Almagest: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k r2.7.1) (Robot: toegevoegd: fa:المجسطی |
typo |
||
| (30 tussenliggende versies door 20 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Infobox boek |
|||
| naam = Almagest |
|||
| afbeelding = Almagest Complete, Ptolemy, Heiberg.djvu |
|||
| onderschrift = Voorblad editie uit 1898 |
|||
| cover-op-enwp = |
|||
| orig titel = Ἡ μαθηματικὴ σύνταξις, ''Hē mathēmatikḕ sýntaxis'' |
|||
| auteur = [[Claudius Ptolemaeus]] |
|||
| vertaler = |
|||
| redacteur = [[Hypatia]] (boek III) |
|||
| voorwoord = |
|||
| kaftontwerp = |
|||
| illustraties = |
|||
| land = [[Romeins_en_Byzantijns Egypte|Romeins Egypte]] |
|||
| taal = |
|||
| originele taal = [[Oudgrieks]] |
|||
| reeks = |
|||
| onderwerp = [[Astronomie]], schijnbare bewegingen van de zon, maan, planeten en sterren |
|||
| genre = [[Wetenschappelijke literatuur]] |
|||
| uitgever = |
|||
| originele uitgever = |
|||
| uitgiftedatum = |
|||
| uitgiftedatum origineel = [[147]] of [[148]] |
|||
| medium = |
|||
| paginas = |
|||
| grootte = |
|||
| gewicht = |
|||
| oplage = |
|||
| isbn = |
|||
| isbntoelichting = |
|||
| issn = |
|||
| NUR-code = |
|||
| ppn = |
|||
| film = |
|||
| voorafgegaan = |
|||
| vervolg = |
|||
| vorigeboek = |
|||
| volgendeboek = |
|||
| link = |
|||
| extra portaal = Astronomie |
|||
}} |
|||
[[Bestand:Almagest 1.jpeg|thumb|Almagest, Latijnse vertaling (ca. 1451)]] |
[[Bestand:Almagest 1.jpeg|thumb|Almagest, Latijnse vertaling (ca. 1451)]] |
||
De '''Almagest''' is een boek uit de [[tweede eeuw]] door [[Claudius Ptolemaeus]] van [[Alexandrië|Alexandria]], over de schijnbare bewegingen van de zon, de maan, de [[planeet|planeten]] en de [[ster (hemellichaam)|ster]]ren, oorspronkelijk geschreven in het Grieks als {{Polytonic|Ἡ μαθηματικὴ σύνταξις}} (''Hē mathēmatikḕ sýntaxis''; "De mathematische ordening"). De [[Latijn]]se vertaling van deze titel is ''Syntaxis mathematica''. Het boek werd later {{Polytonic|Ἡ μεγάλη σύνταξις}} (''Hē megálē sýntaxis''; "De grote ordening") genoemd. Het superlatief daarvan is {{Polytonic|Ἡ '''μεγίστη''' σύνταξις}} (''Hē '''megístē''' sýntaxis''; "De grootste ordening"), wat weer ten grondslag ligt aan de [[Arabisch]]e naam {{lang|ar|المجسطي}} (''al-majisṭī''). In het Latijn nam men de Arabische naam over als ''Almagestum''. |
|||
'''Almagest''' ([[sterrenkunde]]) is de [[Latijn]]se vorm van de [[Arabisch]]e naam (al-kitabu-l-mijisti, i.e. "Het groote boek") van een astronomisch boek oorspronkelijk geschreven in het Grieks μαθηματικἠ σύνταξις (Mathematike Syntaxis, "Mathematische verhandeling"; later genoemd Hè Megalè Syntaxis, "De groote verhandeling") door [[Claudius Ptolemaeus]] van Alexandria, Egypte. De datering van de Almagest werd recentelijk preciezer vastgelegd. Volgens T.N. Hamilton zou de Almagest niet voor 150 na Christus geschreven zijn. Dat is 25 jaar na het begin van de observaties van Ptolemaeus. Zijn visie op het zonnestelsel zou duizend jaar lang de meest gebruikte zijn bij de Arabieren en in het Westen. |
|||
De datering van de Almagest werd aan het eind van de twintigste eeuw preciezer dan voorheen vastgelegd. Volgens N.T. Hamilton zou de Almagest niet voor het jaar 150 geschreven kunnen zijn.<ref>N.T. Hamilton, "The Canobic Inscription: Ptolemy's Earliest Work", in: J.L. Berggren & B.R. Goldstein (red.), ''From Ancient Omens to Statistical Mechanics: Essays on the Exact Sciences Presented to Asger Aaboe'' (Kopenhagen: Universiteitsbibliotheek, 1987), pp. 55-73.</ref> Dat is 25 jaar na het begin van de observaties door Ptolemaeus. Zijn [[geocentrisme|geocentrische]] visie op het [[zonnestelsel]] zou meer dan duizend jaar lang de meest gebruikte zijn bij de Arabieren en in het Westen. |
