Aleksander Ścibor-Rylski
Aleksander Ścibor-Rylski, ps. „Ostoja” (ur. 16 marca 1928 w Grudziądzu, zm. 3 kwietnia 1983 w Warszawie) – polski pisarz, reżyser i scenarzysta filmowy[1], m.in. autor scenariuszy do filmów Popioły (1965), Człowiek z marmuru (1977), Człowiek z żelaza (1981) i do serialu telewizyjnego Lalka (1977). Twórca postaci Mateusza Birkuta.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
16 marca 1928 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 kwietnia 1983 |
| Narodowość | |
| Język |
język polski |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujSyn Jerzego i Ireny z Ciesielskich. Podczas okupacji hitlerowskiej służył w Szarych Szeregach oraz Armii Krajowej. Uczestniczył w powstaniu warszawskim, gdzie był łącznikiem dowódcy w Zgrupowaniu „Żniwiarz”[2]. Został podczas walk ciężko ranny. Później opuścił miasto z ludnością cywilną.
Po wojnie w 1946, zadebiutował jako poeta i prozaik. W latach 1946–1951 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, której ostatecznie jednak nie ukończył[3]. Od 1948 do 1954 był członkiem redakcji tygodnika Żołnierz Polski, gdzie pełnił m.in. funkcję kierownika działu kulturalnego. W 1950 wydał, napisaną w duchu socrealizmu, powieść pt. Węgiel, która zapewniła mu pozycję najzdolniejszego pisarza socrealisty. W latach 1955–1957 wchodził w skład redakcji Nowej Kultury. Od 1951 był związany z kinematografią jako scenarzysta i reżyser.
W latach 1955–1965 był kierownikiem literackiego Zespołu Filmowego „Rytm”. W latach 1972–1978 był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego „Pryzmat”.
Pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym na Wólce Węglowej w Warszawie (kwatera E-V-2-2-11)[4].
Twórczość
edytujKsiążki
edytuj- Cykl Biblioteka Przodowników Pracy
- Orczewski i jego brygada (1949)
- Górnicze gołębie pokoju: (o Wiktorze Markiewce) (1950)
- „Pancerz” Józefa Szulca (1950)
- Stasiek Kaluga staje do współzawodnictwa (1950)
- Węgiel (1950)
- Dwanaście felietonów (1951)
- Sprawa Szymka Bielasa (1953)
- Wieczór u Hanysa Dębiczka (1954)
- Iwan (1954)
- Cień i inne opowiadania (1955)
- Styczeń (1956)
- Ich dzień powszedni (1957)
- Złote koło (seria Ewa wzywa 07..., 1971)
- S.O.S. (1974, pod nazwiskiem żony Jadwigi Wojtyłło)
- Pierścionek z końskiego włosia (1991)
Filmografia
edytuj- Człowiek z żelaza – scenariusz (1981)
- Lalka (serial) – scenariusz (1977)
- Człowiek z marmuru – scenariusz (1976)
- Dagny – scenariusz (1976)
- S.O.S. (serial telewizyjny) – scenariusz (1974, podpisany nazwiskiem żony Jadwigi Wojtyłło)
- Gniazdo – scenariusz (1974)
- Agent nr 1 – scenariusz (1971)
- Seksolatki – scenariusz (1971)
- Trąd – scenariusz (1971)
- Złote Koło – scenariusz (1971)
- Południk zero – scenariusz (1970)
- Sąsiedzi – reżyseria, scenariusz (1969)
- Wilcze echa – reżyseria, scenariusz (1968)
- Morderca zostawia ślad – reżyseria, scenariusz (1967)
- Popioły – scenariusz (1965)
- Jutro Meksyk – reżyseria, scenariusz (1965)
- Późne popołudnie – reżyseria, scenariusz (1964)
- Ich dzień powszedni – reżyseria, scenariusz (1964)
- Czarne skrzydła – scenariusz (1962)
- Dom bez okien – scenariusz (1962)
- Dotknięcie nocy – scenariusz (1961)
- Rok pierwszy – scenariusz (1960)
- Ostatni strzał – scenariusz (1959)
- Pigułki dla Aurelii – scenariusz (1958)
- Cień – scenariusz (1956)
Źródło[1]
Ekranizacje
edytujNa motywach jego książki z pierwszej połowy lat sześćdziesiątych Pierścionek z końskiego włosia Andrzej Wajda nakręcił w 1992 r. film Pierścionek z orłem w koronie.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1975)[7]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1964)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)[8]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[9]
Nagrody
edytuj- Nagroda Państwowa III stopnia (1951)[10][11]
- III Nagroda Ministra Kultury i Sztuki (1954)
- Nagroda Związku Literatów Polskich (1954)
- Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1954)
- II nagroda za tekst „Złote koło” w Konkursie na tv widowisko sensacyjne (1970)
- Nagroda Polskiego Radia II stopnia (1974)
- Nagroda prezesa Komitetu ds. Radia i TV (zespołowa) za scenariusz filmu „Lalka” (1979)
Upamiętnienie
edytujJest patronem ławeczki w Parku Ratuszowym w Krakowie w dzielnicy XVIII Nowa Huta, o czym informuje tabliczka. Patroni ławeczek w przestrzeni publicznej są wybierani w ramach projektu Kody Miasta realizowanego przez Krakowskie Biuro Festiwalowe, operatora tytułu Kraków Miasto Literatury UNESCO, którym Kraków został uhonorowany w 2013 roku[12][13].
W 1993 powstał film dokumentalny Człowiek z szuflady. Aleksander Ścibor-Rylski (1928–1983), którego reżyserami byli Andrzej Kotkowski i Jerzy Sztwiertnia[14].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Aleksander Ścibor-Rylski w bazie filmpolski.pl
- ↑ Powstańcze Biogramy – Aleksander Ścibor-Rylski [online], www.1944.pl [dostęp 2018-03-03] (ang.).
- ↑ FilmPolski.pl, „FilmPolski” [dostęp 2018-03-03] (pol.).
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2023-05-06].
- ↑ Aleksander Ścibor-Rylski. lubimyczytac.pl. [dostęp 2015-08-30]. (pol.).
- ↑ Autor: Ścibor-Rylski Aleksander (ps. Wojtyłło Jadwiga). biblionetka.pl. [dostęp 2015-08-30]. (pol.).
- ↑ Święto polskiej kinematografii [online], Filmopedia [dostęp 2023-05-06] (pol.).
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 – na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 2, Warszawa 1998, s. 315.
- ↑ Aleksander Ścibor-Rylski – pisarz, reżyser i scenarzysta filmowy, lubietubyc.pomorska.pl, 23 maja 2017 [dostęp 2023-06-17] [zarchiwizowane 2019-04-02], Cytat: w 1951 roku otrzymał Nagrodę Państwową III stopnia (pol.).
- ↑ Kody Miasta. [dostęp 2021-02-04].
- ↑ Lista patronów. [dostęp 2021-02-04].
- ↑ Człowiek z szuflady. Aleksander Ścibor-Rylski (1928–1983) w bazie filmpolski.pl