Ambulocet

Ambulocet (Ambulocetus) – wymarły rodzaj ssaka, walenia wiodącego częściowo lądowy tryb życia.

Ambulocet

Ambulocetus
Thewissen et al., 1996
Okres istnienia: 49 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 49/49 ↓ 49/49
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Infrarząd	walenie
Parvordo	prawalenie
Rodzina	Ambulocetidae
Podrodzina	Ambulocetinae
Rodzaj	Ambulocetus
Gatunki
Ambulocetus natans

Ambulocet w porównaniu do człowieka

Historia

Skamieniałości odkryto w Pakistanie, Pendżabie, 3,7 km na północny zachód od Ganda Kas, współrzędne: 33°39'N, 072°12'20"E. Spoczywały one w skałach formacji Kuldana, w której w przeszłości znaleziono szczątki Pakicetus. Jednakże pozostałości nowego rodzaju spoczywały 120 m wyżej, w górnych jej warstwach powstałych we wczesnym i środkowym eocenie, wśród mułowców, a także w skałach przejściowych do wyższej formacji Kohat. Wydobyte skamieniałości przetransportowano do Geological Survey of Pakistan w Islamabadzie.

Budowa

Thewissen i inni porównują wielkość odkrytego przez siebie zwierzęcia do samca uchatki patagońskiej. Masę jego ciała szacują na 300 kg. Późniejsze oszacowania podają inne wartości. Wykorzystanie korelacji pomiędzy masą ciała a wymiarami zębów wskazuje na 250 kg. Podobne szacunki wynikają z pomiarów czaszki. Natomiast pomiary długości kości udowej, łokciowej i nadgarstka wskazują na znacznie mniejsze wartości między 51 a 86 kg. Jednakże już uwzględnienie zamiast długości obwodu i przekroju kości udowej oraz długości kości śródstopia prowadzi do zupełnie innych wyników między 141 a 235 kg. Oszacowanie Gingericha podające na podstawie wielkości kręgów 720 kg zostało uznane przez Thewissena za niewiarygodne.

Kreatorzy rodzaju wskazują na występowanie u Ambulocetus cech przejściowych pomiędzy czworonożnymi kręgowcami lądowymi a posiadającymi płetwy zamieszkującymi morza waleniami.

Thewissen i inni wskazują na długie kręgi szyjne, o trzycentymetrowym trzonie, oraz na kręgi piersiowe o krępych wyrostkach kolczystych oraz wgłębionych wyrostkach poprzecznych. Za życia wgłębienia takie formowały się dzięki przyczepom mięśni prostowników. U dzisiejszych waleni odchodzi od wyrostków poprzecznych tych kręgów mięsień najdłuższy. Badacze wspominają dalej jedyny zachowany kręg lędźwiowy, szeroki, o słabo wykształconym wyrostku kolczystym, w przeciwieństwie do wyrostków poprzecznych, których za życia czepiały się mięśnie prostowniki i zginacze. Zachował się także pojedynczy wydłużony kręg ogonowy. Thewissen i inni przywołują jednak obecność licznych kręgów ogona u prymitywnych waleni. Wnioskują z kształtu kręgu, że Ambulocetus miał długi ogon.

Kość promieniowa i kość łokciowa są dobrze zbudowane. Trójkątna głowa kości promieniowej ograniczała zakres możliwych ruchów przedramienia, ułożonego zawsze w półpronacji. Kreatorzy rodzaju opisują dalej wielki wyrostek łokciowy, olecranon, zajmujący jedną trzecią kości i skierowany nieco ku tyłowi. Stanowił przyczep mięśnia trójgłowego, umożliwiającego silne prostowanie w stawie łokciowym. Ruchomością tegoż stawu różni się Ambulocetus od współczesnych waleni.

W nadgarstku Thewissen i inni zwracają uwagę na wystającą na 4,5 cm kość grochowatą. Dzięki przyczepowi łokciowego zginacza nadgarstka umożliwiało to silne zginanie nadgarstka. Dystalnie od niego leżała długa i szeroka ręka, kończąca się pięcioma palcami, różnorodnej budowy, na dowód czego badacze przytaczają różną budowę kolejnych stawów śródręczno-paliczkowych. Pierwsza kość śródręcza mierzy 5,2 cm, kciuk jest krótki i smukły. Mierzy 4,3 cm. Druga kość śródręcza mierzy 7,6 cm, trzecia 10,5 cm, czwarta 10,2 cm. Najlepiej poznano ostatni, piąty promień, budowany przez kości następującej długości: kość śródręcza 5,3 cm, paliczek proksymalny 6,5 cm, paliczek środkowy 4,7 cm.

