Powiat kolski: Różnice pomiędzy wersjami

|TERYTTERC = 4.30.41.09.00.03009

[[Plik:Powiat kolski location map.png|mały|240px|Mapa powiatu]]

[[Plik:Koło - starostwo.jpg|mały|270px|Gmach Starostwa Powiatowego w Kole]]

Według danych z 31 grudnia 2019 roku<ref>{{Cytuj |autor = stat.gov.pl |tytuł = Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019) |data = 2019-12-31}}</ref> powiat zamieszkiwało 86&nbsp;727 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 86&nbsp;473 osoby<ref>{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R. |data = 30.06.2020-06-30}}</ref>.

W okresie kształtowania się podziału administracyjnego państwa polskiego, to jest w czasach panowania [[Bolesław I Chrobry|Bolesława Chrobrego]], większość dzisiejszego powiatu z obecnym miastem Koło należała do [[Ląd (wieś)|kasztelanii lądzkiej]] i wchodziła w skład [[Wielkopolska|Wielkopolski]]. [[Lubotyń (województwo wielkopolskie)|Lubotyń]], [[Brdów]] i [[Przedecz]] należały do [[Kujawy|Kujaw]], z kolei Dąbie i Kłodawa do [[Łęczycakasztelania łęczycka|kasztelanii łęczyckiej]]. Po reformie administracji państwowej w XIV wieku ziemia kolska znalazła się w [[powiat koniński|powiecie konińskim]], [[województwo kaliskie (I Rzeczpospolita)|województwie kaliskim]]. Po drugim rozbiorze została włączona do tzw. [[Prusy Południowe|Prus Południowych]]. Na mocy decyzji kongresu wiedeńskiego z 1815 r. ziemie te stanowiły część zaboru rosyjskiego w ramach Królestwa Polskiego<ref>{{Cytuj |tytuł = Zarys dziejów powiatu kolskiego |s = 80}}</ref>. W wyniku dokonanego podziału administracyjnego Królestwa w 1837 r. ziemia kolska znalazła się w granicach [[Mazowsze|guberni mazowieckiej]].

Historycznym wydarzeniem w dziejach ziemi kolskiej, w szczególności w sprawach administracyjnych, było utworzenie powiatu kolskiego. Stało się to na mocy ''Najwyższego Ukazu'' carskiego z grudnia 1866 r. o nowym podziale administracyjnym Królestwa Polskiego. Powstał on z części dotychczasowych powiatów: konińskiego (miasta Koło i [[Brudzew (powiat turecki)|Brudzew]] oraz 7 gmin wiejskich), [[powiat łęczycki|łęczyckiego]] (miasta Dąbie, [[Grzegorzew]] i Kłodawa oraz 5 gmin wiejskich) i [[powiat włocławski|włocławskiego]] (miasta [[Babiak (powiat kolski)|Babiak]], [[Brdów]], [[Izbica Kujawska]] i [[Sompolno]] oraz 2 gminy wiejskie)<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Zarys dziejów powiatu kolskiego |s = 81}}</ref>. W skład powiatu nie weszły [[Przedecz]] ([[powiat włocławski]]) oraz [[Dzierzbice]] i [[Chodów (województwo wielkopolskie)|Chodów]] ([[powiat kutnowski]]). Ogółem powiat kolski obejmował 9 miast, 14 gmin wiejskich i 470 wsi, liczył 1250&nbsp;km² obszaru i zamieszkiwany był przez 79 813 (1869). W roku 1870, mocą kolejnego ukazu carskiego, kilka miast zdegradowano do rangi wsi i przyłączono je do gmin wiejskich. Od 1870 r.roku podział administracyjny powiatu był następujący<ref name=":0" />:

* gminy ([[Brudzew (powiat turecki)|Brudzew]], [[Stary Budzisław Stary|Budzisław]], [[Chełmno (powiat kolski)|Chełmno nad Nerem]], [[Czołowo (powiat kolski)|Czołowo]], [[Drzewce (gmina Olszówka)|Drzewce]], [[Izbica Kujawska]], [[Karszew (województwo wielkopolskie)|Karszew]], Kłodawa, [[Koźmin (powiat turecki)|Koźmin]], [[Kościelec (powiat kolski)|Kościelec]], [[Krzykosy (gmina)|Krzykosy]], [[Lubotyń (województwo wielkopolskie)|Lubotyń]], [[Lubstów]] i [[Piotrkowice (powiat koniński)|Piotrkowice]])

W czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] ziemie te były pod okupacją cesarskich [[Niemcy|Niemiec]] i powiat kolski został włączony do gubernatorstwa we [[Włocławek|Włocławku]]<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Zarys dziejów powiatu kolskiego |s = 83}}</ref>. W okresie okupacji funkcję naczelnika powiatu pełnił von Hoffman, którego w listopadzie 1918 roku zastąpił [[Wacław Kurnatowski]]<ref name=":1" />. Ustawą sejmową z 2 sierpnia 1919 r. utworzono [[województwo łódzkie]], w skład którego wszedł powiat kolski. W 1921 r. powiat ogółem zamieszkiwało 112 280 osób, z czego [[Polacy]] stanowili 86,5%, [[Żydzi]] 7,71% i [[Niemcy]] 5,75%<ref name=":2">{{Cytuj |tytuł = Zarys dziejów powiatu kolskiego |s = 84}}</ref>. Stan taki utrzymywał się do 1 kwietnia 1938 r., kiedy powiat kolski – pomniejszony o gminy Koźmin i Brudzew – włączono do [[Województwo poznańskie (II Rzeczpospolita)|województwa poznańskiego]]<ref name=":2" />. W okresie okupacji hitlerowskiej powiat kolski jako ''Kreis Warthbrücken'' znalazł się w [[Kraj Warty|Kraju Warty]]<ref name=":3">{{Cytuj |tytuł = Zarys dziejów powiatu kolskiego |s = 85}}</ref>.

Po wyzwoleniu spod panowania niemieckiego przywrócono stan sprzed 1 września 1939 rroku. W okresie [[II wojna światowa|Ii wojny światowej]] i w pierwszych latach po wyzwoleniu nastąpiły ogromne zmiany demograficzne, tak pod względem liczby mieszkańców, jak i składu narodowo-wyznaniowego. Ludność żydowska w znacznej większości zginęła w niemieckim obozie zagłady w [[Obóz zagłady w Chełmnie nad Nerem|Chełmnie nad Nerem]]. Według spisu z 1 lutego 1945 r. powiat zamieszkiwało ogółem 89 220 osób, w tym 90% Polaków i 9,5% Niemców. WZ tymliczącej czasieprzed niewojną odnotowanoponad żadnego10 mieszkańcatysięcy narodowościosób społeczności żydowskiej. Podzarejestrowano względemwtedy wyznaniowymjedynie znaczną47 większośćosób<ref stanowiliname=":3" rzymscy katolicy/>. Powierzchnia wynosiła 1097&nbsp; km²<ref name=":3" />. Powiat kolski w niezmienionym kształcie (od 1938 r.) funkcjonował do 28 maja 1975 r., kiedy to wprowadzono nowy podział administracyjny, likwidując powiaty i tworząc nowe 49 województw. Wówczas większa część obszaru dawnego powiatu kolskiego znalazła się w [[województwo konińskie|województwie konińskim]], jedynie okolice Izbicy Kujawskiej weszły w skład [[województwo włocławskie|województwa włocławskiego]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Zarys dziejów powiatu kolskiego |s = 86}}</ref>.

Powiat kolski ponownie utworzono 1 stycznia 1999 rroku. Obecnie administracyjnie jest częścią [[województwo wielkopolskie|województwa wielkopolskiego]]. Zamieszkuje go ponad 88 tys. mieszkańców. Obejmuje powierzchnię 1011&nbsp;km². W skład powiatu wchodzi 11 gmin (7 wiejskich: [[Babiak (powiat kolski)|Babiak]], [[Chodów (województwo wielkopolskie)|Chodów]], [[Grzegorzew]], Koło, [[Kościelec (powiat kolski)|Kościelec]], [[Olszówka (powiat kolski)|Olszówka]] i [[Osiek Mały]]; 3 miejsko-wiejskie: Dąbie, Kłodawa i [[Przedecz]]; 1 miejska: miasto Koło)<ref>{{Cytuj |tytuł = Zarys dziejów powiatu kolskiego |s = 87}}</ref>.

