Edi Rama
Edi Rama (ur. 4 lipca 1964 w Tiranie[1] jako Edvin Kristaq Rama[2]) – albański polityk, artysta wizualny, malarz, wykładowca i samorządowiec, minister kultury, młodzieży i sportu (1998–2000), burmistrz Tirany w latach 2000–2011, od 2005 przewodniczący Socjalistycznej Partii Albanii, deputowany, od 2013 premier Albanii, w latach 2019–2020 równocześnie minister spraw zagranicznych.
.jpg) Edi Rama (2024) | |
| Data i miejsce urodzenia |
4 lipca 1964 |
|---|---|
| Premier Albanii | |
| Okres |
od 15 września 2013 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Przewodniczący OBWE | |
| Okres |
od 1 stycznia 2020 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Przewodniczący Socjalistycznej Partii Albanii | |
| Okres |
od 2005 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Burmistrz Tirany | |
| Okres |
od 2000 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
.svg)
| |
Życiorys
edytujWykształcenie i działalność zawodowa
edytujJego ojciec Kristaq Rama był rzeźbiarzem i działaczem komunistycznym. Edi Rama w młodości trenował koszykówkę w klubie Dinamo Tirana, był też zawodnikiem kadry narodowej w tej dyscyplinie[1]. Studiował malarstwo w Wyższym Instytucie Sztuk w Tiranie[3]. Na początku lat 90. uczestniczył w protestach studenckich, których uczestnicy zgłaszali postulaty demokratyzacji[4][5]. Został nauczycielem akademickim na macierzystej uczelni (przekształconej w Akademię Sztuk w Tiranie), obejmując stanowisko profesora[1][4]. Zajmował się też działalnością artystyczną. Jego prace malarskie w latach 90. były prezentowane na wystawach w Tiranie, Nowym Jorku, Frankfurcie nad Menem, Berlinie czy São Paulo[4]. Wraz z publicystą Ardianem Klosim opublikował książkę Refleksione. Od 1994 mieszkał i pracował we Francji[1].
Działalność polityczna do 2013
edytujNależał do krytyków pierwszego demokratycznego prezydenta Salego Berishy. W 1997 w Tiranie padł ofiarą napadu dokonanego przez nieustalonych sprawców. Edi Rama uznał ten atak za represję ze strony władzy[1]. W 1998 zastąpił Artę Dade na stanowisku ministra kultury, młodzieży i sportu w gabinecie, którym kierował Fatos Nano. Urząd ten sprawował również w kolejnych socjalistycznych rządach do października 2000[1].
Wcześniej w tym samym miesiącu wygrał wybory na burmistrza Tirany; kandydował jako niezależny z poparciem Socjalistycznej Partii Albanii, pokonując przedstawiciela demokratów Besnika Mustafaja. Dwukrotnie z powodzeniem ubiegał się o reelekcję – w październiku 2003 i w lutym 2007[1]. W trakcie urzędowania podejmował działania na rzecz zmiany wizerunku i zabudowy miasta, obejmujące likwidację samowoli budowlanych, przemalowanie fasad wielu budynków w charakterystyczne (jaskrawe i różnorodne) kolory, rewitalizację powierzchni zielonych oraz naprawę i budowę nowej infrastruktury miejskiej[1][4][6]. Za tę działalność wyróżniono go tytułem „World Mayor 2004”, a także umieszczono na liście „European Heroes 2005” magazynu „Time”[6]. Krytycy zarzucali mu brak rozwiązań dotyczących m.in. zaopatrzenia miasta w energię elektryczną i wodę, ruchu ulicznego czy zanieczyszczenia, a także zaniedbanie przedmieść[1].
W październiku 2003 Edi Rama wstąpił do Socjalistycznej Partii Albanii. We wrześniu 2005, wkrótce po wyborczej porażce postkomunistów, Fatos Nano zrezygnował z kierowania partią. 9 października tegoż roku burmistrz Tirany został nowym przewodniczącym ugrupowania, pokonując byłego prezydenta Rexhepa Meidaniego, wspieranego przez dotychczasowego lidera[1]. Socjaliści pozostali w opozycji również w kolejnej kadencji parlamentu. Jako lider opozycji Edi Rama należał do głównych krytyków premiera Salego Berishy i jego środowiska politycznego. Zarzucał sfałszowanie wyborów w 2009 (czego nie stwierdziły obserwujące wybory organizacje międzynarodowe), ze swoim ugrupowaniem stosował bojkot legislacyjny (wykorzystywany uprzednio przez obie główne partie), a także organizował demonstracje w stolicy. W maju 2011 bezskutecznie ubiegał się o urząd burmistrza na czwartą kadencję, niewielką różnicą głosów pokonał go wówczas Lulzim Basha (co zostało potwierdzone również w postępowaniu sądowym)[1].