Kość udową, długości 28 cm, określają Thewissen i inni jako krępą i krótką. Nie wyróżnia się żadnymi wyrostkami mogącymi stanowić przyczepy mięśni. Jedynie w dole krętarzowym przyczepiały się mięśnie rotujące bocznie kończynę w stawie biodrowym. Dalszy koniec kości jest wąski, podobnie jak następująca dalej kość piszczelowa i jeszcze dalsza kość skokowa. W stawach kolanowych i skokowym ruchy zachodziły głównie w płaszczyźnie strzałkowej. Kończyna dolna kończy się stopą, którą kreatorzy rodzaju opisują jako ogromną. Czwarta kość śródstopia mierzy bowiem 14,5 cm, a następujący po niej palec jest jeszcze dłuższy, osiągając długość 17 cm. Piąty palec jest tylko nieco krótszy, choć mniej potężny. Palce kończą się kopytkami, Thewissen i inni porównują je do kopytek występujących u Mesonychia. W czasach odkrycia Ambulocetus uznawano bowiem, że walenie pochodzą od Mesonychia, mimo że już w 1994 Graur i Higgins opublikowali wyniki badań genetycznych przeczących rozpowszechnionemu poglądowi, jakoby walenie były jedynie krewnymi parzystokopytnych.

Poruszanie się

Jego budowa wskazuje na możliwość przemieszczania się zarówno na lądzie, jak i w wodzie. Na lądzie budowa stawu łokciowego zmuszająca przedramię do połowicznego nawrócenia powodowała rozcapierzenie na zewnątrz dużych rąk. Inaczej przeszkadzałyby sobie wzajemnie podczas chodu. Przy odwiedzeniu ramienia i wyproście nadgarstka Thewissen i in. porównują posturę opisanego przez siebie zwierzęcia do współczesnych uchatkowatych. Mięsień trójgłowy ramienia i mięsień zginacz łokciowy nadgarstka rozwijały znaczne siły, podczas chodu współpracując z cofającym się ramieniem. Kończyny tylne podczas chodu były odwiedzone i zrotowane bocznie, co zapewniały silne mięśnie rotatory boczne biodra, pociągające za dół międzykrętarzowy. Staw kolanowy i skokowy górny umożliwiały ruch w pojedynczej płaszczyźnie. Zwierzę podczas chodu prostowało grzbiet, co nasuwa kreatorom rodzaju skojarzenie z kotikiem.

Przednie łapy służyły głównie manewrowaniu w wodzie, jak i u dzisiejszych waleni. Tylne kończyny miały słabe mięśnie, co kontrastowało z dużą powierzchnią stopy, mogącą odpychać się od wody. Siła pochodziła więc raczej z mięśni grzbietu, zginaczy, a sposób pływania przypominał spotykany u fokowatych, jednak tylko do pewnego stopnia. Fokowate wyginają swe ciało na boki. Budowa kręgów odcinka lędźwiowego wskazuje, że Ambulocetus pływał, wyginając kręgosłup w kierunku grzbietowo-brzusznym. Podobnie czynią dzisiejsze walenie. Odróżniał go jednak od nich długi ogon, którego prawdopodobnie nie wieńczyła płetwa ogonowa. Sposób pływania zwierzęcia porównuje się też do wydry, u której jednak większa część napędu pochodzi z ogona.

Ambulocetus należy do szeregu form przejściowych prowadzących od całkowicie lądowych ssaków kopytnych przez zwierzęta coraz bardziej przystosowane do wodnego trybu życia aż do współczesnych, spędzających całe życie w wodzie waleni. Uważa się to za jeden z najlepiej udokumentowanych przykładów makroewolucji.

Etymologia

Ambulocetus: łac. ambulo „chodzić”; cetus „potwór morski, wieloryb”, od gr. κητος kētos „wieloryb, potwór morski”.

Rozmieszczenie geograficzne i paleoekologia

Skamieniałości odkryto w Pakistanie, Pendżabie, 3,7 km na północny zachód od Ganda Kas, współrzędne 33°39'N, 072°12'20"E. Spoczywały one w skałach formacji Kuldana, w której w przeszłości znaleziono szczątki Pakicetus. Jednakże pozostałości nowego rodzaju spoczywały 120 m wyżej, w górnych jej warstwach powstałych we wczesnym i środkowym eocenie, wśród mułowców, a także w skałach przejściowych do wyższej formacji Kohat. W otaczających szczątki Ambulocetus skałach znaleziono pozostałości mięczaków morskich, zwłaszcza zaś liczne Turritella, a także odciski liści. Wydaje się, że ciało zmarłego zwierzęcia spoczęło w płytkim morzu.

Zobacz też

• ewolucja waleni