Bhumibol Adulyadej
Bhumibol Adulyadej, król Rama IX, wym. pʰūːmípʰōn àdūnjādèːt (ur. 5 grudnia 1927 w Cambridge, zm. 13 października 2016 w Bangkoku[1]) – król Tajlandii w latach 1946–2016.
| |
| |
| Król Tajlandii | |
| Okres |
od 9 czerwca 1946 |
|---|---|
| Koronacja |
5 maja 1950 |
| Poprzednik | |
| Następca |
Prem Tinsulanonda (Regent) |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec |
Mahidol Adulyadej |
| Matka |
Srinagarindra |
| Żona | |
| Dzieci |
Ubol Ratana |
| Odznaczenia | |
_ribbon.svg){kind=small}  _ribbon.svg){kind=small}                    _-_ribbon_bar.svg){kind=small}   _-_DMN.svg){kind=small}        _-_ribbon_bar.gif){kind=small}        
| |
Imię ceremonialne: „Jego Wspaniałość, Wielki Pan, Siła Ziemi, Nieporównywalna Moc, Syn Mahidola, Potomek Boga Wisznu, Wielki Król Syjamu, Jego Królewskość, Wspaniała Ochrona” – Phrabat Somdej Phra Paramindra Maha Bhumibol Adulyadej Mahitaladhibet Ramadhibodi Chakrinarubodindara Sayamindaradhiraj Boromanatbophit.
Życiorys
edytujBhumibol Adulyadej urodził się w Stanach Zjednoczonych, gdzie jego ojciec, książę Mahidol Adulyadej (1892–1929), studiował medycynę na Uniwersytecie Harvarda. Jego dziadkiem był król Chulalongkorn (Rama V). Bhumibol miał starszą siostrę, księżniczkę Galyani Vadhanę, i starszego brata, króla Anandę Mahidola (Rama VIII)[2].
W 1933 roku wraz z matką i rodzeństwem przeniósł się do Szwajcarii, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej w Miremont oraz gimnazjum klasycznego w Lozannie. W 1945 rozpoczął studia na Uniwersytecie w Lozannie, na kierunku nauk technicznych. Po roku musiał przerwać studia w związku z śmiercią brata, króla Ananda Mahidola, po którym odziedziczył tron. Wyznaczył regentem wuja Rangsita, co pozwoliło mu na powrót do Szwajcarii i dokończenie studiów, tym razem na kierunku nauk politycznych i prawa[2][3]. W październiku 1948 roku, podczas przejazdu między Genewą, a Lozanną, zderzył się z samochodem ciężarowym. Wskutek wypadku doznał urazu pleców, paraliżu połowy twarzy i utraty wzroku na prawym oku[4].
W 1950 roku powrócił do Tajlandii na ceremonię koronacyjną, która odbyło się 5 maja[2][3]. Początkowo odgrywał niewielką rolę wobec skromnych uprawnień konstytucyjnych oraz autorytarnego charakteru rządów wojskowych.
W 1973 i 1992 pomógł jednak rozwiązywać konflikty i przeprowadzić transformację do w pełni demokratycznego ustroju, zdobywając sobie szacunek poddanych i autorytet w świecie. W 1987 powszechne referendum nadało mu przydomek „Wielki”. Jego jedynym synem jest Maha Vajiralongkorn. Od 21 sierpnia 1982 był najdłużej urzędującą głową państwa na świecie.
Zmarł 13 października 2016 w szpitalu w stolicy Tajlandii, po jego śmierci ogłoszono roczną żałobę narodową[5]. Kremacja i pogrzeb odbyły się ponad rok po śmierci monarchy, między 25 a 29 października 2017[6][7].
Według magazynu „Forbes” był jednym z najbogatszych monarchów. Jego majątek szacuje się na 30 mld USD[8]. Na liście 50. najbogatszych polityków świata sporządzonej przez tygodnik „Angora” zajmował 2. miejsce z ww. majątkiem osobistym[9]. Krytyka króla i obraza majestatu karana jest wyrokiem więzienia od 3 do 15 lat[10]. Strony internetowe krytykujące jego rządy są cenzurowane[11].
Krótkofalowiec, posiadał znak HS1A[12].
Rodzina
edytuj28 kwietnia 1950 zawarł związek małżeński z Sirikit Kitiyakara (ur. 1932). Para doczekałam się czwórki potomstwa: Ubol Ratana (ur. 1951), następca tronu Maha Vajiralongkorn (ur. 1952), Maha Chakri Sirindhorn (ur. 1955) i Chulabhorn (ur. 1957)[3].