! colspan="3"| Ludność i powierzchnia<br />powiatu kolskiego

! style="width:10px; background:Gainsboro;" class="unsortable"| Herb

! style="width:140px; background:Gainsboro;"| Gmina

! style="width:100px; background:Gainsboro;"| Rodzaj gminy

! style="width:90px; background:Gainsboro;"| Powierzchnia

! style="width:80px; background:Gainsboro;"| Ludność

! style="width:80px; background:Gainsboro;"| Gęstość zaludnienia

! style="width:100px; background:Gainsboro;"| Siedziba gminy

| style="text-align:=left"| [[Babiak (gmina)|gmina Babiak]]

| style="text-align:=left"| wiejska

| 80857728

| 6057

| style="text-align:=left"| [[Babiak (powiat kolski)|Babiak]]

| style="text-align:=left"| [[Chodów (gmina)|gmina Chodów]]

| style="text-align:=left"| wiejska

| 33172946

| 4337

| style="text-align:=left"| [[Chodów (województwo wielkopolskie)|Chodów]]

| style="text-align:=left"| [[Dąbie (gmina w województwie wielkopolskim)|gmina Dąbie]]

| style="text-align:=left"| miejsko-wiejska

| 65516163

| 5047

| style="text-align:=left"| [[Dąbie]]

| style="text-align:=left"| [[Grzegorzew (gmina)|gmina Grzegorzew]]

| style="text-align:=left"| wiejska

| 57255609

| 7876

| style="text-align:=left"| [[Grzegorzew]]

| style="text-align:=left"| [[Kłodawa (gmina w województwie wielkopolskim)|gmina Kłodawa]]

| style="text-align:=left"| miejsko-wiejska

| 1336012544

| 10497

| style="text-align:=left"| [[Kłodawa]]

| style="text-align:=left"| [[Koło (miasto)|miasto Koło]]

| style="text-align:=left"| miejska

| style="text-align:=left"| [[Koło (miasto)|Koło]]

| style="text-align:=left"| [[Koło (gmina wiejska)|gmina Koło]]

| style="text-align:=left"| wiejska

| 75257904

| 7377

| style="text-align:=left"| [[Koło (miasto)|Koło]]

| style="text-align:=left"| [[Kościelec (gmina)|gmina Kościelec]]

| style="text-align:=left"| wiejska

| 66806901

| 6465

| style="text-align:=left"| [[Kościelec (powiat kolski)|Kościelec]]

| style="text-align:=left"| [[Olszówka (gmina)|gmina Olszówka]]

| style="text-align:=left"| wiejska

| 47134436

| 5854

| style="text-align:=left"| [[Olszówka (powiat kolski)|Olszówka]]

| style="text-align:=left"| [[Osiek Mały (gmina)|gmina Osiek Mały]]

| style="text-align:=left"| wiejska

| 59986191

| 6971

| style="text-align:=left"| [[Osiek Mały]]

| style="text-align:=left"| [[Przedecz (gmina)|gmina Przedecz]]

| style="text-align:=left"| miejsko-wiejska

| 43254045

| 5753

| style="text-align:=left"| [[Przedecz]]

: '''Największe miejscowości''' (dane z 2021 r.)<ref name="populacja2016">[http://www.polskawliczbach.pl http://www.polskawliczbach.pl], wna oparciupodstawie o danedanych GUS.</ref>

{| width="100%"

| width="30%" valign="top"|

* [[Koło (miasto)|Koło]] – miasto (ludność: 2220 227833)

* [[Kłodawa]] – miasto (ludność: 6 530245)

* [[Babiak (powiat kolski)|BabiakDąbie]] – wieśmiasto (ludność: 21 030940)

* [[DąbieGrzegorzew]] – miastowieś (ludność: 21 017913)

* [[GrzegorzewBabiak (powiat kolski)|Babiak]] – wieś (ludność: 1 945821)

* [[Przedecz]] – miasto (ludność: 1 690604)

* [[Kościelec (powiat kolski)|KościelecPowiercie]] – wieś (ludność: 1 013118)

* [[PowiercieOsiek Wielki (województwo wielkopolskie)|Osiek Wielki]] – wieś (ludność: 1 012010)

* [[Osiek WielkiKościelec (województwopowiat wielkopolskiekolski)|Osiek WielkiKościelec]] – wieś (ludność: 9841 003)

* [[Brdów]] – wieś (ludność: 847855)

|width="30%" valign="top"|

* [[DębyOsiek SzlacheckieMały]] – wieś (ludność: 779851)

* [[ChodówDęby (województwo wielkopolskie)|ChodówSzlacheckie]] – wieś (ludność: 759756)

