Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Wikipedia

Czesław Kiszczak

polski generał broni, polityk PZPR

ⓘCzesław Jan Kiszczak (ur. 19 października[1] 1925 w Roczynach[2], zm. 5 listopada 2015 w Warszawie[3]) – polski wojskowy, polityk i działacz komunistyczny, generał broni ludowego Wojska Polskiego.

Czesław Kiszczak
Ilustracja
Czesław Kiszczak (1988)
Pełne imię i nazwisko

Czesław Jan Kiszczak

Data i miejsce urodzenia

19 października 1925
Roczyny

Data i miejsce śmierci

5 listopada 2015
Warszawa

Prezes Rady Ministrów
Okres

od 2 sierpnia 1989
do 24 sierpnia 1989

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Poprzednik

Mieczysław Rakowski

Następca

Tadeusz Mazowiecki

Wiceprezes Rady Ministrów
Okres

od 12 września 1989
do 6 lipca 1990

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza / bezpartyjny

Minister spraw wewnętrznych
Okres

od 31 lipca 1981
do 6 lipca 1990

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza / bezpartyjny

Poprzednik

Mirosław Milewski

Następca

Krzysztof Kozłowski

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 40-lecia Polski Ludowej Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Srebrna Odznaka „Za zasługi w ochronie porządku publicznego” Brązowa Odznaka „Za zasługi w ochronie porządku publicznego” Brązowa Odznaka „Za zasługi w obronie granic PRL” Medal im. Ludwika Waryńskiego Order Przyjaźni Order Wojny Ojczyźnianej I klasy Medal „Za umacnianie braterstwa broni” Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Order Przyjaźni Narodów
Odznaka Grunwaldzka Honorowa Odznaka Miasta Łodzi
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Czesław Kiszczak
Ilustracja
generał broni generał broni
Data i miejsce urodzenia

19 października 1925
Roczyny

Data śmierci

5 listopada 2015

Przebieg służby
Lata służby

1945–1990

Siły zbrojne

Siły Zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej

Jednostki

Zarząd II Sztabu Generalnego WP
Szefostwo Wojskowej Służby Wewnętrznej

Stanowiska

szef zarządu
szef WSW

Główne wojny i bitwy

Operacja „Dunaj”

Multimedia w Wikimedia Commons
Czesław Kiszczak i przywódca NRD Erich Honecker (z prawej), 1988
Grób gen. Czesława Kiszczaka na cmentarzu prawosławnym w Warszawie

Szef Zarządu II Sztabu Generalnego (1973[4]–1979), szef Wojskowej Służby Wewnętrznej (1979–1981), minister spraw wewnętrznych (1981–1990), członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, współodpowiedzialny za przygotowanie i wprowadzenie stanu wojennego w 1981, zastępca członka (1982–1986) i członek (1986–1990) Biura Politycznego KC PZPR, prezes Rady Ministrów (od 2 do 24 sierpnia 1989), poseł na Sejm PRL IX kadencji, wicepremier (1989–1990). Budowniczy Polski Ludowej.

Życiorys

edytuj

Urodził się w Roczynach koło Andrychowa[5]. Miał przyrodniego brata od strony matki. Jego ojciec pracował jako hutnik, choć nie był nim z zawodu. W 1935 stracił pracę w hucie „Guidotto” w Chropaczowie k. Katowic. Wedle relacji syna za prowadzoną działalność komunistyczną. Przed wojną należał do Stronnictwa Ludowego, po wojnie był członkiem ZSL. W latach powojennych Czesław Kiszczak podawał, że jego rodzice podczas okupacji zostali wywiezieni na roboty przymusowe[6]. W 1939 Czesław Kiszczak ukończył w rodzinnej wsi siedmioklasową szkołę powszechną. Tuż przed wojną zdążył jeszcze rozpocząć naukę w gimnazjum w Kętach, ale nie ukończył pierwszej klasy[7]. Podejmował się dorywczych prac. W czerwcu 1941 Kiszczak znalazł się na robotach przymusowych we Wrocławiu. Wczesną wiosną 1943 skierowano go na wschód do prowizorycznego obozu na Pustyni Błędowskiej. Stamtąd skierowano go do pracy w kopalni w Miechowicach. Uciekł z kopalni w rodzinne strony. Przedostał się do Generalnego Gubernatorstwa, gdzie w Krakowie – jak twierdził po latach – starał się nawiązać kontakt z podziemiem. Został ujęty w łapance, a następnie wysłano go do Wiednia, do pracy na kolei. Tam zetknął się z komunistami austriackimi i miał działać w ruchu konspiracyjnym. Po wkroczeniu do miasta Armii Czerwonej był organizatorem milicji ludowej[8].

