Chaim Arlosoroff: Różnice pomiędzy wersjami

|data śmierci = [[16 czerwca]] [[1933]]

|tytuł naukowy = [[Doktor (stopień naukowy)|doktor]]

|Alma Mater = [[Uniwersytet Humboldtów w Berlinie]]

W 1933 roku odegrał główną rolę w zawarciu [[Porozumienie Ha’awara|porozumienia]] między [[Światowa Organizacja Syjonistyczna|Światową Organizacją Syjonistyczną]] i [[narodowy socjalizmnazizm|nazistowskimi]] władzami [[III Rzesza|III Rzeszy]], dzięki czemu ponad 50 tys. niemieckich Żydów mogło wyemigrować z Niemiec. [[Zabójstwo Chaima Arlosoroffa|Arlosoroff został zamordowany]] zaledwie kilka dni po powrocie z Niemiec. Choć nigdy nie wykryto sprawcy zabójstwa, cała ta sprawa wywołała duży rozdźwięk w społeczności żydowskiej w [[Palestyna|Palestynie]].

Urodził się w 1899 roku w miejscowości [[Romny]] w [[Imperium Rosyjskie|Imperium Rosyjskim]] (obecnie terytorium [[Ukraina|Ukrainy]])<ref>{{cytuj książkę |autor = Nachman Ben-Yehuda |tytuł = Political Assassinations by Jews: A Rhetorical Device for Justice |url = http://books.google.cz/books?id=19ZMulluIgkC&pg=PP1#v=onepage&q&f=false |wydawca = State University of New York Press |miejsce = New York |rok = 1993 |strony = 140–143 |isbn = 0791411656 |język = en |data dostępu = 2012-09-26}}</ref>. Urodził się w rodzinie pobożnych [[Judaizm#Judaizm ortodoksyjny|ortodoksyjnych]] [[Żydzi|Żydów]]. Był potomkiem słynnej dynastii [[rabin]]ów, a jego dziadek Eliezer był naczelnym rabinem lokalnej społeczności. Jego ojciec utrzymywał się z handlu drewnem i zbożem. Od najmłodszych lat uczył go prywatny nauczyciel. W ten sposób między innymi poznał [[język niemiecki]]. Po [[Pogromy Żydów w Imperium Rosyjskim#Druga fala pogromów (1903-1906)|pogromach]] z 1905 roku jego rodzina wyemigrowała do [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]], będących częścią [[Cesarstwo Niemieckie|Cesarstwa Niemieckiego]]. Uczęszczał do niemieckiej szkoły w [[Królewiec|Królewcu]]. W 1914 roku jego ojciec wyjechał do Rosji w interesach handlowych. Wybuch [[I wojna światowa|I wojny światowej]] uniemożliwił mu powrót do rodziny (zachorował i zmarł w [[Petersburg]]u). Ze względu na rosyjskie pochodzenie rodzina musiała opuścić Królewiec i przeprowadziła się do [[Berlin]]a<ref>{{cytuj książkę |autor = Ne Cohn-Sherbok |tytuł = Who’s Who in Jewish History |url = http://books.google.cz/books?id=0FTQQQBXHMQC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |wydawca = Routledge |miejsce = Londyn |rok = 2001 |strony = 407 |isbn = 978-0415260302 |język = en |data dostępu = 2012-09-26}}</ref>. W okresie tym Chaim zainteresował się poezją i literaturą klasyczną, pisząc piosenki w języku niemieckim. Po ukończeniu gimnazjum rozpoczął studia [[ekonomia|ekonomii]] na [[Uniwersytet Humboldtów w Berlinie|Uniwersytecie w Berlinie]], gdzie w 1924 roku uzyskał stopień naukowy [[doktor (stopień naukowy)|doktora]]a. W czasie studiów ożenił się z Simą Goldberg.