* [[PonętówGozdów Górny(powiat Drugikolski)|Gozdów]] – wieś (ludność: 741753)

* [[OsiekBorki Mały(powiat kolski)|Borki]] – wieś (ludność: 711746)

* [[BorkiDobrów (powiatwojewództwo kolskiwielkopolskie)|BorkiDobrów]] – wieś (ludność: 708704)

* [[Barłogi (powiat kolski)|Barłogi]] – wieś (ludność: 700670)

* [[DobrówStraszków (województwogmina wielkopolskieKościelec)|DobrówStraszków]] – wieś (ludność: 687652)

* [[Straszków (gmina Kościelec)|StraszkówPowiercie-Kolonia]] – wieś (ludność: 616643)

* [[GozdówPonętów (powiatGórny kolski)|GozdówDrugi]] – wieś (ludność: 615622)

* [[PonętówChodów Dolny(województwo wielkopolskie)|Chodów]] – wieś (ludność: 577567)

|width="30%" valign="top"|

* [[Powiercie-KoloniaRuszków Pierwszy]] – wieś (ludność: 564566)

* [[CząstkówPonętów (powiat kolski)|CząstkówDolny]] – wieś (ludność: 548552)

* [[BierzwiennaCząstków Długa-Kolonia(powiat kolski)|Cząstków]] – wieś (ludność: 514543)

* [[RuszkówBierzwienna PierwszyDługa-Kolonia]] – wieś (ludność: 496512)

* [[KrzewataWrząca Wielka (województwo wielkopolskie)|Wrząca Wielka]] – wieś (ludność: 483460)

* [[Wrząca Wielka (województwo wielkopolskie)|Wrząca WielkaKrzewata]] – wieś (ludność: 481444)

* [[Pomarzany FabryczneTrzęśniew]] – wieś (ludność: 479431)

* [[Rzuchów (województwo wielkopolskie)|Rzuchów]] – wieś (ludność: 467412)

* [[TrzęśniewPomarzany Fabryczne]] – wieś (ludność: 462409)

[[Plik:Kopalnia Kłodawa.jpg|mały|270px|Kopalnia soli w Kłodawie]]

Główną gałęzią gospodarki w powiecie kolskim jest [[rolnictwo]]. Na terenie powiatu dominują gospodarstwa małe do 15 ha, które stanowią 90,1% ogółu, są to w większości gospodarstwa rodzinne. Rolnictwo jest dość różnorodne ze zdolnością do elastycznych zmian kierunków produkcji z uwzględnieniem rolnictwa ekologicznego. Duża powierzchnia użytków zielonych przyczynia się do hodowli bydła mlecznego i mięsnego. Rolnicy powiatu zajmują się też produkcją roślinną, głównie rzepaku, pszenicy i kukurydzy<ref>{{Cytuj |url = http://www.e-kolo.pl/news.php?id=6000 |tytuł = Stan rolnictwa w naszym powiecie |opublikowany = e-kolo.pl |data dostępu = 2020-12-07 |archiwum = https://web.archive.org/web/20200218222602/https://www.e-kolo.pl/news.php?id=6000#selection-357.0-357.32 |zarchiwizowano = 2020-02-18 }}</ref>.

Główną gałęzią przemysłu jest przemysł wydobywczy związany z eksploatacją [[Halit|soli kamiennej]] w rejonie Kłodawy ([[Kopalnia Soli Kłodawa]]) i węgla brunatnego na terenie gminy Osiek Mały ([[Kopalnia Węgla Brunatnego „Konin”|Kopalnia Węgla Brunatnego Konin]]). W rejestrze REGON w końcu 2009 r. ujęte były 6493 podmioty gospodarki narodowej (bez gospodarstw indywidualnych w rolnictwie) zlokalizowane w powiecie kolskim. Przeważały wśród nich jednostki handlowe i budowlane.

Do największych podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na terenie powiatu kolskiego należy zaliczyć: Sanitec[[Koło (przedsiębiorstwo)|Geberit Koło]], [[Zakłady Mięsne w Kole|Zakłady Mięsne „Sokołów”]], Wood Mizer oraz [[Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole]] – działające na terenie miasta Koła, [[Kopalnia Soli Kłodawa|Kopalnię Soli Kłodawa]], Glaspo w Grzegorzewie i Bovinas w Chodowie. W powiecie funkcjonuje Kolska Izba Gospodarcza zrzeszająca większość przedsiębiorców z terenu powiatu kolskiego. Reprezentuje miejscowe firmy i dba o ich interesy, czynnie promuje swoje wyroby poprzez uczestnictwo w targach, wystawach.