W maju 1945 wrócił do Roczyn i zapisał się do Polskiej Partii Robotniczej. W 1945 ukończył w Łodzi Centralną Szkołę Partyjną PPR. Skierowany został do wojska, od razu jako oficer, lecz stamtąd usunięto go z pracy partyjnej ze względu na zbyt młody wiek i brak doświadczenia. Został przeniesiony przez PPR do działającego w obszarze kontrwywiadu wojskowego Głównego Zarządu Informacji Wojska Polskiego. W latach 1946–1947 jako pracownik Polskiej Misji Wojskowej w Londynie zajmował się rozpracowywaniem środowiska żołnierzy Władysława Andersa. Według dziennika „Polska The Times” w 1950 sporządził listę 54 oficerów, którzy zdecydowali się na powrót do Polski i opisując ich jako skierowanych na robotę szpiegowsko-dywersyjną[9].

Od 1951 był szefem Wydziału Informacji 18 Dywizji Piechoty w Ełku. W czasie czystek w wojsku kpt. Czesław Kiszczak złożył Szefowi GZI MON raport obciążający m.in. Wacława Komara, Stanisława Flatę i Józefa Kuropieskę[10]. W 1953 został zwolniony z kontrwywiadu wojskowego i skierowany do Departamentu Kadr Ministerstwa Obrony Narodowej z wnioskiem o zwolnienie do rezerwy. Dzięki pułkownikowi Jerzemu Dobrowolskiemu trafił w 1954 do jednego z wydziałów w Departamencie Finansów MON. W 1957 rozpoczął służbę wojskową w następcy GZI MON – Wojskowej Służbie Wewnętrznej. W strukturze tej służby do 1965 był szefem zarządu WSW Marynarki Wojennej, a później Szefem Zarządu WSW Śląskiego Okręgu Wojskowego. W 1967 został Zastępcą Szefa WSW gen. Teodora Kufla. Ukończył kurs operacyjno-strategiczny w Akademii Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Związku Radzieckiego. W 1968 odznaczony Orderem Wojny Ojczyźnianej I stopnia[11]. Od stycznia 1973 był szefem Zarządu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (instytucja prowadząca wywiad wojskowy). W 1978 mianowany zastępcą szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Od 1979 szef Wojskowej Służby Wewnętrznej.

W 1981 przeszedł do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na stanowisko ministra[12] (ponownie powołany 14 października 1988[13]). Był bliskim współpracownikiem gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego[12], brał udział w organizowaniu stanu wojennego w latach 1981–1983. Jego opinia zadecydowała o zwolnieniu Lecha Wałęsy z internowania i ponownym zatrudnieniu go w Stoczni Gdańskiej[14]. Według gen. Władysława Pożogi był inicjatorem akcji „Hiacynt” w 1985, wymierzonej w środowisko homoseksualistów (zarejestrowano ok. 11 000 osób)[15].

Na VIII Zjeździe PZPR (luty 1980) został zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR, a na IX Nadzwyczajnym Zjeździe PZPR w lipcu 1981 – członkiem Komitetu Centralnego[16]. Od lutego 1982 zastępca członka, a od lipca 1986 członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR (do rozwiązania partii w styczniu 1990). W latach 1981–1983 był członkiem Komisji KC PZPR powołanej dla wyjaśnienia przyczyn i przebiegu konfliktów społecznych w dziejach Polski Ludowej[17]. W maju 1985 został powołany na członka prezydium Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację[18].

Był gospodarzem i uczestnikiem rozmów w Magdalence i prac Okrągłego Stołu. Desygnowany na premiera w lipcu 1989, nie zdołał utworzyć rządu[12] (nie uzyskał poparcia Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego). W rządzie Tadeusza Mazowieckiego otrzymał funkcję wicepremiera od 12 września 1989[19]. Wówczas został przewodniczącym Komitetu Koordynacyjnego Rady Ministrów do Spraw Przestrzegania Prawa powołanego 25 września 1989[20]. Według Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej pracującej do 1994, Czesław Kiszczak wraz z Wojciechem Jaruzelskim mieli w 1989 wydać polecenie zniszczenia stenogramów posiedzeń KC PZPR. Na początku lat 90. XX wieku toczyło się w tej sprawie postępowanie, później, ze względów formalnych, umorzone[21].