|||
| ⚫ | |||
[[File:Ptolemaeus, Almagest --- Brugge, Openbare Bibliotheek, MS. 519 f. 096r.jpg|thumb|13e-eeuws exemplaar in de Openbare Bibliotheek van Brugge]] |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
Ptolemaeus neemt echter een sceptische houding aan ten opzichte van zijn eigen model. Het moest vooral gebruikt worden om mee te rekenen en voorspelling mee te doen. Hij claimt niet de werkelijkheid te beschrijven, slechts de 'verschijnselen te redden'. |
|||
[[Nicolaus Copernicus]] bracht verandering in die situatie. Hij prefereerde een heliocentrische visie op het zonnestelsel boven de geocentrische visie van Ptolemaeus. Het werk van Copernicus ondervond aanvankelijk veel weerstand in het Westen maar verdrong uiteindelijk het aloude wereldbeeld. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
Ptolemaeus nam een sceptische houding aan ten opzichte van zijn eigen model. Het moest vooral gebruikt worden om mee te rekenen en voorspellingen mee te doen. Hij claimde niet de werkelijkheid te beschrijven maar slechts de 'verschijnselen te redden'. [[Nicolaus Copernicus|Copernicus]] bracht hier, in 1543, verandering in. Hij zag aanwijzingen dat niet de aarde maar de zon het middelpunt van het [[heelal]] was en stelde een [[Heliocentrisme|heliocentrische visie]] van het zonnestelsel op. Het werk van Copernicus, in strijd met de toenmalige stand der wetenschap en waarneming, ondervond aanvankelijk slechts welwillende onverschilligheid<ref>Owen Gingerich, ''The Book Nobody Read: Chasing the Revolutions of Nicolaus Copernicus'' (New York: Walker, 2004), {{ISBN|0-8027-1415-3}}.</ref> in het Westen maar verdrong uiteindelijk het Ptolemaeische wereldbeeld. |
|||
== Externe links == |
== Externe links == |
||
* [http://www.csit.fsu.edu/~dduke/models animaties van de planeetbewegingen in the Almagest] |
* [https://web.archive.org/web/20070210055252/http://www.csit.fsu.edu/~dduke/models animaties van de planeetbewegingen in the Almagest.] |
||
* [ |
* [https://webspace.science.uu.nl/~gent0113/astro/ancientephemerides.htm posities van de zon, de maan en de planeten, berekend volgens de regels van de Almagest.] |
||
== Noten en referenties == |
|||
{{References}} |
|||
[[Categorie:Astronomische publicatie]] |
[[Categorie:Astronomische publicatie]] |
||
[[Categorie:Geschiedenis van de astronomie]] |
[[Categorie:Geschiedenis van de astronomie]] |
||
[[Categorie:Astrologische tekst]] |
|||
[[ar:المجسطي]] |
|||
[[ca:Almagest]] |
|||
[[cs:Almagest]] |
|||
[[de:Almagest]] |
|||
[[el:Αλμαγέστη]] |
|||
[[en:Almagest]] |
|||
[[es:Almagesto]] |
|||
[[eu:Almagesto]] |
|||
[[fa:المجسطی]] |
|||
[[fi:Almagest]] |
|||
[[fr:Almageste]] |
|||
[[gl:Almaxesto]] |
|||
[[he:אלמגסט]] |
|||
[[hu:Almageszt]] |
|||
[[id:Almagest]] |
|||
[[is:Almagestur]] |
|||
[[it:Almagesto]] |
|||
[[ja:アルマゲスト]] |
|||
[[kk:Альмагест]] |
|||
[[la:Syntaxis mathematica]] |
|||
[[lb:Almagest]] |
|||
[[pl:Almagest]] |
|||
[[pt:Almagesto]] |
|||
[[ru:Альмагест]] |
|||
[[sh:Almagest]] |
|||
[[sk:Almagest]] |
|||
[[sl:Almagest]] |
|||
[[sr:Алмагест]] |
|||
[[sv:Almagest]] |
|||
[[tt:Әлмагест]] |
|||
[[uk:Альмагест]] |
|||
[[zh:天文学大成]] |
|||