Działalność polityczna od 2013
edytujPrzed kolejnymi wyborami w 2013 lider socjalistów przedstawił zmieniony program wyborczy. Doprowadził też do zawiązania wielopartyjnej koalicji, do której weszło m.in. ugrupowanie Ilira Mety, dotychczasowego sojusznika demokratów. Blok ten zwyciężył w głosowaniu z czerwca 2013, uzyskując 83 mandaty w Zgromadzeniu Albanii[1]. Jeden z nich przypadł Ediemu Ramie[7], który 10 września 2013 otrzymał od prezydenta Bujara Nishaniego misję utworzenia nowego gabinetu[8]. Funkcję tę objął 15 września 2013[9].
Socjaliści samodzielnie wygrywali kolejne wybory z czerwca 2017 i kwietnia 2021, uzyskując po 74 mandaty w 140-osobowym Zgromadzeniu Albanii. Edi Rama uzyskiwał wówczas ponownie mandat deputowanego[10][11]. Swój drugi rząd sformował 13 września 2017[12]. W styczniu 2019 prezydent Ilir Meta odmówił powołania wiceministra Genta Cakaja na ministra spraw zagranicznych. Doprowadziło to do sporu z premierem, który sam w tym miesiącu objął urząd ministra spraw zagranicznych, wyznaczając następnie Genta Cakaja na pełniącego obowiązki ministra[13][14]. Formalnie zajmował to stanowisko do końca grudnia 2020, gdy na czele resortu stanęła Olta Xhaçka[14]. W 2020 pełnił funkcję przewodniczącego OBWE[15]. 18 września 2021 lider socjalistów po raz trzeci objął urząd premiera[16].
Życie prywatne
edytujDwukrotnie żonaty; jego pierwszą żoną była Matilda Makoçi, małżeństwo zakończyło się rozwodem[1]. Jego drugą żoną została Linda z domu Basha. Ma troje dzieci[5]. Swoje imię na Edi zmienił urzędowo w 2002[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m Edi Rama. cidob.org. [dostęp 2021-09-17]. (hiszp.).
- ↑ a b Dokumenti: Edvin apo Edi? Ja emri i vërtetë i kryeministrit Rama. mapo.al, 20 maja 2016. [dostęp 2021-09-18]. (alb.).
- ↑ Edi Rama. munzinger.de. [dostęp 2021-09-17]. (niem.).
- ↑ a b c d Nick Swift: Edi Rama, Mayor of Tirana. worldmayor.com, 2004. [dostęp 2021-09-18]. (ang.).
- ↑ a b Edi Rama: Kryeministër. kryeministria.al. [dostęp 2021-09-18]. (alb.).
- ↑ a b Edi Rama. esiweb.org, maj 2008. [dostęp 2021-09-18]. (ang.).
- ↑ ZGJEDHJET PËR KUVENDIN E SHQIPËRISË 2013. cec.org.al. [dostęp 2021-09-18]. (alb.).
- ↑ Albania names Socialists’ Edi Rama as new prime minister. washingtonpost.com, 10 września 2013. [dostęp 2021-09-19]. (ang.).
- ↑ Leaders of Albania. zarate.eu. [dostęp 2021-09-17]. (ang.).
- ↑ Zgjedhjet parlamentare 2017. cec.org.al. [dostęp 2021-09-17]. (alb.).
- ↑ Zgjedhjet për Kuvend 25 prill 2021. kqz.gov.al. [dostęp 2021-09-17]. (alb.).
- ↑ Albanians Query Wisdom of Slimmed-Down Government. balkaninsight.com, 19 września 2017. [dostęp 2021-09-18]. (ang.).
- ↑ PM Rama hands over foreign ministry to deputy minister. tiranatimes.com, 22 stycznia 2019. [dostęp 2021-09-17]. (ang.).
- ↑ a b Rulers: Albania: Ministries, etc.. rulers.org. [dostęp 2021-09-17]. (ang.).
- ↑ Edi Rama. osce.org. [dostęp 2022-12-04]. (ang.).
- ↑ PM, New Ministers Sworn in at Presidency. albaniandailynews.com, 18 września 2021. [dostęp 2021-09-18]. (ang.).