6 lipca 1990 wycofał się z życia politycznego, przekazując MSW Krzysztofowi Kozłowskiemu.

Książka Kto jest kim w Polsce. Inaczej. Cz. II Andrzeja Kępińskiego i Zbigniewa Kilara, Czytelnik, Warszawa 1986 (s. 210–278) zawiera obszerny wywiad z generałem Czesławem Kiszczakiem, z uwagami dotyczącymi jego działalności w latach 1943–1954. W 1991 nakładem Polskiej Oficyny Wydawniczej BGW ukazała się książka pod tytułem Generał Kiszczak mówi... prawie wszystko, będąca zapisem wywiadu przeprowadzonego z Czesławem Kiszczakiem przez Witolda Beresia i Jerzego Skoczylasa. Duży rozgłos wywołał wywiad, którego generał Czesław Kiszczak udzielił w lutym 2001 „Gazecie Wyborczej” (Pożegnanie z bronią).

Przebieg służby

edytuj

Pełny przebieg służby Czesława Kiszczaka[22]:

Lp Nazwa jednostki Nazwa komórki Stanowisko Data rozpoczęcia
1 GZI WP Oddział II oficer informacji 18-12-1945
2 GZI WP Wydział II, Sekcja I oficer informacji 01-11-1946
3 GZI WP Oddział II oficer informacji 01-07-1947
4 GZI WP Oddział II starszy oficer informacji 15-12-1947
5 GZI WP Oddział II, Samodzielna Sekcja starszy oficer informacji 01-01-1950
6 GZI MON Okręgowy Zarząd Informacji Nr I,
Wydział Informacji 18 Dywizji Piechoty 		p.o. szefa 01-06-1951
7 GZI MON Okręgowy Zarząd Informacji Nr I, Wydział III szef 28-11-1952
8 Szefostwo WSW do dyspozycji - 17-05-1957
9 Szefostwo WSW Zarząd I, Oddział II szef 27-06-1957
10 Oddział WSW MW - szef 29-09-1959
11 Zarząd WSW ŚOW - p.o. szefa 18-03-1965
12 Zarząd WSW ŚOW - szef 17-01-1966
13 Szefostwo WSW - zastępca szefa 13-07-1967
14 Zarząd II SG WP - p.o. szefa 04-01-1973
15 Zarząd II SG WP - szef 06-10-1973
16 Zarząd II SG WP - szef zarządu – zastępca szefa SG WP 06-10-1978
17 Szefostwo WSW - szef 05-04-1979
18 MSW - podsekretarz stanu, p.o. ministra 28-07-1981
19 MSW - minister 31-07-1981

Procesy sądowe i odpowiedzialność karna

edytuj

W 1996 wyrokiem uniewinniającym zakończył się pierwszy proces gen. Kiszczaka. Oskarżony był on o napisanie szyfrogramu umożliwiającego Milicji Obywatelskiej użycie broni wobec strajkujących. W drugim procesie, który zakończył się w 2004. Czesław Kiszczak został wyrokiem sądu uznany za winnego przyczynienia się do śmierci górników z kopalń „Wujek” i „Zofiówka” w grudniu 1981. Sąd skazał generała na 4 lata więzienia (w wyniku amnestii złagodzono karę do 2 lat i zawieszono jej wykonanie). Sąd apelacyjny nakazał powtórzyć proces. Trzeci proces generała rozpoczął się w 2006. W lutym 2007 miał zapaść wyrok, jednak oskarżony nie uczestniczył w procesie z powodu choroby[23].

We wrześniu 2007 dwóch działaczy LGBT – Szymon Niemiec i Jacek Adler – złożyło do Instytutu Pamięci Narodowej wniosek o ściganie gen. Kiszczaka za wydanie rozkazu rozpoczęcia akcji „Hiacynt”[24].

W kwietniu 2008 szczeciński oddział IPN wysłał do sądu akt oskarżenia o wyrzucenie z pracy w 1985 pracownika podlegającego MSW za posłanie córki do I komunii[25].

10 lipca 2008 sąd uznał, że były minister spraw wewnętrznych gen. broni Czesław Kiszczak ponosi „winę nieumyślną” za przyczynienie się do śmierci górników z kopalni „Wujek” i umorzył sprawę. W lutym 2010 rozpoczął się czwarty proces Czesława Kiszczaka oskarżonego o przyczynienie się do śmierci 9 górników z kopalni „Wujek” w 1981[26]. 26 kwietnia 2011 warszawski Sąd Okręgowy uniewinnił generała[27].

