Bój pod Sarnami
Bój pod Sarnami – część wielkiej bitwy wołyńsko-podolskiej; walki polskiego 25 pułku piechoty mjr. Józefa Jaklicza z jednostkami Armii Czerwonej w czasie ofensywy jesiennej wojsk polskich w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
26–28 września 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
Sarny i okolice | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
polska ofensywa jesienna | ||
| Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Geneza
edytujRealizując w drugiej połowie sierpnia 1920 operację warszawską, wojska polskie powstrzymały armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego[2]. 1 Armia gen. Franciszka Latinika zatrzymała sowieckie natarcie na przedmościu warszawskim[3][4], 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego podjęła działania ofensywne nad Wkrą[5], a ostateczny cios sowieckim armiom zadał marszałek Józef Piłsudski, wyprowadzając uderzenie znad Wieprza[6]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie[7].
Reorganizując siły, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zlikwidowało dowództwa frontów i rozformowało 1. i 5. Armię. Na froncie przeciwsowieckim rozwinięte zostały 2., 3., 4. i 6. Armia[8]. Gdy na północy rozgrywała się wielka bitwa nad Wisłą, na południu 3. i 6 Armia prowadziły w dalszym ciągu ciężkie walki w obronie Lwowa, nad Bugiem i Gniłą Lipą[9].
2 września, jeszcze w czasie walk pod Zamościem, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zdecydowało, iż 3. i 6 Armia, po stosownym przegrupowaniu, około 10 września podejmą większą akcję zaczepną w kierunku wschodnim celem „nie tylko odrzucenia nieprzyjaciela poza granice Małopolski, lecz także rozbicia i zdezorganizowania jego sił tak, aby później można było utrzymać front przy użyciu słabych sił własnych”[10]. 3 Armia gen. Władysława Sikorskiego przystąpiła do działań 10 września[11]. Wstępnym etapem był zagon grupy motorowej mjr. Włodzimierza Bochenka wyprowadzony z Włodawy, który przeprawił się przez Bug i następnego dnia opanował Kowel. Za nim ruszyło natarcie sił głównych armii, w tym jej grupa manewrowa – Korpus Jazdy gen. Juliusza Rómmla[12].
Walczące wojska
edytuj| Jednostka | Dowódca | Podporządkowanie |
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| dowództwo 7 Dywizji Piechoty | gen. Karol Schubert | 6 Armia |
| ⇒XIII Brygada Piechoty | płk Józef Olszyna-Wilczyński | 7 Dywizja Piechoty |
| → 25 pułk piechoty | mjr Józef Jaklicz | |
| → 2 i 3/ 7 pułku artylerii polowej | ||
 Armia Czerwona
| ||
| Jednostki Armii Czerwonej | ||
Walki pod Sarnami
edytujPodczas wrześniowej ofensywy wojsk polskich, XIII Brygada Piechoty 25 września dotarła do Horynia. Tutaj dowódca 25 pułku piechoty mjr Józef Jaklicz otrzymał rozkaz zdobycia Sarn, ważnego węzła kolejowego na Polesiu. Aby wykonać powierzone zadanie, dowódca pułku skierował III batalion mjr. Bogaczewicza do Treskiń, a II batalion kpt. Żołędziowskiego do Rzeczycy, z rozkazem sforsowania za wszelką cenę Horynia. W ciągu nocy z 25 na 26 września przydzielone do batalionów plutony kompanii technicznej rzuciły przez rzekę wąskie kładki[13].
Nad ranem obydwa bataliony, wsparte ogniem karabinów maszynowych oraz ogniem 2 i 3 baterii 7 pułku artylerii polowej, jednocześnie rozpoczęły przeprawę i zdobyły pod Remczycą przyczółek. Saperzy przystąpili natychmiast do budowy pełnowymiarowego mostu. 26 września przeciwnik bezskutecznie próbował zlikwidować przyczółek i zniszczyć budowany most. W dniu następnym gotowym już mostem przeszły przez Horyń pozostałe pododdziały 25 pułku piechoty, artyleria i tabory. Pułk był gotowy do natarcia na Sarny[14].
Dowódca pułku utworzył następujące ugrupowanie bojowe: dwie kompanie pod wspólnym dowództwem kpt. Władysława Ptasznika maszerowały z Bereźnicy na Strzelsk, a po opanowaniu tej miejscowości miały skręcić na południe i zaatakować miasto od północy; I batalion ruszył z Treskini na Tułowicze i Białatycze, z zadaniem uderzenia od zachodu, a główne siły pułku z artylerią maszerowały na Sarny przez Bereźnicę – Regnówkę[14][15].
Każda z kolumn w drodze na linie wyjściowe do natarcia prowadziła ciężkie walki z oddziałami Armii Czerwonej. Dowództwu sowieckiemu zależało na uzyskaniu czasu niezbędnego do ewakuacji nagromadzonych w Sarnach zapasów i taboru kolejowego. Po drodze zdobyto Strzelsk, Tułowicze i Białatycze[15]. 28 września trzy kolumny pułku dotarły pod Sarny i około 19.00 rozpoczęły koncentryczne natarcie na miasto, a po dwóch godzinach opanowały je[14].
Komunikat prasowy polskiego Sztabu Generalnego z 29 września 1920 donosił: na południe od Prypeci został opanowany przez oddziały nasze po ostrej walce węzeł kolejowy Sarny[16].
Bilans walk
edytujW Sarnach zdobyto kilka załadowanych zapasami pociągów. Zwycięska bitwę 25 pułk piechoty okupił stratą 20 poległych i 43 rannych[14]. Zginął między innymi ppor. Józef Wiewiórski[17]. 28 września 1920 pochowano poległych na cmentarzu w Bereźnicy i Sarnach[13].
Rocznica bitwy pod Sarnami była obchodzona w 25 pułku piechoty jako dzień święta pułkowego[18].
Przypisy
edytuj- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 199.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 57.
- ↑ Odziemkowski 1990 ↓, s. 68.
- ↑ Sikorski 2015 ↓, s. 168.
- ↑ Wyszczelski 1995 ↓, s. 193.
- ↑ Żeligowski 1990 ↓, s. 116.
- ↑ Wyszczelski 1995 ↓, s. 286.
- ↑ Fuglewicz 1929 ↓, s. 28.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 68.
- ↑ Wyszczelski 2009 ↓, s. 306.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 69.
- ↑ a b Makulec 1995 ↓, s. 12.
- ↑ a b c d Odziemkowski 2004 ↓, s. 374.
- ↑ a b Juszkiewicz 1928 ↓, s. 32.
- ↑ Pomarański 1920 ↓, s. 302.
- ↑ Juszkiewicz 1928 ↓, s. 32, 34.
- ↑ Juszkiewicz 1928 ↓, s. 33.
Bibliografia
edytuj- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Jan Fuglewicz: Zarys historji wojennej 49-go Pułku Piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Władysław Juszkiewicz: Zarys historii wojennej 25-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Wacław Makulec: 25 pułk piechoty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej.
- Janusz Odziemkowski: Bitwa warszawska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1990.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1930.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
- Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
- Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.
- Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 – wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1990.