Masturbatie

Masturberende vrouw getekend door Gustav Klimt

Masturbatie, zelfbevrediging of onanie is het stimuleren van de eigen geslachtsdelen om seksuele opwinding te bereiken, meestal tot er een of meer orgasmen op volgen. Het komt voor bij mensen, zoogdieren en reptielen. Bij iemand van het mannelijk geslacht wordt het ook wel aftrekken genoemd, bij iemand van het vrouwelijk geslacht spreekt men wel over vingeren. Een ouderwets synoniem voor masturbatie door een man is zelfbevlekking.

De term masturbatie wordt ook wel foutief gebruikt wanneer het gebruikt wordt voor het aanduiden van het met de hand stimuleren van de geslachtsorganen van de partner. Per definitie is dit geen zelfbevrediging. Als het wederzijds gebeurt, spreekt men van wederzijdse masturbatie terwijl elkaar aftrekken of vingeren correcter is.

Er zijn veel synoniemen in volkstaal voor deze handelingen. Masturbatie en geslachtsgemeenschap zijn de twee meest voorkomende seksuele activiteiten.

Etymologie

Het woord masturbatie is een ontlening aan het Latijnse masturbari, voor het eerst geattesteerd bij Martialis/ Hierbij is mas- afgeleid van een woord dat man betekent, of afgeleid van penis. Het tweede deel van de samenstelling zou van turbare komen, dat opwinding veroorzaken betekent. De herkomst van het eerste deel, man, zou echter ook manibus kunnen zijn. Dit is de datief meervoud van het woord voor hand. In die vorm luidt de vertaling dit woord met de handen. In combinatie met deze laatste herleiding van man zou het tweede deel ook van stuprare kunnen komen, dat onteren of verkrachten betekent.

Techniek

Masturbatie door een man

Een vrouw masturbeert door de omgeving van de vagina en in het bijzonder de clitoris te beroeren. Eventueel penetreert ze daarbij haar schede met een of meer vingers. In de volksmond wordt dat vaak vingeren genoemd.

De meest gebruikte techniek voor zelfbevrediging van een man (aftrekken) is het met de vuist of enkele vingers op en neer bewegen van de voorhuid over de eikel of rond de schacht van de penis, totdat een orgasme en zaadlozing wordt bereikt. Vaak wordt de op-en-neergaande beweging versneld, naarmate de ejaculatie nadert. Bij onbesneden mannen is de eikel vaak te gevoelig om zonder voorhuid te masturberen.

Het meest gevoelige deel van de penis is het gebied waar het toompje de voorhuid en de eikel verbindt, en het gebied van het toompje tot aan het scrotum.

Masturbatie zonder partner kan geen seksueel overdraagbare aandoeningen overdragen of zwangerschap veroorzaken. Wanneer partners elkaar masturberen is het mogelijk dat een zwangerschap ontstaat als er sperma in contact komt met de schede. Ook is dan overdracht van geslachtsziekten mogelijk door contact met sperma of vaginaal vocht van de partner.

Hulpmiddelen

Beide seksen gebruiken soms een glijmiddel (bijvoorbeeld speeksel) om de masturbatie te vergemakkelijken. De opwinding kan ook vergroot worden zonder aanraking, bijvoorbeeld met behulp van een waterstraal of door het geslachtsdeel tegen een voorwerp aan te wrijven. Daarnaast bestaan er allerlei seksspeeltjes die het genot kunnen bevorderen. Door zowel mannen als vrouwen wordt soms als extra seksuele prikkel een voorwerp in de anus ingebracht, zoals een vibrator. Door beide seksen worden soms de tepels aangeraakt. Tijdens het masturberen kan pornografisch materiaal bekeken worden om de seksuele fantasie te stimuleren.

Statistieken

Volgens wetenschappelijke onderzoeken masturbeert circa 75% van de (Britse) mannen tussen 16 en 44 jaar, ook binnen een relatie. Voor (Britse) vrouwen ligt het percentage half zo hoog. Voor veel vrouwen en meisjes is masturberen zelfs de enige mogelijkheid om een orgasme te beleven als de partner hen onvoldoende stimuleert.

Masturbatie komt niet alleen voor bij geslachtsrijpe personen. Ook kinderen stimuleren zichzelf seksueel. Kinderen ontdekken dat masturbatie een plezierig gevoel geeft. Pas wanneer de puberteit intreedt, wordt het mogelijk een orgasme te bereiken.

