Historia Polski (1320–1386): Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Wladyslaw I Lokietek (275125).jpg|mały|lewo|[[Jan Matejko]], ''Władysław Łokietek'', 1890]]

[[Plik:Kazimierz III Wielki (275138).jpg|mały|[[Jan Matejko]], ''Kazimierz III Wielki'', 1890]]

Jedyny syn Łokietka, który przeżył ojca – [[Kazimierz III Wielki|Kazimierz]] – został koronowany w dwa miesiące po śmierci ojca w katedrze wawelskiej. Odziedziczył on państwo okrojone do dwóch głównych dzielnic i łączących je ziem [[ziemia sieradzka|sieradzkiej]] i [[ziemia łęczycka|łęczyckiej]], gdzie Łokietek osadził Piastów kujawskich. Podstawowym celem początkowego okresu rządów nowego króla było wyprowadzenie państwa z izolacji politycznej, rozwiązanie sporu z Krzyżakami i zakończenie wciąż formalnie trwającej wojny z Czechami. Jego polityka prowadzona przy wsparciu małopolskich doradców (m.in. archidiakona krakowskiego [[Jarosław Bogoriaz Bogorii i Skotnik|Jarosława z Bogorii i Skotnik]], kasztelana krakowskiego [[Spycimir Leliwita|Spicymira z Tarnowa]] i kanclerza [[Zbigniew ze Szczyrzyca|Zbigniewa ze Szczyrzyca]]) cechowała się z jednej strony dużą ostrożnością, z drugiej zaś umiejętnością wykorzystania sprzyjającej koniunktury. Jeszcze przed koronacją udało się przedłużyć o rok rozejm z zakonem. Kiedy nowy termin mijał, prolongowano go do 1335. Krzyżacy wykazywali skłonności do ustępstw zgadzając się na oddanie sprawy pod arbitraż, a wstępnie nawet na wydanie Kujaw brzeskich w ręce księcia mazowieckiego [[Siemowit II|Siemowita II]].

Koronacja Jadwigi była sukcesem, ale nie rozwiązywała wszystkich problemów. Królowa miała zaledwie 10 lat i wciąż pozostawała formalnie pod opieką matki, co pozwalało Elżbiecie ingerować w sprawy polskie. Dodatkowo Jadwiga nie miała męża, co w ówczesnych warunkach było niedopuszczalnym stanem rzeczy. Wprawdzie została ona w 1378 zaślubiona Wilhelmowi Habsburgowi według kanonicznej formy ''[[sponsalia de futuro]]'', jednak małopolscy panowie odrzucili możliwość przejęcia przez niego tronu. Zamiast tego podjęto ryzykowne rozmowy z Litwą. Ewentualny związek mógł zabezpieczyćochronić interesy Polski na Rusi Halickiej, [[Podole|Podolu]] i [[Wołyń|Wołyniu]] – sprawy szczególnie istotne dla Małopolan. Był on ważny także dla Mazowsza – obszaru bezpośrednio zagrożonego litewskimi najazdami. Zarazem jednak związek tego typu przywracał zagrożenie krzyżackie i stawiał pod znakiem zapytania dalszy sojusz z Węgrami. Mógł mieć także negatywny oddźwięk prestiżowy, licząc że Litwa wciąż pozostawała państwem pogańskim. Dla Litwy podstawowym argumentem za zbliżeniem z zachodnim sąsiadem była chęć uzyskania silnego sojusznika w walce z zakonem krzyżackim. Przy tym należy podkreślić, że w 1384 sytuacja wielkiego księstwa nie była bynajmniej krytyczna. Po okresie kryzysu zapoczątkowanego śmiercią księcia [[Olgierd Giedyminowic|Olgierda]], a dodatkowo pogłębionego wojną domowa z księciem [[Kiejstut Giedyminowicz|Kiejstutem]] i jego synem [[Witold Kiejstutowicz|Witoldem]], Jagiełło zaczynał stabilizować sytuację w swoim kraju. Udało mu się zakończyć spór z bratem stryjecznym (Witoldem), który uznał się za jego lennika i odstąpił od sojuszu z Krzyżakami. Zarazem samym Krzyżakom odebrano dopiero co wybudowaną twierdzę [[Neu-Marienwerder]] pod [[Kowno|Kownem]], zmuszając zakon do defensywy. Inicjatywa wobec zakonu była po stronie Jagiełły, bowiem po latach przynajmniej chwilowo zażegnany został konflikt z [[Wielkie Księstwo Moskiewskie|Księstwem Moskiewskim]]. W 1382 wielkiego najazdu na nie dokonali Tatarzy pod wodzą chana [[Tochtamysz]]a, nie tylko plądrując kraj, ale również zdobywając jego stolicę, [[Moskwa|Moskwę]]. Zapewne te wydarzenia skłoniły księcia moskiewskiego [[Dymitr Doński|Dymitra Dońskiego]] do zawarcia z Jagiełłą układu pokojowego, a nawet rozpoczęcia pertraktacji na temat małżeństwa księcia Litwy z jego córka Zofią<ref>Prawdopodobnie w 1384 przygotowano układ zakładający małżeństwo Jagiełły z córką Dymitra Dońskiego, Zofią oraz chrzest księcia w obrządku prawosławnym. Nie wszedł on w życie m.in. ze względu na fakt, że był wysoce niekorzystny dla Litwy – zakładał w rzeczywistości uznanie przez nią zwierzchnictwa moskiewskiego. Przy tym związek dynastyczny nie przynosił żadnych profitów Litwinom – Księstwo Moskiewskie nie było zainteresowane wspieraniem ich w walce z zakonem krzyżackim, ani wspomaganiem wzrostu potęgi litewskiej na Rusi (Kłoczowski J.: ''Młodsza Europa.'' s. 110).</ref>. Chwilowa sytuacja była więc dla Litwy stosunkowo korzystna. Zarazem jednak jasna była zdecydowana przewaga militarna zakonu krzyżackiego<ref>O skali zagrożenia krzyżackiego świadczy fakt, że w latach 1345–1382 zakon zorganizował aż 96 wypraw zbrojnych na Litwę (ibidem, s. 98).</ref> i iluzoryczność jedności rozbitego na liczne księstwa państwa litewskiego.

{{Przypisy}}