Sandnes kommune
Sandnes kommune er ein kommune på Nord-Jæren og sørlege Ryfylke i Rogaland fylke. På Jæren grensar Sandnes kommune mot Stavanger og Sola i nordvest, og mot Klepp, Time og Gjesdal i sør. I Ryfylke grensar Sandnes mot Sirdal og Bykle i aust og mot Strand og Hjelmeland kommune i nord.
| Sandnes kommune | |||
| kommune | |||
 | |||
|
|||
| Land |  Noreg
| ||
|---|---|---|---|
| Fylke | Rogaland | ||
| Adm.senter | Sandnes | ||
| Areal | 1 040,56 km² | ||
| • land | 945,05 km² | ||
| • vatn | 95,51 km² | ||
| Folketal | 83 702 (1. januar 2024) | ||
| Målform | nøytral | ||
| Ordførar | Kenny Rettore (H) | ||
| Kommunenr. | 1108 | ||
 Sandnes kommune 58°50′42″N 5°49′46″E / 58.845°N 5.829444°E | |||
 Kart som viser Sandnes kommune.
| |||
| Wikimedia Commons: Sandnes | |||
| Nettstad: www.sandnes.kommune.no | |||
Kommunen er med sine 83 702 innbyggjarar den ellevte mest folkerike kommunen i Noreg. Gjennom dei siste tjue åra fram til år 2020 har innbyggjartalet i kommunen årleg auka med eit gjennomsnitt på 1,9 %. Byen Sandnes saman med Stavanger gjer ut for tettstaden Stavanger/Sandnes, den tredje mest folkerike tettstaden i Noreg.[1]
Historie
endre
Sandnes si historie kan sporast attende heile 6–7 000 år. Frå 1664 av er det registrert busetnad. I 1860 fekk Sandnes status som kommune (ladestad), og feirar med det 150 års jubileum i 2010. I 1965 vart Sandnes kommune utvida med delar av gamle Hetland kommune, dette galdt Riska sogn og Dale krins. Resten av Hetland kommune gjekk inn i Stavanger. Heile gamle Høyland og Høle kommunar gjekk òg inn i Sandnes.
I samband med kommunereforma 2020 blei Sandnes kommune slått saman med tidlegare Forsand i Ryfylke.[2] Med det fekk kommunen utvida flatevidda frå 304 til 1041 km², og fekk ei grense mot nabofylket Agder.[3]
Sandnes var lenge mest kjend for teglverk- og pottemakarindustri. Byen ligg inst i Gandsfjorden, og leirgrunn finst mest alle stader i byen. På austsida av byen er det mest leirgrunn.
Føretak som har drive med teglstein og pottemakeri heilt opp til nyare tid er Gann Graveren, og Simonsen-familien. I den seinare tid har produksjon av tekstiler og syklar vore viktigare. Føretak som Jonas Øglænd A/S og Pioneer sette sitt preg på byen. Cubus vart og starta i Sandnes. I dag er det olje, forsking, data og eit godt forretningsmiljø som pregar byen.
Sandnesgauken
endreI kommunevåpenet eller byvåpenet finn ein Sandnesgauken. Ein Sandnesgauk er ein leirgauk, som kan nyttast som eit leiketøy til å spela på. Ved å blåsa i ein Sandnesgauk kan ein laga tre forskjellige tonar, og gaukegalen er særskilt lett å få til. Leirgauken minner òg om ein fugl som står med hovudet under vengen.
Det er sagt at slike gaukar vart delte ut for å skapa blæst om leirprodukt frå Sandnes. Ein person som er frå Sandnes kan kalla seg sandnesar, sandnesbu eller sandnesgauk.[4]
Kjøpesenterkommune
endreI Sandnes kommune finn ein store kjøpesenter, både i sentrum og utanfor. Vågen Amfi ligg i ein gamal fabrikk ved kaia i Sandnes, medan Steen & Strøm Kvadrat ligg på Lura i Sandnes nord. Her er det mange slike store butikkar, og fleire føretak.
Tettstader
endreDei offisielle tettstadene i kommunen etter oversyn hos Statistisk sentralbyrå er Hommersåk, Vatne, Sviland, Forsand, Høle og Malmheim/Julebygda. Delar av tettstadene Stavanger/Sandnes, Ålgård/Figgjo og Kvernaland ligg innanfor kommunegrensa.[5]
Kjende sandnesgaukar
endre- Jonas Christian Øglænd (1847–1931), industrigrunnleggjar
- Elise Ottesen-Jensen (1886–1973), føregangskvinne innan kvinnerørsla
- Torkel Ravndal (1936–2004), vektløftar
- Julie Ege (1943–2008), skodespelar
- Solveig Aareskjold (f. 1949), forfattar
- Bjørg Tørresdal (f. 1958), stortingspolitikar
- Linda Medalen (f. 1965), fotballspelar, OL-medaljist, politibetjent, lokalpolitikar
- Bjørn Maaseide (f. 1968), sandvolleyballspelar
- Charles Tjessem (f. 1972), kokk
- Thomas Dybdahl (f. 1979}, musikar
Kjelder
endre- ↑ ssb.no: Tettsteder. Folkemengde og areal, etter kommune.
- ↑ «Endringer i de regionale inndelingene». Statistisk sentralbyrå. 17. januar 2020. Henta 8. mars 2020.
- ↑ «Arealstatistikk for Norge». Kartverket. 20. desember 2019. Henta 8. mars 2020.
- ↑ «Sandneser, sandnesbu eller gaug?»[daud lenkje] i Sandnesposten 24.03.2009
- ↑ «Folkemengde og areal i tettsteder 1. januar, 2023. Tabell 1 Tettsteder. Folkemengde og areal, etter kommune. 2023». Statistisk sentralbyrå. 12. desember 2023. Arkivert frå originalen 31. januar 2024. Henta 12. april 2024.
