Chrystianizacja

Chrystianizacja – proces wypierania religii etnicznych, osiadłego w określonym rejonie ludu, przez religię chrześcijańską. Jego największe nasilenie przypadało w okresie średniowiecza, a spowodowane było dominującą pozycją chrześcijaństwa wśród ówczesnych europejskich władców oraz rosnącymi wpływami papiestwa.

Zaprowadzenie chrześcijaństwa, obraz Jana Matejki z 1889

Chrzest Litwy, obraz Jana Matejki

Wszelkie oznaki rodzimej wiary, całkowicie zastępowane były chrześcijańskimi symbolami – w miejscu świętych gajów i świątyń (kącin), wznoszono kościoły; w dniach, w których obchodzono uroczystości religijne (np. celtyckie Samhain czy słowiańskie Dziady), ustalano różnego rodzaju święta kościelne (Wszystkich Świętych). W ten sposób stopniowo odbywał się proces porzucania wcześniejszych wierzeń de facto zmieniając jedynie nazwy i formy ich obchodów. Lokalne bóstwa zostawały zastępowane przez kult świętych (celtycka Brigid – św. Brygida, słowiański Świętowit – św. Wit), a wizerunki bogów przekształcano najczęściej w ikony, tak więc we wczesnym średniowieczu, większość obrazów przedstawiających Jezusa była identyczna z wcześniejszymi wyobrażeniami Zeusa i bogów z lokalnego panteonu.

Świeccy władcy wzywali do pomocy m.in. zakony rycerskie, by te udzieliły im militarnego wsparcia przeciwko ludom niewyznającym religii chrześcijańskiej. Tak stało się m.in. w przypadku Konrada mazowieckiego, który w 1226 roku wezwał Krzyżaków, by wsparli go w walce z Prusami.

Okresy przyjmowania wiary chrześcijańskiej przez władców

Państwo	Rok	Władca
Armenia	301	Tiridates III
Gruzja	317	Mirian III
Goci	IV wiek
Aksum (Etiopia)	ok. 330	Ezana
Cesarstwo rzymskie	337	Konstantyn I Wielki
Frankowie	25 grudnia 496	Chlodwig I
Burgundia	ok. 500	Zygmunt I Święty
Irlandia	1p. V wieku	św. Patryk
Szkocja	VI wiek	św. Kolumba opat z Hy
Wizygoci	589	Rekkared I
Brytania	VI wiek
Fryzja	693-695	św. Willibrord
Niemcy	VII wiek	św. Bonifacy
Słowenia	ok. 750	Gorazd
Chorwacja	ok. 805	Borna
Państwo wielkomorawskie	831	Mojmir I
Serbia	855	Muncimir
Bułgaria	25 maja 864	Borys I Michał
Czechy	884	Borzywoj I
Dania	965	Harald Sinozęby
Polska	14 kwietnia 966	Mieszko I
Węgry	974	Gejza
Wielkie Księstwo Kijowskie	988	Włodzimierz I
Islandia	1000	Althing
Szwecja	1008	Olof Skötkonung
Norwegia	1024	Olaf II Święty
Inflanty	ok. 1179
Litwa	1387-1388	Władysław II Jagiełło

Kalendarium

Chrystianizacja Wielkiej Brytanii

Chrześcijaństwo na Wyspach Brytyjskich pojawiło się w II wieku, a do końca VII wieku przyjęło się powszechnie. Najważniejsze etapy chrystianizacji:

• około roku 304 – w czasie panowania cesarza Dioklecjana w wyniku prześladowań chrześcijan zginął św. Alban – pierwszy męczennik brytyjski.
• 314 – 3 biskupów z Brytanii uczestniczyło w synodzie w Arles.
• około roku 430 Brytania została najechana przez Jutów, Anglów i Sasów. W wyniku najazdu Germanów chrześcijaństwo na wyspie praktycznie zanikło. Część celtyckiej ludności uciekła do Armoryki, gdzie utworzyła nowe państwo, później zwane Bretanią. Część z kolei zamieszkała w Walli i Kornwalii.
• 563 – św. Kolumban, opat klasztoru na wyspie Iona, wylądował w Kaledonii i rozpoczął swoją misję chrystianizacyjną. Kościół szkocki został zorganizowany na wzór irlandzki. Jego zwierzchnikiem był opat klasztoru Iona, a pracą duszpasterską zajmowali się mnisi. Misja św. Kolumbana jest uznawana za pierwszy etap chrystianizacji Anglii. Proces ten można zamknąć w granicach lat 597–664 – 681/686 (pierwsza z tych dat ma podwójne uzasadnienie).
• 597 – przybycie do Anglii misji chrystianizacyjnej pod przewodnictwem św. Augustyna, wysłanej przez papieża Grzegorza I Wielkiego.
• około 598 – za zgodą króla Ethelberta rozpoczęła się budowa przyszłej katedry w Canterbury.
• 601 – papież Grzegorz I wysłał nową misję, która przywiozła sprzęt liturgiczny, księgi święte, paliusz dla św. Augustyna oraz list, w którym papież przedstawił swoją wizję organizacji Kościoła angielskiego. Nawiązywał on do organizacji kościelnej z czasów rzymskich i przewidywał założenie dwunastu biskupstw, które miały być podporządkowane dwóm metropoliom – południowej z siedzibą w Londynie z Augustynem na czele oraz północnej z siedzibą w Yorku, którego metropolita miał być podporządkowany Augustynowi do jego śmierci, a następnie miał być zupełnie niezależny.
• 27 maja 605 – zmarł św. Augustyn.

Chrystianizacja Irlandii

źródło

• 431 – papież Celestyn I wysłał pierwszą misję do Irlandii pod przewodnictwem Palladiusza.
• 432 – na wyspę przybył misjonarz święty Patryk.
• 432-461 – św. Patryk tworzył w Irlandii wspólnoty mnisze (klasztory) zamiast sieci parafii i biskupstw. W wyniku tego procesu klasztory stały się głównym centrum organizacji kościelnej. Opaci objęli wszystkie urzędy biskupie, a zakonnicy podjęli prace duszpasterską.

Z Irlandii wyszła misja chrystianizacyjna celtyckich Piktów zamieszkujących Kaledonię.

Chrystianizacja Danii

• 823 – pierwsza podróż misjonarska arcybiskupa Ebo z Reims do Danii.
• 826 – jutlandzki król Harald Klak przyjął chrześcijaństwo wskutek misji chrystianizacyjnej Ansgara, wskutek czego jednak nowa religia się nie upowszechniła.
• 834 – Ansgar został powołany na pierwszego arcybiskupa Hamburga i został mianowany legatem papieskim na kraje skandynawskie.
• 965 – chrzest przyjął Harald Sinozęby – król Danii.

Chrystianizacja Szwecji

źródło

• 829 – przybyli do cesarza Ludwika Pobożnego goście z Birki, zwrócili się z prośbą o zgodę na założenie misji w tym mieście, Ludwik wyprawił do Szwecji Ansgara. Ten założył pierwszy kościół na ziemi szwedzkiej.
• 1008 – Działalność misjonarzy angielskich w Västergötlandzie. Chrzczą oni Olafa Skötkonunga podczas jego pobytu w tej prowincji.
• ok. 1014 – pierwsze biskupstwo w Skarze, pierwszym biskupem został Thurgot.

Chrystianizacja na obrazach

• 
  Chrzest Polski 966 r.
• 
  Chrzest Litwy 1387-1388 r.
• 
  Chrzest Rusi 988 r.
• 
  Chrzest Francji 496 r.
• 
  Chrzest Węgier 974 r.
• 
  Chrzest Danii 965 r.