Aude (flume)

Aude
Caracteristicas
Longor	224 km
Bacin	?
Bacin collector	Aude
Debit mejan	49 m3⋅s-1 (l'embocadura)
Riu
S'escampa dins	Mar Mediterranèa
Geografia
Païses traversats	França, Occitània

Aude (en catalan Aude, del latin Atax Atacis), es un flume costièr d'Occitània e de Catalonha (ont se tròba sa font); son cors se situa entierament dins la region Lengadòc-Rosselhon, en França, e es long de 224 quilomètres.

A balhat son nom al departament d'Aude.

Geografia

Lo flume nais dins lo massís de Carlit al lac d'Aude a 2185 m d'altitud, dins la comuna dels Angles (departament dels Pirenèus Orientals) e se geta dins la Mediterranèa, prèp de Narbona, al grau de Vendres (prèp de Cabanes-de-Fleury), al limit dels departaments d'Aude e d'Erau.

Del massís pirenenc a Carcassona, son cors es orientat sud-nòrd. Aude presenta alara las caracteristicas d'un riu de montanha, travèrsa Capcir, alimenta mai d'un lac de barratge (Matamala, Puivalador), s'enfonsa dins de gorgas (las de Sant Jòrdi son las mai pintorescas) a travèrs de terrens ancians.

A partir d'Atsat, aprèp aver recebut las aigas de l'Aigueta en riba dreita e del Rebenti en riba esquèrra, lo flume travèrsa las barras calquièras dels Prepirenèus (frau de Pèira Lis) e asaga una tièra de comunas pichonas Quilhan, Esperasan, Coisan, Alet e Limós. En aval de la bèla ciutat medievala, Aude s'acorba cap a l'èst. Aqueste coide es la resulta d'una captura, Aude avent un còp èra rajat dins la val de l'Ers, indici de subrecavatge per una idrologia anciana d'arreu lo joslevament dels Pirenèus. A partir de Carcassona, lo flume, s'apasimant, seguís la bèla rega tectonica que sompartís Pirenèus (Corbièras) del Massís Central (Montanha Negra), recebent d'aquestes relèus una tièra d'afluents que los màgers son Orbiu en riba dreita, Argent Doble e Cèsse en riba esquèrra. D'aicí d'endavant, bordejat per lo canal del Miègjorn, serpentejant al mièg de las vinhas, Aude penètra dins la larga plana alluviala de Narbona, en partida conquerida sus lo golf del Leon e escampilhada de sits d'ancians estanhs, abans de se getar dins la Mediterranèa.

Idrologia

Fichièr:Aude à Moussan.jpg

Dins son cors superior, Aude presenta un regim nivo-pluvial (amb un maximum a la prima pr'amor de la fonda de las nèus). Puèi, a partir de Carcassona ont son debit atenh 21 m³/s, lo regim deven gaireben exclusivament pluvial (lo debit al Grau de Vendres, quand rescontra la mar Mediterranèa, es pròche de 50 m³/s).

Aude se caracteriza donc, dins son cors inferior, per un regim pluvio-nival de tipe meridional amb d'estiatges sevèrs pendent lo periòde estival (9,8 m³/s en agost a Mossan, dins sa bassa plana alluviala, a proximitat de son embocadura, contra una mejana annala de 44,5 m³/s). Las fòrtas pluejas d'auton permeton una remontada rapida del debit qu'atenh son maximum en febrièr (79,8 m³/s) e demòra important a la prima gràcias a la fonda de las nèus del massís pirenenc.

Los aigats de 1999

De precipitacions excepcionalas e brutalas, tan caracteristicas del clima mediterranenc a la sason automnala, pòdon èsser a l'origina d'aigats devastators coma aqueles dels 12 e 13 de novembre de 1999. Lo bilanç d'aquestes darrièrs, qu'afectèron la bassa val d'Aude, foguèt catastrofic : 26 victimas, de centenats de personas elitornadas o recuperadas per de mejans nautics, de milieirats d'abitacions, d'entrepresas e de locals comercials pauc o pro endaumatjats, 5000 ectaras de vinhas pauc o pro devastadas, las rotas, los malhums d'aiga potabla e d'assanida durament tocats. L'amplor de la catastròfa s'explica per la conjugason de dos fenomèns : de precipitacions auratjosas d'una amplor jamai egalada (fins a 620 mm tombèron en dos jorns a Lesinhan de las Corbièras, es a dire mai que lo total annal) e una fòrta tempèsta sus lo golf del Leon qu'entraïnèron una montada de 80 cm del nivèl de la mar e entrepachèron, conjugadas amb la fòrta ersada e lo vent, lo bon escolament d'aigas ja confladas per las pluèjas diluvianas.

Màgers afluents

D'amont cap aval :

• Bruyante (14 km) en riba esquèrra a Rouze
• Aigueta (20 km) en riba dreita a Santa Colomba de Guette
• Rebenti (34 km) en riba esquèrra a Sant Martin de Lis
• Sou (30 km) en riba esquèrra a Cépia
• Lauquet (37 km ) en riba dreita a Confolenç
• Fresquel (63 km) en riba esquèrra a Carcassona
• Orbièl (41 km) en riba esquèrra a Trèbes
• Argent Doble (37 km) en riba esquèrra a La Redòrta
• Onhon (23 km) en riba esquèrra a Olonzac
• Orbiu (84 km) en riba dreita a Sant Nasari
• Cèsse (54 km) en riba esquèrra a Sant Marcèl

Istòria o environa

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

Departaments e vilas traversats

• Pirenèus Orientals (66) : Matemale, Formiguères
• Erau (34) : Olonzac
• Aude (11) : Atsat, Quilhan, Coisan, Limós, Carcassona, Trebes, Narbona, Corsan