Odznaczenia
edytuj- Order Rajamitrabhorn (Tajlandia)
- Order Domowy Chakri (Tajlandia)
- Wielka Wstęga Orderu Chula Chom Klao (Tajlandia)
- Wielka Wstęga Orderu Słonia Białego (Tajlandia)
- Wielka Wstęga Orderu Korony Tajlandii
- Łańcuch Orderu Wyzwoliciela San Martina (Argentyna)
- Wielka Gwiazda Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii (Austria)
- Wielka Wstęga Orderu Leopolda (1960, Belgia)
- Order Domowy Korony Brunei (1990, Brunei)
- Order Słonia (1958, Dania)[13]
- Order Królowej Saby (1968, Etiopia)
- Krzyż Wielki Orderu Sikatuny (1968, Filipiny)
- Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (1960, Francja)
- Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (1963, Grecja)
Zdjęcie z pogrzebu Ramy IX - Order Złotego Runa (2006, Hiszpania)
- Łańcuch Orderu Karola III (1987, Hiszpania)
- Łańcuch Orderu Zasługi Cywilnej – (1987, Hiszpania)
- Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Lwa Niderlandzkiego (1960, Holandia)
- Order Gwiazdy Indonezji (1961, Indonezja)
- Order Pahlawiego (1968, Iran)
- Order Chryzantemy (1963, Japonia)
- Krzyż Wielki Królewskiego Orderu Kambodży (1954, Kambodża)
- Wielki Order Mugunghwa (1981, Korea Południowa)
- Krzyż Wielki Orderu Miliona Słoni i Białego Parasola (1963, Laos)
- Order Domowy Złotego Lwa Nassau (1960, Luksemburg)
- Order Korony Królestwa (1963, Malezja)
- Nepal Pratap Bhaskara (1986, Nepal)
- Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (1960, Norwegia)
- Krzyż Wielki Wstęgi Trzech Orderów (1960, Portugalia)
- Stopień Specjalny Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1984, RFN)
- Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)
- Chief Commander Legii Zasługi (1960, Stany Zjednoczone)
- Order Królewski Serafinów (1960, Szwecja)
- Wielka Wstęga Orderu Lśniącego Jadeitu (1963, Tajwan)
- Złoty Łańcuch Orderu Piusa IX (1960, Watykan)
- Królewski Łańcuch Wiktoriański (1960, Wielka Brytania)
- Kawaler Krzyża Wielkiego Udekorowany Wielką Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (1960, Włochy)
- Złoty Order Olimpijski (1987)
- W uznaniu zasług na polu poznania i ochrony gleb 5 grudnia, dzień urodzin króla, został ustanowiony Światowym Dniem Gleby (2013, ONZ)
.jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ Barbara Rossette: King Bhumibol Adulyadej of Thailand Dies at 88; Reigned 70 Years. nytimes.com, 2016-10-13. [dostęp 2016-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-13)]. (ang.).
- ↑ a b c Royal Biography [online], www.au.edu [dostęp 2024-07-05] (ang.).
- ↑ a b c Biography of H.M.K. Bhumibol Adulyadej [online], web.archive.org, 15 stycznia 2016 [dostęp 2024-07-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-15].
- ↑ Paul M. Handley, The king never smiles: a biography of Thailand's Bhumibol Adulyadej, New Haven: Yale University Press, 2006, ISBN 978-0-300-10682-4, OCLC ocm62322310 [dostęp 2024-07-05].
- ↑ Żałoba w Tajlandii potrwa rok. Co to oznacza dla turystów?. TVN24.pl. [dostęp 2016-10-15].
- ↑ Tajlandia przygotowuje się do pogrzebu króla. Pochowają go rok po śmierci. Business Insider. [dostęp 2017-01-08].
- ↑ Tajlandia żegna króla. Koniec rocznej żałoby, tvn24.pl, 2017-10-29
- ↑ The World's Richest Royals. forbes.com, 2009-06-17. [dostęp 2010-08-29]. (ang.).
- ↑ Paweł Łepkowski, Miliarderzy u władzy, „Angora”, nr 45 (1221), 10 listopada 2013, s. 18
- ↑ Paul Champion: Professor in lese majeste row. Reuters, 25 września 2007. [dostęp 2007-09-26].
- ↑ Media freedom threats worry internet community. Bangkok Post, 2009-02-05. [dostęp 2010-11-22].
- ↑ King Bhumibol Adulyadej HS1A is 84 Monday. Southgate – Amateur Radio News, 2011-12-03. [dostęp 2012-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (ang.).
- ↑ Ordensdetaljer. borger.dk. [dostęp 2015-05-27]. (duń.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Stanisław Niewiński: Bhumibol Adulyadej – najdłużej panujący współczesny monarcha. Centrum Studiów Polska Azja, 2009-08-01.
- ISNI: 0000000121373031
- VIAF: 66516080
- LCCN: n82166286
- GND: 119158639
- NDL: 00743980
- BnF: 122122183
- SUDOC: 085908037
- NLA: 35621539
- NKC: jn20010525310
- BNE: XX1185330
- NTA: 096507489
- CiNii: DA04072251
- Open Library: OL212798A
- PLWABN: 9810631250805606
- NUKAT: n2002044674
- J9U: 987007258659505171
- CANTIC: a11157495
- LNB: 000200297
- NSK: 000562057
- CONOR: 136974179
- ΕΒΕ: 104020
- BLBNB: 000398870
- LIH: LNB:V*393876;=BW