hoogezand, 1989
Teun Juk, Warffum en Breede. Sporen uit het rijke verleden van twee kerkdorpen op het Groningse Hoogeland, Warffum, 2006
A. Kloosterboer, Cees G. Reinders en Geert Klok, Nimmer vindt de landman rust. Een greep uit de agrarische geschiedenis van de gemeente Warffum, Warffum, 2001
R.G. Rijkens, 'Verhandelingen over het Warffumer-Klooster, alsmede Warffum zelf', in: Almanak ter Bevordering van Kennis en Goeden Smaak 8 (1835), p. 21-50
J. Zuidema, Beknopte geschiedenis van Warffum, Warffum, 1927

Zie de categorie Warffum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
↑ 460: Centrum, Warffum. Archeologische MonumentenKaart. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

[CBS_Kerncijfers_wijken_en_buurten_2023-1] Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen

[2] 460: Centrum, Warffum. Archeologische MonumentenKaart. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

[1]

[2]