Filippus (tetrarch)

Filippus/Philippus
	ca. 26 v.Chr.−34
Tetrarch over Batanea, Trachonitis, Auranitis, Gaulanitis en Iturea
Periode	4 v.Chr.−34 n.Chr.
Voorganger	Herodes I
Opvolger	Herodes Agrippa I (na inlijving)
Overleden	34 n.Chr.; Julias
Vader	Herodes de Grote
Moeder	Cleopatra
Dynastie	Herodianen
Broers/zussen	Herodes Antipas, Herodes Archelaüs (halfbroers)
Partner	Salomé II
	Bron: Flavius Josephus
Portaal	Romeinse Rijk

Filippus of Philippus († 34 na Chr.) was een tetrarch binnen de dynastie van de Herodianen. Hij was een zoon van Herodes de Grote en van Cleopatra, Herodes' vijfde vrouw, die uit een belangrijke Joodse familie in Jeruzalem stamde.^[1] Zijn jeugd bracht hij door in Rome,^[2] wat niet ongebruikelijk was voor zonen van vazalkoningen van de Romeinen.

In secundaire literatuur wordt deze Herodes ook weleens Herodes Filippus genoemd, net als zijn halfbroer Herodes Filippus (de zoon van Mariamne II), maar door Flavius Josephus (de belangrijkste primaire bron) wordt hij uitsluitend met de naam Filippus aangeduid. Ook de door hem geslagen munten, die de inscriptie ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΤΕΤΡΑΡΧΟΥ tonen, pleiten ervoor de tetrarch uitsluitend met de naam Filippus aan te duiden.^[3]

Filippus als tetrarch

Na Herodes' dood in 4 v.Chr. werd Filippus benoemd tot tetrarch over Batanea, Trachonitis, Auranitis, Gaulanitis en Iturea, dat wil zeggen de gebieden van Herodes' rijk ten noordoosten van het Meer van Galilea.^[4] Naar het voorbeeld van zijn vader initieerde hij veel grote bouwactiviteiten. Hij stichtte bijvoorbeeld de stad Caesarea Filippi. Ook herstichtte hij de plaats Betsaïda en noemde deze Julias (naar Julia de dochter van keizer Augustus).^[5]

Verder stond Filippus bekend als een mild en kundig bestuurder, die zich het lot van zijn onderdanen aantrok. In de stijl van nomadische clanleiders trok hij regelmatig met een kleine karavaan rond door zijn gebied, waarbij hij desgewenst ter plekke rechtszaken behandelde.^[6] Hoewel hij zich gedwongen zag belastingen te heffen - onder Herodes de Grote was het gebied daarvan vrijgesteld geweest - was de belastingdruk slechts gering en schafte Filippus de belasting weer af zodra dat mogelijk was.^[7] In buitenlandse politiek lijkt hij niet erg geïnteresseerd te zijn geweest. Volgens Flavius Josephus heeft hij gedurende zijn 37 jaar durende regering het gebied waarover hij heerste niet eenmaal verlaten.^[8]

Filippus' onderdanen

Hoewel het gebied waarover Filippus heerste al geruime tijd tot het Joodse land werd gerekend, waren Joden er etnisch gezien sterk in de minderheid. Op sommige van Filippus' munten waren de hoofden van Augustus of Tiberius afgebeeld, op andere die van hemzelf. Ook bevatten sommige munten een afbeelding van de tempel in Panias, die Herodes de Grote had laten bouwen. Al deze munten zouden voor wetsgetrouwe Joden zeer aanstootgevend zijn geweest, omdat het afbeelden van mensen naar de toen heersende opvatting inging tegen het tweede van de Tien geboden en het afbeelden van een (in Joodse ogen) afgodstempel tegen het eerste gebod. Kennelijk konden de Joden in deze gebieden niet voldoende invloed uitoefenen om het gebruik van dergelijke munten tegen te gaan. Ook blijkt uit opgravingen dat in deze streken varkens genuttigd werden, wat strijdig is met de Joodse spijswetten.

Huwelijk en opvolging

Op latere leeftijd huwde Filippus Salomé II, de dochter van Herodes Filippus (zijn halfbroer) en Herodias.^[9] Filippus en Salomé kregen geen kinderen. Filippus stierf in 34 na Chr. in Julias (voorheen Betsaida), waar hij ook werd begraven.^[10]

Na zijn dood werden de streken waarover hij heerste ingelijfd bij de provincie Syria. Drie jaar later, in 37 na Chr., kwam het echter weer in handen van de Herodianen, toen keizer Caligula Herodes Agrippa I als koning over het gebied aanstelde.^[11]