W 2007 Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu postawiła Czesława Kiszczaka w stan oskarżenia o to, że dopuścił się zbrodni komunistycznej w ten sposób, że działając w zorganizowanym związku przestępczym o charakterze zbrojnym mającym na celu popełnianie przestępstw polegających na pozbawianiu wolności poprzez internowanie i wykonywanie kar pozbawienia wolności orzeczonych za czyny wcześniej niekaralne oraz innych przestępstw przeciwko wolności, a nadto naruszaniu nietykalności cielesnej, tajemnicy korespondencji oraz praw pracowniczych obywateli polskich[28]. 12 stycznia 2012 Sąd Okręgowy w Warszawie uznał winę Czesława Kiszczaka z tytułu członkostwa w związku przestępczym o charakterze zbrojnym (art. 258 § 2 Kodeksu karnego), wymierzając mu karę 4 lat pozbawienia wolności, łagodząc ją jednak na podstawie amnestii z 1989 o połowę, tj. do 2 lat oraz warunkowo zawieszając z uwagi na wiek i stan zdrowia oskarżonego, na okres 5 lat[29]. 5 czerwca 2013 sąd apelacyjny zawiesił proces z powodu stanu zdrowia oskarżonego. W lipcu 2014 sąd apelacyjny uznał, że Czesław Kiszczak może uczestniczyć w procesach sądowych. 15 czerwca 2015 apelacja została oddalona, a wyrok stał się prawomocny[30].

Śmierć i pogrzeb

edytuj

Zmarł 5 listopada 2015. W specjalnie wydanym komunikacie dla mediów Ministerstwo Obrony Narodowej poinformowało, że pogrzeb generała nie odbędzie się na warszawskich Powązkach Wojskowych oraz nie przewiduje się na uroczystości wojskowej asysty, jak również udziału przedstawicieli wojska[31]. Został pochowany bez asysty wojskowej 7 listopada 2015 na cmentarzu prawosławnym w Warszawie przy udziale jedynie najbliższej rodziny i przyjaciół[32].

Film

edytuj

W filmie Żeby nie było śladów nakręconym w 2021 przez Jana P. Matuszyńskiego w postać Czesława Kiszczaka wcielił się Robert Więckiewicz[33].

Życie prywatne

edytuj

Syn Jana (1888–1978) i Rozalii[5] (1886–1963) z domu Orkisz[34]. Był żonaty z Marią Teresą Kiszczak, miał dwoje dzieci: Ewę i Jarosława.

Ordery i odznaczenia (lista niepełna)