[[Plik:Autostrada A2 - Koło.jpg|mały|270px|Autostrada A2 w okolicach [[Police Mostowe|Polic Mostowych]]]]

[[Plik:Koło dworzec (2) WK13.jpg|mały|270px|[[Dworzec kolejowy w Kole]]]]

* {{AS-droga|AW|2269}} [[Świecko]]Droga –wojewódzka [[Poznańnr 269]] – Koło – Dąbie –: [[ŁódźSompolno]] – [[WarszawaIzbica Kujawska]] – [[KałuszynKowal (miasto)|Kowal]]

* {{AS-droga|KW|92470}} [[RzepinDroga wojewódzka nr 470]] –: [[PoznańKościelec (powiat kolski)|Kościelec]] – Koło – Kłodawa – [[ŁowiczTurek]] – [[KałuszynKalisz]]

Głównymi [[stacja kolejowa|stacjami kolejowymi]] powiatu są [[Koło (stacja kolejowa)|Koło]] i [[Kłodawa (stacja kolejowa)|Kłodawa]], które powstały w 1922 r. Położone są przy [[Linia kolejowa nr 3|linii kolejowej nr 3]]: [[Frankfurt nad Odrą]]-[[Warszawa]]. Na tej linii znajdują się także stacje i przystanki kolejowe: [[Budki Nowe (przystanek kolejowy)|Budki Nowe]], [[Barłogi (stacja kolejowa)|Barłogi]] i [[Turzynów (przystanek kolejowy)|Turzynów]].

[[Plik:Chełmno - Pomnik 01.JPG|mały|270px|Pomnik w byłym obozie zagłady w Chełmnie]]

Do ciekawych przyrodniczo obszarów leśnych należą: rezerwat [[Rezerwat przyrody Kawęczyńskie Brzęki|Kawęczyńskie Brzęki]], gdzie rosną unikalne naturalne drzewostany [[jarząb brekinia|jarzębu brekini]], rezerwat [[Rezerwat przyrody Rogóźno|Rogóźno]] na terenie gminy Przedecz, kompleks przyrodniczy Bielce – w okolicach Kościelca. Atrakcję przyrodniczą stanowi również użytek ekologiczny kompleksu łąkowo-depresyjnego [[Dąbskie Błota]] – miejsce lęgowe około 200 gatunków ptaków.

[[Plik:Dabie - ratusz.jpg|mały|270px|Ratusz w Dąbiu]]

[[Plik:Boryslawice(js).jpg|mały|270px|Ruiny zamku w Borysławicach Zamkowych]]

[[Plik:Koło - gmach ratusza.jpg|mały|270px|Ratusz w Kole]]

[[Plik:Koło - kompleks bernardyński.jpg|mały|270px|Kościół i klasztor bernardynów w Kole]]

[[Plik:Koło castle Poland.jpg|mały|270px|Ruiny zamku w Gozdowie]]

[[Plik:Kościelec - pałac.jpg|mały|270px|Pałac w Kościelcu]]

[[Plik:Tomaszew - wiatrak.jpg|mały|270px|Wiatrak w Tomaszewie]]

** eklektyczny [[Pałac w Kościelcu|pałac]] z XIX wieku

[[Plik:Koło - LOa.jpg|mały|270px|Liceum Ogólnokształcące w Kole]]

: '''szkoły ponadgimnazjalneponadpodstawowe'''

** [[Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. Andrzeja Kreutza Majewskiego w Kościelcu|Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych]]

[[Plik:Brdów - kościół i klasztor.jpg|mały|270px|Kościół św. Wojciecha w Brdowie]]

[[Plik:Kłodawa - kościół parafialny WNMP.jpg|mały|270px|Kościół Wniebowzięcia NMP w Kłodawie]]

[[Plik:Przedecz - kościół Świętej Rodziny.jpg|mały|270px|Kościół Świętej Rodziny w Przedczu]]

[[Plik:Koło - kościół Podwyższenia Krzyża Świętego.jpg|mały|270px|Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Kole]]

*** [[Parafiaparafia św. Jakuba we Wrzącej Wielkiej|parafia św. Jakuba we Wrzący Wielkiej]]

: '''[[Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej|Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP]]'''