Arbuz
Arbuz, kawon (Citrullus Schrad.) – rodzaj roślin z rodziny dyniowatych. Obejmuje 7 gatunków[4]. Cztery z nich rosną w południowej Afryce. C. mucosospermus rośnie w tropikalnej Afryce Zachodniej oraz Sudanie. Arbuz kolokwinta C. colocynthis rośnie w północnej Afryce, na południowych krańcach Europy i w południowo-zachodniej Azji[4]. Duże znaczenie użytkowe ze względu na soczyste, jadalne owoce ma arbuz zwyczajny C. lanatus pochodzący z północno-zachodniej Afryki[4], prawdopodobnie udomowiony tam już ponad 5 tysięcy lat temu[5]. W Polsce arbuz zwyczajny i kolokwinta są uprawiane, ten drugi także przejściowo dziczeje (ma status efemerofita)[6].
 Owoc odmiany uprawnej arbuza zwyczajnego | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
arbuz |
| Nazwa systematyczna | |
| Citrullus H. A. Schrader in Ecklon et Zeyher Enum. 279. Jan-Feb 1836 (nom. cons.) | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Rośliny jednoroczne i byliny o pędach płożących lub wspinających się, szorstkich z powodu brodawkowatego i szczeciniastego owłosienia. Wąsy czepne 2- lub 3-dzielne, rzadko pojedyncze[5][7].
- Liście
- Okrągławe do trójkątnie lancetowatych, głęboko 3–5-dzielne, o brzegu zatokowo wcinanym i odlegle piłkowanym. Powierzchnia blaszki gruczołowata[5][7].
- Kwiaty
- Rośliny są jednopienne – na tych samych roślinach wyrastają w różnych węzłach kwiaty rozdzielnopłciowe – żeńskie i męskie. Hypancjum jest dzwonkowate. Korona kwiatu i kielich składają się z 5 elementów każdy. Płatki korony są żółte i zrośnięte w dolnej połowie, osiągają od 6 do 16 mm długości, są gładkie lub owłosione[5][7]. Kwiaty męskie zawierają trzy pręciki o krótkich i wolnych nitkach. Szczątkowa zalążnia wykształcona jest w formie gruczołka. Kwiaty żeńskie z trzema prątniczkami i jajowatą zalążnią zawierającą liczne zalążki. Szyjka słupka krótka, zwieńczona trzema okazałymi, nerkowatymi znamionami[7].
- Owoce
- Kulistawe lub podługowate, mięsiste lub wysychające, wielonasienne jagody. Nasiona podługowate, spłaszczone, gładkie[7].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny dyniowatych z rzędu dyniowców[2]. W obrębie rodziny należy do podrodziny Cucurbitoideae i plemienia Benincaseae[8].
- Wykaz gatunków[4]
- Citrullus amarus Schrad.
- Citrullus colocynthis (L.) Schrad. – arbuz kolokwinta
- Citrullus ecirrhosus Cogn.
- Citrullus lanatus (Thunb.) Matsum. & Nakai – arbuz zwyczajny
- Citrullus mucosospermus (Fursa) Fursa
- Citrullus naudinianus (Sond.) Hook.f.
- Citrullus rehmii De Winter
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-22] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian, National Museum of Natural History. [dostęp 2009-07-22]. (ang.).
- ↑ a b c d Citrullus Schrad. ex Eckl. & Zeyh.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-09].
- ↑ a b c d Citrullus Schrader in C. F. Ecklon and K. L. P. Zeyher. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-06-09].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 61, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e Anmin Lu, Charles Jeffrey: Citrullus Schrader ex Ecklon & Zeyher. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-06-09].
- ↑ Citrullus. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-07-22]. (ang.).