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Sam Kiszczak błędnie podawał dzień 22 października.
  2. ↑ Można spotkać dokumenty zawierające fałszywą informacje, że przyszedł na świat w pobliskim Andrychowie.
  3. ↑ Czesław Kiszczak nie żyje. Były szef MSW, współodpowiedzialny za stan wojenny, miał 90 lat. gazeta.pl, 5 listopada 2015.
  4. ↑ Cenckiewicz 2011 ↓, s. 225.
  5. ↑ a b Informacje w BIP IPN.
  6. ↑ We wniosku o mianowanie na stopień kapitana Kiszczak podał, że rodzice zostali wspólnie wywiezieni na roboty przymusowe. Można też spotkać wersję, że trafili do obozu, a następnie na roboty w okolice Kołobrzegu.
  7. ↑ Lech Kowalski, Cze.Kiszczak. Biografia gen. broni Czesława Kiszczaka, Poznań 2015, s. 23–24.
  8. ↑ Cenckiewicz 2011 ↓, s. 187.
  9. ↑ Mariusz Staniszewski, Tomasz Pompowski: Kiszczak śledził żołnierzy Andersa. polskatimes.pl, 30 września 2008.
  10. ↑ Cenckiewicz 2011 ↓, s. 77.
  11. ↑ Cenckiewicz 2011 ↓, s. 187–191.
  12. ↑ a b c Czesław Kiszczak. „Gazeta Wyborcza”, 8 września 2009. 
  13. ↑ M.P. z 1988 r. nr 30, poz. 262.
  14. ↑ Kazimierz Barcikowski, U szczytów władzy, Wydawnictwo Projekt, Warszawa 1998, ISBN 83-87168-20-3, s. 363.
  15. ↑ Henryk Piecuch, Wojciech Jaruzelski tego nigdy nie powie (rozmowa z gen. Władysławem Pożogą), Warszawa 1992, s. 239–246.
  16. ↑ Andrzej Kępiński, Zbigniew Kilar, Kto jest kim w Polsce – inaczej, część II, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1986, s. 209.
  17. ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 177 (11 529), 4–6 września 1981, s. 2.
  18. ↑ Wierni tradycjom walki o wolność i demokrację – wierni Polsce Ludowej, „Trybuna Robotnicza”, nr 104, 6 maja 1985, s. 1–2.
  19. ↑ M.P. z 1989 r. nr 32, poz. 243.
  20. ↑ M.P. z 1989 r. nr 35, poz. 270.
  21. ↑ Tego nie mogli zostawić potomnym, Edward Wende, „Gazeta Wyborcza” z 26 kwietnia 1994.
  22. ↑ Informacje w BIP IPN.
  23. ↑ Izabela Kacprzak, Ćwierć wieku Wujek czeka na wyrok, „Rzeczpospolita” z 31 maja 2007.
  24. ↑ Szymon Niemiec i Jacek Adler złożyli wniosek do IPN. homiki.pl, 26 września 2007.
  25. ↑ IPN oskarża Kiszczaka w sprawie I komunii świętej. wp.pl, 28 kwietnia 2008.
  26. ↑ Ruszył czwarty proces Kiszczaka za sprawę „Wujka”. wyborcza.pl, 5 lutego 2010.
  27. ↑ Generał Kiszczak uniewinniony ws. śmierci górników z kopalni „Wujek”. onet.pl, 26 kwietnia 2011.
  28. ↑ Akt oskarżenia przeciwko Wojciechowi J., Tadeuszowi T., Stanisławowi K., Florianowi S., Czesławowi K., Emilowi K. Krystynie M.- M., Eugenii K., Tadeuszowi S.. ipn.gov.pl.
  29. ↑ Komunikat dotyczący wyroku w sprawie wprowadzenia nielegalnego stanu wojennego. warszawa.so.gov.pl.
  30. ↑ Czesław Kiszczak prawomocnie skazany za stan wojenny. rmf24.pl, 15 czerwca 2015.
  31. ↑ Pogrzeb Kiszczaka bez asysty. newsweek.pl, 6 listopada 2015.
  32. ↑ Pochowali Kiszczaka. „Rzeczpospolita”, s. A7, 9 listopada 2015. 
  33. ↑ Robert Wieckiewicz. imdb.com. (ang.).
  34. ↑ Informacje w serwisie Grobonet.
  35. ↑ W uznaniu zasług, „Życie Partii”, nr 3, 10 lutego 1988, s. 20.
  36. ↑ „Łowiec Polski”, 1986, nr 11/12, s. 60.
  37. ↑ VII Plenum KC PZPR, Książka i Wiedza, Warszawa 1988, s. 8.
  38. ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej miasta Łodzi, nr 7, 10 czerwca 1983, s. 6.
  39. ↑ „Wojskowy Przegląd Historyczny”, nr 1 (107), styczeń–marzec 1984, s. 116.
  40. ↑ Seznamy nositelů státních vyznamenání. Archív KPR. (cz.).
  41. ↑ Kubańskie odznaczenie dla gen. Czesława Kiszczaka, „Trybuna Robotnicza”, nr 268, 17 listopada 1986, s. 1.
  42. ↑ „Życie Partii”, nr 11, 22 maja 1985, s. 21.

Bibliografia

edytuj
  • Bereś W., Skoczylas W., Generał Kiszczak mówi... prawie wszystko. Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1991, s. 307 + zdjęcia. ISBN 83-7076-107-6.
  • Byłem człowiekiem Kiszczaka. Generał Marek Ochocki w rozmowie z Krzysztofem Spychalskim. Wyd. Athos, Łódź 1992, s. 301 + zdjęcia. ISBN 83-900-359-0-6.
  • Królikowski J., Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990 t. II: I–M, Toruń 2010, s. 176–180.
  • Andrzej Kępiński, Zbigniew Kilar, Kto jest kim w Polsce. Inaczej. Cz. II, Warszawa: Czytelnik, 1986, s. 210–278, ISBN 83-07-01701-7, OCLC 749283590.
  • Olejnik M., Pożegnanie z bronią, „Gazeta Wyborcza”, luty 2001.
  • Widacki J., Czego nie powiedział generał Kiszczak. Z Janem Widackim rozmawia Wojciech Wróblewski. Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1992, s. 208 + zdjęcia. ISBN 83-7066-324-9.
  • Sławomir Cenckiewicz, Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2011, ISBN 978-83-7506-875-7.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czesław_Kiszczak&oldid=75182010”