W 1930 roku doszło do nawiązania współpracy między dwoma jednoczącymi się partiami politycznymi syjonizmu socjalistycznego – [[Poalej Syjon]] i Ha-Po’el Ha-Ca’ir. Fuzja przyniosła ustanowienie lewicowej partii [[Mapai]]. Z ramienia tej partii Arlosoroff został w 1931 roku delegatem na [[Siedemnasty Kongres Syjonistyczny]] w [[Bazylea|Bazylei]]. Został wówczas wybrany na członka Komitetu Wykonawczego, a ponadto został dyrektorem Departamentu Politycznego [[Agencja Żydowska|Agencji Żydowskiej]]. Arlosoroff wierzył, że [[Wielka Brytania]] wesprze osadnictwo żydowskie w Palestynie, realizując swoje zobowiązania zawarte w [[Deklaracja Balfoura|Deklaracji Balfoura]]. Dlatego nawiązał ścisłą współpracę z wysokim komisarzem Palestyny sir [[Arthur Grenfell Wauchope|Arthurem Wauchope]] i sekretarzem kolonii sir [[Philip Cunliffe-Lister|Philipem Cunliffe-ListerListerem]]. Był także bliskim przyjacielem [[Chaim Weizman|Chaima Weizmana]], uznawanego wówczas za jednego z najbardziej umiarkowanych polityków partii Mapai<ref>{{cytuj stronę |url = https://archive.is/20121218143324/http://www.jafi.org.il/JewishAgency/English/Jewish+Education/Compelling+Content/Eye+on+Israel/Gallery+of+People+(Biographies)/Arlosoroff+Chaim.htm |tytuł = Chaim Arlosoroff (1899-1933) |autor = |opublikowany = |praca = The Jewish Agency for Israel |data = |język = en |data dostępu = 2012-09-28}}</ref>. W styczniu 1933 roku Arlosoroff mocno starł się z [[Dawid Ben Gurion|Dawidem Ben Gurionem]] i innymi prominentnymi przywódcami Mapai, którzy opowiadali się za zerwaniem współpracy z brytyjskimi władzami mandatowymi. Przyczyną było utrzymywanie ograniczeń żydowskiego osadnictwa w Palestynie narzuconych przez brytyjską [[Biała księga Passfielda|białą księgę Passfielda]]. Arlosoroff ostrzegał swoich kolegów, że jeśli ruch syjonistyczny wybierze politykę izolacjonizmu władz brytyjskich, wówczas wzrosną arabskie wpływy polityczne u Brytyjczyków, w wyniku czego pogorszy się sytuacja społeczności żydowskiej w Palestynie<ref>{{cytuj książkę |autor = Szelomo Awineri |tytuł = Arlosoroff |wydawca = Grove Weidenfeld Publishers |miejsce = New York |rok = 1990 |strony = 82–90 |isbn = 0-8021-1132-7}}</ref>. W dniu 8 kwietnia 1933 roku Arlosoroff zorganizował w imieniu Agencji Żydowskiej historyczne spotkanie w [[King David Hotel]] w [[Jerozolima|Jerozolimie]]. W uroczystym obiedzie uczestniczył Chaim Weizman oraz arabscy przywódcy z Mandatu Palestyny. Było to pierwsze wspólne spotkanie liderów ruchu syjonistycznego z kluczowymi postaciami społeczności arabskiej. Celem spotkania było poszukiwanie porozumienia między oboma społecznościami i promowanie wspólnych działań. Działania Arlosoroff spotkały się jednak z dużą krytyką. Arabscy radykałowie otwarcie skrytykowali arabskich liberałów, którzy uczestniczyli w spotkaniu. Szczególnie ostra krytyka spotkała emira [[Abd Allah I ibn Husajn|Abdullaha I]], który odgrywał kluczową rolę w poszukiwaniach porozumienia przez stronę arabską. Natomiast po stronie żydowskiej przywódcy ruchu [[syjonizm religijny|syjonizmu religijnego]], w szczególności z organizacji [[Mizrachi]], zażądali rezygnacji Arlosoroffa ze stanowiska w Agencji Żydowskiej. Radykałowie z ruchu rewizjonistycznego posunęli się jeszcze dalej i postawili pytanie, czy Arlosoroff ma prawo dalej żyć<ref>{{cytuj książkę |autor = Edwin Black |tytuł = The Transfer Agreement: The Dramatic Story of the Pact Between the Third Reich and Jewish Palestine |wydawca = Macmillan |miejsce = New York |rok = 1984 |strony = 145–146 |isbn = 0786708417}}</ref>.

