Agens
Agens (podmiot czynny) w językoznawstwie – rola semantyczna wykonawcy czynności[1] określonej czasownikiem[2][3]. W zdaniu w stronie czynnej zasadniczo jest kodowany przez mianownik i składniowo pełni funkcję podmiotu: Jan czyścił meble. Natomiast w stronie biernej agens jest umieszczany we frazie przyimkowej z przyimkiem „przez”[2]: Meble były czyszczone przez Jana. Tak jest w językach nominatywno-akuzatywnych. W językach ergatywnych agens jest kodowany przez ergatyw i nie jest podmiotem zdania.
Termin w łacinie oznacza dosłownie „czyniący, działający” i jest imiesłowem od czasownika agere – „poganiać”, „prowadzić”, „czynić”, „działać”, „zarządzać”, „grać rolę”, „udawać”.
Przykłady
edytujW zdaniu
- – Szpak drapał bociana. –
agensem jest szpak.
A w zdaniu
- – Szpak był drapany przez bociana. –
szpak nie jest agensem, mimo że jest podmiotem.
Przypisy
edytuj- ↑ Słownik terminologiczny informacji naukowej, Maria Dembowska, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1979, s. 23.
- ↑ a b Polański 1999 ↓, s. 20.
- ↑ Wiesław Babik: Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 2002, s. 16, seria: Nauka, Dydaktyka, Praktyka. ISBN 83-87629-84-7.
Bibliografia
edytuj- Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897.