Anhydryt

Anhydryt (gr. an = bez i hydro = woda (anhydros = bezwodny), nazywany czasem "gipsem bez wody") – substancja krystaliczna o barwie niebieskoszarej, rzadziej białej lub kremowej. Łatwo wchłania wodę, co powoduje zwiększenie jej objętości o nawet 60% Może przy tym pękać i rozwarstwiać się. Anhydryt jest stosowany w budownictwie, jubilerstwie oraz przemyśle cementowym. Nazwa ta obejmuje dwa pokrewne pojęcia:

1. minerał z grupy siarczanów – siarczan wapnia
2. monomineralna skała osadowa (siarczanowa), zbudowana niemal wyłącznie z minerału o tej samej nazwie, a podrzędnie z gipsu, kalcytu, i halitu.

Anhydryt

kryształy anhydrytu
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	CaSO4 (bezwodny siarczan wapnia)
Twardość w skali Mohsa	3–3,5
Przełam	muszlowy
Łupliwość	doskonała, wyraźna, trójkierunkowa
Układ krystalograficzny	układ rombowy
Gęstość minerału	2,9–3 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	najczęściej bezbarwny, rzadziej biały, szary z odcieniem niebieskim lub czerwonym (różowym)
Rysa	biała
Połysk	szklisty, perłowy

Anhydryt

Anhydryt

Minerał

Właściwości

• pod wpływem uderzenia rozpada się na podobne do kostek kawałki.
• rozpuszcza się w kwasie solnym i w wodzie.
• wietrzejąc, wchłania wodę i zmienia się w gips; przy czym zwiększa swoją objętość nawet o 60%. W trakcie wbudowywania wody pęcznieje i pęka (rozwarstwia się), tworząc niekiedy tzw. trzewiowiec (bo przypominający trzewia).

Tworzy kryształy o pokroju grubotabliczkowym, krótkosłupowym, bądź o postaci zbliżonej do sześcianu – na ścianach występują charakterystyczne zbrużdżenia. Często tworzy kryształy zbliźniaczone. Jest kruchy, przezroczysty; jest minerałem pospolitym, występuje w wielu rejonach Ziemi.

Anhydryt o niebieskim zabarwieniu nazywany jest angelitem.

Występowanie

Występuje przede wszystkim w postaci monomineralnych skał – anhydrytów, spotykany jest również w iłach, mułowcach i marglach, jest jednak dużo rzadszy od swojego uwodnionego odpowiednika – gipsu.

Skała

Monomineralna skała osadowa (siarczanowa), zbudowana niemal wyłącznie z minerału o tej samej nazwie, a podrzędnie z gipsu, kalcytu, i halitu.

Przeważnie ma barwę niebieskoszarą, rzadziej białą, kremową. Odznacza się teksturą masywną i zwykle bezkierunkową. Powstanie jej i zastosowanie jest analogiczne jak minerału o tej nazwie.

Występowanie

Jest ewaporatem – produktem odparowania wody morskiej, lub dehydratacji (odwodnienia) gipsów.

Anhydryt (skała) występuje powszechnie w złożach gipsowo-solnych pochodzenia morskiego lub jeziornego, często w postaci oddzielnych złóż, niekiedy o znacznej miąższości.

Miejsca występowania

Występuje powszechnie na całym świecie, został znaleziony na wszystkich kontynentach w kilkuset lokalizacjach.

W Polsce występuje w okolicach Lwówka Śląskiego (Niwnice – Kopalnia Gipsu i Anhydrytu Nowy Ląd), Inowrocławia, Kłodawy, Lubania i in.

Zastosowanie

Stosuje się go w przemyśle cementowym i do wyrobu kwasu siarkowego. Jako wypełniacz w procesie produkcji papieru, szeroko wykorzystywany w budownictwie (po przeróbce, zamiennie z gipsem) – tynki, okładziny, posadzki; wykorzystywany do płuczek wiertniczych. Ma znaczenie kolekcjonerskie. Znajduje zastosowanie w jubilerstwie oraz jako kamień ozdobny. Najcenniejsze okazy o barwie purpurowej pochodzą z Kanady i Szwajcarii. Kryształy szlifowane w formie kaboszonów, nie przekraczają masy 10 kr. Niezwykle fioletowe kryształy, osiągające długość do 30 cm, znaleziono podczas budowy tunelu Simplon w Alpach Walijskich (Szwajcaria/Włochy).

Zobacz też

• gips krystaliczny.

Bibliografia

• Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck-Fornefeld: Minerały. Warszawa: Świat Książki, 1996, seria: Leksykon Przyrodniczy. ISBN 83-7129-194-9.

Linki zewnętrzne

• The mineral anhydrite. galleries.com - Minerals. [dostęp 2012-05-24]. (ang.).