W 1933 roku [[narodowy socjalizmnazizm|naziści]] doszli do władzy w [[Republika Weimarska|Republice Weimarskiej]]. [[Adolf Hitler]] bardzo szybko doprowadził do proklamowania [[III Rzesza|III Rzeszy]], w której obowiązywały [[antysemityzm|antysemickie]] przepisy. Już w kwietniu 1933 roku władze niemieckie usunęły wszystkich żydowskich pracowników ze stanowisk rządowych. Równocześnie wprowadzono w życie dekret zakazujący Żydom swobodneswobodnego opuszczanieopuszczania Niemiec bez wydania specjalnej [[wiza|wizy]] wyjazdowej. Hitlerowcy chcieli pozbyć się Żydów, jednak doradcy finansowi ostrzegali nazistowski rząd, że masowy wyjazd żydowskich pracowników będzie stanowić duży ubytek siły roboczej i zaszkodzi stabilności gospodarczej kraju. Organizacje żydowskie na całym świecie odpowiedziały na te prześladowania protestami i bojkotem niemieckich towarów. Nie przyniosło to jednak poprawy sytuacji niemieckich Żydów, a hitlerowcy usilnie poszukiwali wygodnego rozwiązania, aby pozbyć się Żydów bez konsekwencji politycznych i gospodarczych<ref>{{cytuj książkę |autor = Edwin Black |tytuł = The Transfer Agreement: The Dramatic Story of the Pact Between the Third Reich and Jewish Palestine |wydawca = Macmillan |miejsce = New York |rok = 1984 |strony = 97–105 |isbn = 0786708417}}</ref>. Arlosoroff uważnie przyglądał się rozwojowi sytuacji w Niemczech. Czuł, że nie można już ufać Brytyjczykom i należy zaryzykować rozgniewaniem brytyjskich władz mandatowych, podejmując działania na rzecz ratowania Żydów z coraz bardziej nacjonalistycznej [[Europa|Europy]]. W oczach niemieckich nazistów kontrolowane przez Brytyjczyków terytorium mandatowe w Palestynie wydawało się odpowiednie do wyizolowania tysięcy żydowskich uchodźców. Stwarzało to możliwość negocjacji, które ze strony organizacji syjonistycznych prowadził Arlosoroff. Zawarto w ten sposób porozumienie finansowe, w ramach którego w zamian za zezwolenie na wyjazd żydowskich uchodźców gospodarka niemiecka otrzymała transfer funduszy łagodzących negatywny wpływ bojkotu gospodarczego niemieckich towarów<ref>{{cytuj książkę |autor = Edwin Black |tytuł = The Transfer Agreement: The Dramatic Story of the Pact Between the Third Reich and Jewish Palestine |wydawca = Macmillan |miejsce = New York |rok = 1984 |strony = 98, 131–132 |isbn = 0786708417}}</ref>. Z drugiej strony dla Arlosoroffa i liderów ruchu syjonistycznego, możliwość przeniesienia licznych niemieckich Żydów do Ziemi Izraela stanowiła historyczną szansę pobudzenia gospodarki Palestyny i umocnienia działań na rzecz utworzenia w przyszłości niepodległego państwa żydowskiego.

Negocjowane przez Arlosoroffa z Niemcami [[porozumienie HaavaraHa’awara]] zostało zawarte 25 sierpnia 1933 roku. Umożliwiło ono wyjazd z nazistowskich Niemiec w ciągu dwóch lat ponad 50 tys. Żydom i osiedlenie się ich w Palestynie. W ten sposób żydowska populacja w Brytyjskim Mandacie Palestyny w krótkim czasie się powiększyła. Była to niewątpliwa zasługa Arlosoroffa. Jego osoba jest różnorodnie spostrzeganapostrzegana w środowiskach syjonistycznych – rewizjoniści i religijni go potępiali, natomiast polityczni i socjaliści popierali. Niezaprzeczalnie, jego działalność pozostawiła po sobie silny ślad w ruchu syjonistycznym. Natomiast jego zabójstwo spowodowało głęboki rozłam w organizacji syjonistycznej, nasilając polityczną rywalizację między socjalistami i rewizjonistami, która szybko rozrosła się do kampanii nienawiści<ref>{{cytuj książkę |autor = Luc Rosenzweig |tytuł = Ariel Šaron |wydawca = Garamond |miejsce = Praha |rok = 2008 |strony = 24 |isbn = 978-80-7407-023-5}}</ref>.