Guayanaskjoldet
Guayanaskjoldet (spansk el Escudo Guayanés) er eit to milliardar år gammalt prekambrisk grunnfjellsskjold, eit av dei eldste på jorda. Det ligg i nordaustre Sør-Amerika som strekkjer seg frå Colombia i vest til nordre Brasil i aust og dannar ein del av den nordlege kysten av Sør-Amerika.[1]
Høglandet i Guyanas dekkjer det meste av Guyana, Surinam og Fransk Guyana og delar av Colombia, Venezuela og Brasil.
På skjoldet finst platåfjell (tepuis). Det høgste er Roraima, 2 810 moh. Dessutan finst fjellet Pico da Neblina heilt i utkanten på 2 994 moh. Her finst fleire spektakulære fossar som Angelfossen (980 meter), Kukenanfossen (600 m) og Keiateurfossen (250 m).
Høglandet er dekt av dei største urørte regnskogsområda i verda og vert skydd av fleire store nasjonalparkar. Guayanaskjoldet har svært høg biodiversitet og mange endemiske arta. Det finst over 3000 virveldyrarta: 1168 ferskvassfisk, 269 amfibiar (54 % endemiske), 295 reptil (29 %), 1004 fuglar (7,7 %) og 282 pattedyr (11 %).[2][3] Virvellause dyr er dårleg dokumenterte, men det finst fleire endemiske sommarfuglar og gjødselbiller.[4][5] Dt er registrert 13 367 artar av karplantar, rundt 40 % er rekna som endemiske.[6]
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ Hammond, David S. (ed.) (2005) Tropical Forests of the Guiana Shield CABI Publishing, Wallingford, UK, ISBN
- ↑ Hollowell, T.; Reynolds, R.P. (2005). «Checklist of the Terrestrial Vertebrates of the Guiana Shield» (PDF). Bulletin of the Biological Society of Washington 13.
- ↑ Vari, R.P.; Ferraris Jr., C.J.; Radosavljevic, A.; Funk, V.A. (2009). «Checklist of the freshwater fishes of the Guiana Shield» (PDF). Bulletin of the Biological Society of Washington 17.
- ↑ Ferrer-Paris, José R; Lozano, Cecilia; Cardozo-Urdaneta, Arlene; Thomas Cabianca, Arianna (2016). «Indicative response of Oxysternon festivum Linné (Coleoptera: Scarabaidae) to vegetation condition in the basin of the Orinoco river, Venezuela». Journal of Insect Conservation. in press (3): 527–538. doi:10.1007/s10841-016-9886-6.
- ↑ Costa, Mauro; Viloria, Ángel L.; Hubber, Otto; Attal, Stéphane; Orellana, Andrés (2013). «Lepidoptera del Pantepui. Parte I: Endemismo y caracterización biogeográfica». Entomotropica 28 (3): 193–217. Henta 25 June 2016.
- ↑ Funk, V.; Hollowell, T.; Berry, P.; Kelloff, C.; Alexander, S.N. (2007). «Checklist of the Plants of the Guiana Shield (Venezuela: Amazonas, Bolivar, Delta Amacuro; Guyana, Surinam, French Guiana)» (PDF). Contributions from the United States National Herbarium 55.
- Denne artikkelen bygger på «Guyanas högland» frå Wikipedia på svensk, den 12. oktober 2007.
- Denne artikkelen bygger på «Guiana Shield» frå Wikipedia på engelsk, den 23. november 2019.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Guayanaskjoldet