Chomiczak

Chomiczak
	Cricetulus
	Milne-Edwards, 1867
	; Chomiczak pręgowany (C. barabensis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	chomiki
Rodzaj	chomiczak
	Typ nomenklatoryczny
	Cricetulus griseus Milne-Edwards, 1867
Synonimy
	Rhinocricetus Kretzoi, 1941; Moldavimus Samson & Rădulescu, 1973;
	Rhinocricetus Kretzoi, 1941; Moldavimus Samson & Rădulescu, 1973;
Gatunki
	13 gatunków (w tym 10 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	13 gatunków (w tym 10 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chomiczak^[4] (Cricetulus) – rodzaj ssaków z podrodziny chomików (Cricetinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji^[5]^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 72–135 mm, długość ogona 15–48 mm, długość ucha 13–20 mm, długość tylnej stopy 13–21 mm; masa ciała 15–60 g^[6]^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1867 roku francuski zoolog Alphonse Milne-Edwards w artykule poświęconym obserwacjom niektórych ssaków z północnych Chin, opublikowanym w czasopiśmie Annales des Sciences Naturelles^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) chomiczak pręgowany (C. barabensis).

Etymologia

Cricetulus: rodzaj Cricetus Leske, 1779 (chomik); łac. przyrostek zdrabniający -ulus^[9].
Rhinocricetus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘pysk, ryj, dziób’^[10] ; rodzaj Cricetus Leske, 1779 (chomik). Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Allocricetus ehiki Schaub, 1930.
Moldavimus: Mołdawia; łac. mus, muris ‘mysz’, od gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[11]. Gatunek typowy : †Cricetulus simionescui Schaub, 1931.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[12]^[8]^[5]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[4]	Podgatunki^[6]^[5]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[5]^[8]	Podstawowe wymiary^[6]^[8]^[b]	Status IUCN^[13]
Cricetulus longicaudatus	(Milne-Edwards, 1867)	chomiczak długoogonowy	gatunek monotypowy	skrajny wschodni Kazachstan, Rosja (południowa Syberia), Mongolia oraz północna i środkowa Chińska Republika Ludowa (na południe do północno-wschodniego Tybetu)	DC: 8–13,5 cm DO: 3,5–4,8 cm MC: 15–50 g	LC
Cricetulus barabensis	(Pallas, 1773)	chomiczak pręgowany	gatunek monotypowy	północno-wschodni Kazachstan, Rosja (południowa Syberia, Amur), północna i wschodnia Mongolia, północno-wschodnia Chińska Republika Ludowa i skrajnie północny Półwysep Koreański	DC: 7,2–12,4 cm DO: 1,5–3,3 cm MC: 20–60 g	LC
Cricetulus sokolovi	Orlov & Malygin, 1988	chomiczak mongolski	gatunek monotypowy	półpustynie w Mongolii i północnej Chińskiej Republice Ludowej (Mongolia Wewnętrzna)	DC: 7,7–11,4 cm DO: 1,8–3,2 cm MC: do 60 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski.

Opisano również gatunki wymarłe:

Cricetulus aylasevimae (Ünay-Bayraktar, De Bruijn & Suata-Alpaslan, 2006)^[14] (Turcja; miocen)
Cricetulus beremendensis (Hír, 1994^[15] (Węgry; pliocen)
Cricetulus croaticus (Paunovic & Rabeder, 1996)^[16] (Chorwacja; plejstocen)
Cricetulus demetros Bate, 1943^[17] (Izrael; plejstocen)
Cricetulus ehiki (Schaub, 1930)^[18] (Węgry; pliocen)
Cricetulus europaeus (Kretzoi, 1959^[19] (Węgry; pliocen)
Cricetulus janossyi (Hír, 1996)^[20] (Węgry; pliocen)
Cricetulus jezreelicus (Bate, 1943^[21] (Izrael; plejstocen)
Cricetulus simionescui Schaub, 1931^[22] (Mołdawia; pliocen)
Cricetulus teilhardi (Zheng Shaohua, 1984)^[23] (Chińska Republika Ludowa; plejstocen)