Masturbatie in vroeger eeuwen

Masturbatie door een man, met seksuele fantasiegedachten. Illustratie van E.-H. Avril in G.K. Forberg: Manuel d'érotologie classique, editie 1906

In de medische wetenschap is in de loop van de laatste eeuw het inzicht ontstaan dat masturbatie geen schadelijke gevolgen heeft. In de antieke literatuur is zelfbevrediging soms voorwerp van milde spot (Plautus). Tot in de Nieuwe tijd had men er niet echt bezwaar tegen, hoewel het ook niet werd aangemoedigd. Volgens sommigen staat ook de Bijbel in principe niet negatief tegenover masturbatie, anderen wijzen op diverse plaatsen in het Nieuwe Testament waar wordt gewaarschuwd voor "onreine gedachten" en "schandelijke" of "kwade beweging". De invloedrijke christelijke theoloog Thomas van Aquino vond dat masturbatie een ernstige zonde was.

Antimasturbatiegordels

In de 18e eeuw veranderde de nonchalante benadering van het verschijnsel. Er verschenen theologische en medische werken waarin op soms huiveringwekkende manier de verschrikkelijke gevolgen van de 'onanie' geschilderd werden: verzwakking, zenuwstoringen en een vroege dood. Het meest invloedrijke boek is geschreven door de Zwitserse medicus Samuel-Auguste Tissot: L'Onanisme. Dissertation sur les maladies produites par la masturbation (1760). Tissots werk werd in vele talen vertaald en meer dan honderd jaar lang herdrukt. Het boek werd veel nagevolgd, ook door kwakzalvers die niet aarzelden de morele paniek te exploiteren. De Engelsman Samuel La'Mert bijvoorbeeld publiceerde omstreeks 1848 een werk in het Frans, La préservation personnelle. Traité medical sur les maladies des organes de la génération résultant des habitudes cachées, des excès de jeunesse ou de la contagion; avec des observations pratiques sur l'impuissance prématurée (in het Nederlands vertaald als 'De zelfbewaring'), waarin de beschrijving van de noodlottige gevolgen van zelfbevrediging zoals ruggenmergtering, hersenverweking en blindheid werden gevolgd door de aansporing om La 'Merts 'onfeilbare' geneesmiddelen te kopen. Ook dit werkje werd nog tachtig jaar lang herdrukt. Pas in de loop van de twintigste eeuw, onder invloed van de moderne seksuologie, won de overtuiging terrein dat die zwarte schilderingen op niets gebaseerd waren.

Misverstanden over masturbatie in de westerse wereld

Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat masturberen op de lange termijn schadelijke lichamelijke effecten kan veroorzaken. Modern onderzoek suggereert dat regelmatige masturbatie bij mannen het risico op latere leeftijd op prostaatkanker vermindert.

In het verleden echter zijn er allerhande onheilspellende effecten verbonden met masturbatie.

• In de 18e en 19e eeuw kwam de medische stand met (quasi)wetenschappelijke argumenten tegen masturberen. Waar de Rooms-Katholieke Kerk de 'onanie' als zonde bestempelde, noemde de medische stand de gewoonte ongezond.
• In de jaren negentig van de 19e eeuw verzekerde een dokter dat "onanie" tot "kanker, geelzucht, matheid, koorts, impotentie" en vele andere kwalen leidde, en dat deze "plaag" meer slachtoffers maakte dan alle oorlogen bij elkaar. Hij beweerde daarnaast dat hij masturbanten met één oogopslag kon herkennen aan hun "futloosheid, en bleke gelaat".
• De vagina van meisjes zou vervormd of uitgerekt kunnen raken en door inscheuren van het maagdenvlies zouden ze zonder geslachtsgemeenschap zichzelf van hun 'kostbaarste bezit' (maagdelijkheid) kunnen beroven. Vrouwelijke vagina's komen echter in veel vormen en maten voor en masturbatie heeft hier weinig of geen invloed op. Bovendien kunnen ook andere activiteiten het maagdenvlies doen inscheuren.
• Sperma zou het "elixir des levens" zijn, waarvan men niet te veel kan verspillen.
• Ook 'geestelijke onanie' (seksueel opgewonden raken door aan seks te denken) werd afgekeurd omdat het beschouwd werd als het voorportaal tot de daadwerkelijke onanie.
• De 19e-eeuwse arts M. Platen schreef over zelfbevlekking: "Dit misbruik van de eigen organen heeft de noodlottigste gevolgen voor lichaam en geest, veel noodlottiger, dan zij zich na geslachtelijke uitspattingen op natuurlijke wijze openbaren. Want bij de zelfbevlekking is de opwinding van lichaam en geest veel heviger, dan bij de natuurlijke geslachtshandeling, daar de verbeelding op zijn hevigst geprikkeld wordt, om zich het voorwerp der zinnelijkheid voor den geest te halen. De opwinding duurt veel langer, daarom is de daarop volgende uitputting des te groter. Hoe onvolkomener de geslachtelijke ontwikkeling, hoe jeugdiger het lichaam is, des te storender en aangrijpender werkt het misbruiken der geslachtsorganen op de gezamenlijke organen en hunne gewichtigste levensverrichtingen." Door aan masturbatie gewend te raken, zou men de neus ophalen voor gewone geslachtsgemeenschap.
• Allerlei manieren om masturbatie zogenaamd te "genezen" werden ontwikkeld, waaronder lichamelijke beperkingen, elektrische schokken en behandeling van de geslachtsorganen met kruidenaftreksels of zelfs brandnetels. Een andere veelgebruikte methode was besnijdenis: verwijdering van de voorhuid bij jongens en de clitoris bij meisjes. Ook moesten kinderen soms antimasturbatiegordels zoals op het plaatje afgebeeld dragen 's nachts, zodat men belet werd met de handen de geslachtsorganen aan te raken. Varianten waren uitgerust met punten die de penis in erectie konden verwonden of een elektrisch alarm dat de ouders waarschuwde (hierbij eraan voorbijgaand dat mannen en jongens in hun slaap regelmatig een erectie krijgen).

