Emil Nolde
Emil Nolde, właściwie Hans Emil Hansen[1][2] (ur. 7 sierpnia 1867[1] w Nolde pod Tønder (Szlezwik Północny, Dania)[2], zm. 13 kwietnia 1956 w Seebüll w Niemczech[1]) – niemiecki malarz i grafik pochodzenia duńsko-fryzyjskiego, jeden z głównych przedstawicieli niemieckiego ekspresjonizmu.
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Dziedzina sztuki | |
Epoka | |
Strona internetowa |
Życie i działalność
edytujKształcił się jako snycerz we Flensburgu. Później studiował w Karlsruhe[2][1], Monachium[1] i Paryżu[1]. Od 1892 uczył w szkole rzemiosła artystycznego w Sankt Gallen[2]. W 1898 osiadł w Berlinie[1], gdzie przyjął pseudonim artystyczny (1902) od nazwy rodzinnej miejscowości[2]. Rok później osiedlił się na wyspie Als, ale sporo podróżował, m.in. do Azji i Oceanii[2][1]. Od lutego 1906 do 1907 r. był związany z grupą „Die Brücke”[2][3], którą opuścił, nie potrafiąc pracować w grupie[4].
Początkowo pod wpływem postimpresjonizmu[2][4][5], po 1908 tworzył ekspresjonistyczne kompozycje graficzne i malarskie, o tematyce religijnej i symbolicznej (np. motyw z maskami). Jego twórczość odznaczała się uproszczoną formą i żywą, ostrą, barwną plamą oraz dążeniem do groteski i deformacji.
Z okazji 60. urodzin, jego prace w 1927 prezentowano w licznych miastach Niemiec[1]. W zakupionym wówczas fryzyjskim majątku Seebüll artysta zaprojektował nawiązujący do stylistyki Bauhausu dom z atelier, gdzie odtąd tworzył i mieszkał.
W 1931 został członkiem Pruskiej Akademii Sztuk (Preußische Akademie der Künste)[1]. W pierwszych latach III Rzeszy głosił wyższość „sztuki germańskiej” i był zdeklarowanym antysemitą, czemu dał wyraz w książce Jahre der Kämpfe (1934). W 1933 został członkiem duńskiej sekcji NSDAP[1]. Domagał się zakazu handlu dziełami sztuki francuskich impresjonistów, kubistów, surrealistów i prymitywistów.
Z zaskoczeniem przyjął zaliczenie go przez władze hitlerowskie w 1937 do grona twórców „sztuki zdegenerowanej”[1][6], składając odwołania do Josepha Goebbelsa. Podkreślał w nich swe zasługi w walce o „czystość niemieckiej sztuki” i członkostwo w NSDAP oraz usiłował przekonywać, że ekspresjonizm jest „rasowo czystą sztuką nordycką”. Mimo to, władze hitlerowskie skonfiskowały ponad tysiąc prac Noldego, niektóre przykładowo eksponując na monachijskiej wystawie „sztuki zdegenerowanej” w 1937. Przez Urząd ds. Sztuki III Rzeszy objęty też został restrykcyjnym nakazem zgłaszania każdej z nowych prac do cenzorskiej oceny. Skłoniło go to do ukrycia ok. 1300 akwarel z ostatniej fazy twórczości; w przyszłości stały się one podstawą dla kompozycji olejnych[7].
Był protestantem[2]. Po wojnie przedstawiał się jako ofiara represji, a jego działalność z początków III Rzeszy mu zapomniano[8]. W 1946 zmarła pierwsza żona Ada i w 1948 poślubił 26-letnią Jolantę Erdmann, córkę kompozytora Edwarda Erdmanna. Do roku 1951 stworzył jeszcze około stu obrazów olejnych.
W 2019 kanclerz Niemiec Angela Merkel zdecydowała o usunięciu jego prac z urzędu kanclerskiego ze względu na antysemityzm Noldego i jego poparcie wyrażone dla nazizmu. W odpowiedzi minister oświaty Szlezwiku-Holsztyna Karin Prien demonstracyjnie umieściła jego obraz w swym gabinecie[8].
Pamięć
edytujDom-pracownia w Seebüll stał się po częściowej przebudowie siedzibą muzeum prowadzonego przez Fundację Ady i Emila Nolde (Stiftung Seebüll Ada und Emil Nolde), gdzie prezentowany jest wybór prac artysty oraz część oryginalnego wyposażenia[9].
Nolde był autorem autobiograficznych publikacji zatytułowanych Das eigene Leben (Życie własne, 1931) i Jahre der Kämpfe (Lata walki, 1934).
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m Birgit Dalbajewa , Die Brücke in der Dresdener Galerie, wyd. 1, Dresden: Sandstein Verlag, 2006, s. 53, ISBN 978-3-937602-76-9 (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j Norbert Wolf , Expressionismus, Kolonia: Taschen, 2015, s. 80–82, ISBN 978-3-8365-0525-3 (niem.).
- ↑ Susanna Partsch: Kunst-Epochen. 20. Jahrhundert I. Stuttgart: Reclam, 2010, s. 297. ISBN 978-3-15-018178-2. (niem.).
- ↑ a b Susanna Partsch: Kunst-Epochen. 20. Jahrhundert I. Stuttgart: Reclam, 2010, s. 42. ISBN 978-3-15-018178-2. (niem.).
- ↑ Susanna Partsch: Kunst-Epochen. 20. Jahrhundert I. Stuttgart: Reclam, 2010, s. 131. ISBN 978-3-15-018178-2. (niem.).
- ↑ Susanna Partsch: Kunst-Epochen. 20. Jahrhundert I. Stuttgart: Reclam, 2010, s. 308. ISBN 978-3-15-018178-2. (niem.).
- ↑ Boelke-Heinrichs i in. 1997 ↓, s. 145.
- ↑ a b Bartosz T. Wieliński , Obrazy Emila Noldego wyrzucone z gabinetu kanclerz Niemiec. Angela Merkel nie chce problemów [online], wyborcza.pl, 17 kwietnia 2019 [dostęp 2019-04-17] (pol.).
- ↑ Stiftung Seebüll Ada , Emil Nolde , Das historische Noldehaus – Nolde Stiftung Seebüll [online], Stiftung Seebüll Ada und Emil Nolde [dostęp 2019-01-07] (niem. • ang. • duń.).
Bibliografia
edytuj- Annegret Boelke-Heinrichs i in.: Księga 100 malarzy stulecia. Warszawa: Wydawnictwo Interart, 1997. ISBN 83-7060-509-5.
- ISNI: 0000000121282893
- VIAF: 37040576
- ULAN: 500003109
- LCCN: n79135037
- GND: 118588494
- NDL: 00451414
- LIBRIS: 97mpr3qt2gs18dp
- BnF: 12704529q
- SUDOC: 027384063
- SBN: RAVV002217
- NLA: 35389509
- NKC: ola2002103633
- DBNL: nold003
- BNE: XX1049432
- NTA: 069423318
- BIBSYS: 90064232
- CiNii: DA02355415
- Open Library: OL143034A
- PLWABN: 9810595371305606
- NUKAT: n00042601
- J9U: 987007298451305171
- LNB: 000199545
- NSK: 000494836
- LIH: LNB:V*141474;=BH
- RISM: people/30096720