Cmentarz żydowski w Bielsku Podlaskim
Cmentarz żydowski w Bielsku Podlaskim – nekropolia założona w 1807 roku. Znajduje się przy ul. Brańskiej i zajmuje powierzchnię 1,8 ha[1] (przed II wojną światową 3 ha).
 Kirkut w 2011 r. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Bielsk Podlaski |
| Adres |
ul. Brańska |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Wyznanie | |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Powierzchnia cmentarza |
1,8 ha |
| Data otwarcia |
1807 |
Położenie na mapie Bielska Podlaskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bielskiego  | |
 52°45′46,50″N 23°09′51,16″E/52,762917 23,164211
| |
Przed powstaniem cmentarza, Żydzi z Bielska chowali zmarłych w Orli[2].
Wskutek dewastacji z okresu II wojny światowej, na cmentarzu zachowało się niewiele macew i betonowych nagrobków charakterystycznych dla podlaskich kirkutów[3]. Znajduje się tam około 70 nagrobków, z czego najstarszy datowany jest na rok 1850. Macewy wykonano z marmuru, piaskowca i betonu. Zachowały się inskrypcje nagrobne w języku hebrajskim, jidysz i polskim. Znajdują się tam też groby ofiar Holokaustu[4].
W latach 1945–1946 ocalali Żydzi przenieśli na cmentarz szczątki ofiar, ekshumowane z grobów na terenie miasta i w jego okolicach. Cmentarz nadal był czynny, m.in. w 1947 roku pochowano na nim Ajzyka Blumentala.
16 listopada 1964 roku Minister Gospodarki Komunalnej podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza[2].
W czasie okupacji cmentarz był miejscem rozstrzeliwań, fakt ten upamiętnia pomnik, na którym wyryto napis: „Miejsce egzekucji obywateli polskich narodowości żydowskiej, rozstrzelanych w latach 1941–1944 przez żandarmerię i gestapo Niemiec hitlerowskich. We wspólnej mogile spoczywa ponad 200 osób. Cześć ich pamięci”. Na cmentarzu znajdują się również dwa nagrobki ufundowane stosunkowo niedawno przez potomków bielskich Żydów.
W 2019 roku z inicjatywy Fundacji Ochrony Dziedzictwa Ziemi Bielskiej zbudowano mur, do którego przytwierdzono trzy odnalezione destrukty macew.
Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie posiada wpisu w rejestrze zabytków nieruchomych.
Przypisy
edytuj- ↑ Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 12–13.
- ↑ a b Cmentarz żydowski w Bielsku Podlaskim- Jewish cemetery in Bielsk Podlaski [online], cmentarze-zydowskie.pl [dostęp 2022-06-01].
- ↑ Burchard podaje nieznaną datę powstania cmentarza, powierzchnię 2,5 ha oraz że zachowało się około 100 nagrobków
- ↑ Cmentarz żydowski w Bielsku Podlaskim (ul. Brańska 128). sztetl.org.pl. [dostęp 2022-05-26].
Bibliografia
edytuj- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 59.
Linki zewnętrzne
edytuj- Cmentarz żydowski w Bielsku Podlaskim na portalu Wirtualny Sztetl