Besnijdenis

Besnijdenis bij de man en bij de vrouw kan invloed hebben op de mogelijkheid tot en de manier van masturberen.

Rooms-Katholieke Kerk

De Rooms-Katholieke Kerk veroordeelt masturbatie als een 'zonde des vlezes', een van de 'zonden tegen de kuisheid'. De beleving van seksualiteit mag van de Kerk alleen plaatsvinden binnen een huwelijk met als doel het verwekken van kinderen. De catechismus van de Rooms-Katholieke Kerk stelt 'dat masturbatie een intrinsiek en ernstig ongeordende handeling' is, omdat volgens de Kerk 'het opzettelijk gebruik van de geslachtelijke vermogens - buiten de gewone huwelijksrelaties om - in strijd is met de finaliteit ervan'. Bij zelfbevrediging wordt genot nagestreefd buiten 'de seksuele relatie, die door de morele orde vereist wordt; dit wil zeggen buiten een relatie die de volle betekenis van de wederzijdse gave en van de menselijke voortplanting realiseert in de context van een ware liefde'.

Om te komen tot een rechtvaardig oordeel over de morele verantwoordelijkheid van de betrokkenen en om de pastorale zorg te oriënteren moet men volgens de Rooms-Katholieke Kerk rekening houden met 'de affectieve onvolwassenheid, de macht van gewoontes, de toestand van angst of andere psychische of sociale factoren die de morele schuld kunnen verminderen, of zelfs tot een minimum terugbrengen'.

Masturbatie bij zoogdieren en reptielen

Masturbatie komt niet alleen bij de mens voor, maar ook bij vele andere zoogdieren, zoals honden, apen (bonobo's), kangoeroes en olifanten, en ook bij reptielen, zoals schildpadden.

Afbeeldingen

• 
  Tekening van Gerda Wegener (1925)
• 
  Beeld bij de 15e-eeuwse hindoetempel Candi Sukuh op Java
• 
  Masturbatie op het toilet, door Mihály Zichy (1911)
• 
  Masturberende vrouw, door Michel Fingesten
• 
  Seksspeeltjes die bij masturbatie gebruikt kunnen worden
• 
  Masturbatie

Bronnen, noten en/of referenties

• Laqueur, Thomas W.: Solitary Sex. A Cultural History of Masturbation. New York, Zone Books, 2003
• Crozier, Ivan: 'Thomas W. Laqueur. Solitary Sex. A Cultural History of Masturbation'. Recensie in History of Psychiatry, december 2004, deel 15 no. 4 p. 505-508
• Maas, Nop: Seks!... in de negentiende eeuw. Nijmegen, Uitgeverij Vantilt, 2006
• Stengers, Jean, & Anne Van Neck: Histoire d’une grande peur: la masturbation. Brussel, Ed. de l'Université de Bruxelles, 1984

---

Mediabestanden

Zie de categorie Masturbation van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.