Uwagi

↑ Podgatunek C. barabensis.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b A. Milne-Edwards. Observations sur quelques mammifères du nord de la Chine. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Cinquième Série. 7, s. 376, 1867. (fr.).
↑ M. Kretzoi. Ösemlösmaradványok Betfiáról. „Földtani közlöny”. 71 (7–12), s. 247 (przypis), 1941. (węg.).
↑ P.-M. Samson & C. Rădulescu. Les faunes de Mammifères et la limite Pliocène-Pléistocène en Roumanie. „Travaux de l’Institut de Speologie „Emile Racovitza””. 12, s. 214, 1973. (fr.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 239. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 342. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 284. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cricetulus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-20].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 221. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 203, 1904. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 222.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 160.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-24]. (ang.).
↑ Taxonomy: Cricetulus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-24]. (ang.).
↑ E. Ünay-Bayraktar, H. de Bruijn & F. Suata-Alpaslan. Rodents from the Upper Miocene hominoid locality Çorakyerler (Anatolia). „Beiträge zur Paläontologie”. 30, s. 457, 2006. (ang.).
↑ J. Hír. Cricetinus beremendensis sp. n. (Rodentia, Mammalia) from the Pliocene fauna of Beremend 15. (S Hungary). „Fragmenta Mineralogica et Palaeontologica”. 17, s. 72, 1994. (ang.).
↑ M. Paunovic & G. Rabeder. Die altpleistozänen Kleinsäugerfaunen Razvodje und Tatinja drag in Süd-Kroatien. „Beiträge zur Paläontologie”. 21, s. 72, 1996. (niem.).
↑ Bate 1943 ↓, s. 832.
↑ S. Schaub. Quartäre und jungtertiäre Hamster. „Abhandlungen der schweizerischen paläontologischen Gesellschaft”. 49, s. 34, 1930. (niem.).
↑ M. Kretzoi. Insectivoren, Nagetiere und Lagomorphen der jungstpliozänen Fauna von Csarnóta im Villányer Gebirge (Südungarn). „Vertebrata Hungarica”. 1 (2), s. 240, 1959. (niem.).
↑ J. Hír. Cricetinus janossyi sp. n. (Rodentia, Mammalia) from the Pliocene fauna of Osztramos 7. (N Hungary). „Fragmenta Mineralogica et Palaeontologica”. 18, s. 80, 1996. (ang.).
↑ Bate 1943 ↓, s. 823.
↑ S. Schaub. Cricetulus Simionescui sp. nova.. „Bulletin de la Section des Sciences de l’Académie roumaine”. Année 14, s. 9–10, 1931. (fr.).
↑ 郑绍华 / S.-h. Zheng. 周口店地区仓鼠材料的重新观察 / Revised determination of the fossil cricetine (Rodentia Mammalia) of Choukoutien District. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 22 (3), s. 183, 1984. (chiń. • ang.).

Bibliografia

D.M.A. Bate. Pleistocene Cricetinæ from Palestine. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 10 (72), s. 813–838, 1943. DOI: 10.1080/03745481.1943.9728061. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[2] Podgatunek C. barabensis.

[14] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Milne-Edwards-1] A. Milne-Edwards. Observations sur quelques mammifères du nord de la Chine. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Cinquième Série. 7, s. 376, 1867. (fr.).

[kre41-3] M. Kretzoi. Ösemlösmaradványok Betfiáról. „Földtani közlöny”. 71 (7–12), s. 247 (przypis), 1941. (węg.).

[sam&rad-4] P.-M. Samson & C. Rădulescu. Les faunes de Mammifères et la limite Pliocène-Pléistocène en Roumanie. „Travaux de l’Institut de Speologie „Emile Racovitza””. 12, s. 214, 1973. (fr.).

[Cichocki&inni-5] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 239. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-6] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 342. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Pardiñas&inni-7] U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 284. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cricetulus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-20].

[amw-9] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 221. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 203, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=262_222]-11] Jaeger 1959 ↓, s. 222.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=200_160]-12] Jaeger 1959 ↓, s. 160.

[mdd-13] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-24]. (ang.).

[15] Taxonomy: Cricetulus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-24]. (ang.).

[bay&inni-16] E. Ünay-Bayraktar, H. de Bruijn & F. Suata-Alpaslan. Rodents from the Upper Miocene hominoid locality Çorakyerler (Anatolia). „Beiträge zur Paläontologie”. 30, s. 457, 2006. (ang.).

[hir94-17] J. Hír. Cricetinus beremendensis sp. n. (Rodentia, Mammalia) from the Pliocene fauna of Beremend 15. (S Hungary). „Fragmenta Mineralogica et Palaeontologica”. 17, s. 72, 1994. (ang.).

[pau&rab-18] M. Paunovic & G. Rabeder. Die altpleistozänen Kleinsäugerfaunen Razvodje und Tatinja drag in Süd-Kroatien. „Beiträge zur Paläontologie”. 21, s. 72, 1996. (niem.).

[CITEREFBate1943832-19] Bate 1943 ↓, s. 832.

[sch30-20] S. Schaub. Quartäre und jungtertiäre Hamster. „Abhandlungen der schweizerischen paläontologischen Gesellschaft”. 49, s. 34, 1930. (niem.).

[kre59-21] M. Kretzoi. Insectivoren, Nagetiere und Lagomorphen der jungstpliozänen Fauna von Csarnóta im Villányer Gebirge (Südungarn). „Vertebrata Hungarica”. 1 (2), s. 240, 1959. (niem.).

[hir96-22] J. Hír. Cricetinus janossyi sp. n. (Rodentia, Mammalia) from the Pliocene fauna of Osztramos 7. (N Hungary). „Fragmenta Mineralogica et Palaeontologica”. 18, s. 80, 1996. (ang.).

[CITEREFBate1943823-23] Bate 1943 ↓, s. 823.

[sch31-24] S. Schaub. Cricetulus Simionescui sp. nova.. „Bulletin de la Section des Sciences de l’Académie roumaine”. Année 14, s. 9–10, 1931. (fr.).

[zhe-25] 郑绍华 / S.-h. Zheng. 周口店地区仓鼠材料的重新观察 / Revised determination of the fossil cricetine (Rodentia Mammalia) of Choukoutien District. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 22 (3), s. 183, 1984. (chiń. • ang.).

[4]

[1]

[a]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[b]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]