Huidige versie van 12 apr 2023 om 21:34
| Almagest | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Voorblad editie uit 1898
| ||||
| Oorspronkelijke titel | Ἡ μαθηματικὴ σύνταξις, Hē mathēmatikḕ sýntaxis | |||
| Auteur(s) | Claudius Ptolemaeus | |||
| Redacteur | Hypatia (boek III) | |||
| Land | Romeins Egypte | |||
| Oorspronkelijke taal | Oudgrieks | |||
| Onderwerp | Astronomie, schijnbare bewegingen van de zon, maan, planeten en sterren | |||
| Genre | Wetenschappelijke literatuur | |||
| Oorspronkelijk uitgegeven | 147 of 148 | |||
| ||||
De Almagest is een boek uit de tweede eeuw door Claudius Ptolemaeus van Alexandria, over de schijnbare bewegingen van de zon, de maan, de planeten en de sterren, oorspronkelijk geschreven in het Grieks als Ἡ μαθηματικὴ σύνταξις (Hē mathēmatikḕ sýntaxis; "De mathematische ordening"). De Latijnse vertaling van deze titel is Syntaxis mathematica. Het boek werd later Ἡ μεγάλη σύνταξις (Hē megálē sýntaxis; "De grote ordening") genoemd. Het superlatief daarvan is Ἡ μεγίστη σύνταξις (Hē megístē sýntaxis; "De grootste ordening"), wat weer ten grondslag ligt aan de Arabische naam المجسطي (al-majisṭī). In het Latijn nam men de Arabische naam over als Almagestum.
De datering van de Almagest werd aan het eind van de twintigste eeuw preciezer dan voorheen vastgelegd. Volgens N.T. Hamilton zou de Almagest niet voor het jaar 150 geschreven kunnen zijn.[1] Dat is 25 jaar na het begin van de observaties door Ptolemaeus. Zijn geocentrische visie op het zonnestelsel zou meer dan duizend jaar lang de meest gebruikte zijn bij de Arabieren en in het Westen.
In de Almagest beschreef Ptolemaeus zijn geocentrische model en gaf hij wiskundige beschrijvingen voor de beweging van de hemellichamen. Zijn model is gebaseerd op de volgende drie hypothesen.
- Excentrische banen. De banen die de planeten beschrijven hebben als middelpunt een denkbeeldig punt in de buurt van de aarde.
- Epicyclus. Sommige planeten draaien om een denkbeeldig punt dat om de aarde draait: een epicyclus.
- Vereffeningspunt. Dit punt verklaart de variabele snelheden waarmee de planeten zich bewegen.
Ptolemaeus nam een sceptische houding aan ten opzichte van zijn eigen model. Het moest vooral gebruikt worden om mee te rekenen en voorspellingen mee te doen. Hij claimde niet de werkelijkheid te beschrijven maar slechts de 'verschijnselen te redden'. Copernicus bracht hier, in 1543, verandering in. Hij zag aanwijzingen dat niet de aarde maar de zon het middelpunt van het heelal was en stelde een heliocentrische visie van het zonnestelsel op. Het werk van Copernicus, in strijd met de toenmalige stand der wetenschap en waarneming, ondervond aanvankelijk slechts welwillende onverschilligheid[2] in het Westen maar verdrong uiteindelijk het Ptolemaeische wereldbeeld.
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- animaties van de planeetbewegingen in the Almagest.
- posities van de zon, de maan en de planeten, berekend volgens de regels van de Almagest.
Noten en referenties
[bewerken | brontekst bewerken]- ↑ N.T. Hamilton, "The Canobic Inscription: Ptolemy's Earliest Work", in: J.L. Berggren & B.R. Goldstein (red.), From Ancient Omens to Statistical Mechanics: Essays on the Exact Sciences Presented to Asger Aaboe (Kopenhagen: Universiteitsbibliotheek, 1987), pp. 55-73.
- ↑ Owen Gingerich, The Book Nobody Read: Chasing the Revolutions of Nicolaus Copernicus (New York: Walker, 2004), ISBN 0-8027-1415-3.