Franz Schreker

Franz Schreker
	; Franz Schreker, ok. 1911
Imię i nazwisko	Franz August Julius Schreker
Data i miejsce urodzenia	23 marca 1878 ; Monako
Pochodzenie	austriackie
Data i miejsce śmierci	21 marca 1934 ; Berlin
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor, dyrygent, pedagog
	Multimedia w Wikimedia Commons

Franz August Julius Schreker^[1] (ur. 23 marca 1878 w Monako, zm. 21 marca 1934 w Berlinie^[1]^[2]^[3]) – austriacki kompozytor, dyrygent i pedagog.

Życiorys

Był synem nadwornego fotografa^[2]. W wieku 10 lat osierocony przez ojca, wyjechał wraz z rodziną do Wiednia^[2]. Studiował grę na skrzypcach u Sigismunda Bachricha (1892–1894) i Arnolda Roségo (1894–1897) oraz kompozycję u Roberta Fuchsa (1897–1900)^[1]. Zadebiutował w 1896 roku w Londynie kompozycją Love Songs^[1], pierwszy wielki sukces odniósł natomiast wystawioną w 1908 roku w Wiedniu pantomimą Der Geburtstag der Infantin^[2]. Działał jako organizator życia muzycznego, założył Verein der Musikfreunde w Döbling (1895)^[1]. Był dyrygentem wiedeńskiej Volksoper (1907–1908) i pierwszym kierownikiem Philharmonischer Chor (1907–1920)^[1]. Od 1912 do 1920 roku był wykładowcą kompozycji w Akademie für Musik und darstellende Kunst Wien^[2]. W 1920 roku wyjechał do Berlina, gdzie otrzymał posadę dyrektora Hochschule für Musik^[1]^[2]^[3]. Dokonał restrukturyzacji uczelni, przekształcając ją w nowoczesną placówkę pedagogiczną^[1]. Wraz ze wzrostem nastrojów antysemickich w Republice Weimarskiej, ze względu na żydowskie pochodzenie, stał się obiektem ataków ze strony nazistów^[1]^[2]^[3]. W 1931 roku musiał odwołać premierę swojej opery Christophorus, natomiast wystawieniu opery Der Schmied von Gent rok później towarzyszyły nazistowskie demonstracje^[2]. W 1932 roku został zwolniony ze stanowiska dyrektora Hochschule für Musik^[1]^[2]. Przez rok wykładał jeszcze w Preussische Akademie der Künste, jednak po dojściu NSDAP do władzy w 1933 roku utracił również tę posadę^[1]^[2]^[3]. Niedługo potem przeszedł zawał serca, który przyczynił się do jego śmierci^[2]^[3].

Do jego uczniów należeli Alois Hába, Ernst Křenek, Karol Rathaus, Artur Rodziński i Hans Schmidt-Isserstedt^[1].

Twórczość

W młodości pisał pieśni na głos i fortepian, których tematyką była nieszczęśliwa miłość, życie pełne cierpienia, tęsknota i tragiczna ironia. Sięgał przy tym po teksty poetów mało znanych (np. Dora Leen) lub takich autorów, których domeną była proza (m.in. Lew Tołstoj)^[1]. W twórczości operowej rozwinął koncepcję totalnego teatru muzycznego, w którym dramaturgia jest ściśle uwarunkowana muzyką, determinującą wydarzenia sceniczne^[1]. W treści swoich oper podejmował tematykę skomplikowanych relacji międzyludzkich, patologicznego erotyzmu, przemocy i alkoholizmu, nawiązując tym samym do nurtów ekspresjonistycznych i naturalistycznych w sztuce^[1]. W dojrzałej twórczości kompozytora widoczna jest predylekcja do gęstej, bogatej kolorystycznie faktury, ekspresjonistyczne frazy zestawiane są z szerokimi łukami melodycznymi, nadając dziełu głęboki wyraz dramatyczny^[1]. W warstwie harmonicznej stosował chromatykę i politonalność, przy wyraźnej jednak obecności centrów tonalnych^[1].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych^[1]^[2])

Utwory orkiestrowe

Love Songs na smyczki i harfę (1896, zaginione)
Symfonia a-moll (1899)
Ekkehard (1903)
Romantische Suite (1903)
Phantastische Ouvertüre (1904)
Festwalzer und Walzerintermezzo (1908)
Vorspiel zu einem Drama (1913)
Kammersymphonie na 23 instrumenty solowe (1916)
Kleine Suite na orkiestrę kameralną (1928)
4 Kleine Stücke (1930)
Vorspiel zu einer grossen Oper (1933)

Utwory kameralne

Sonata skrzypcowa (1897)

Utwory wokalno-instrumentalne

Der Holdestein na sopran, bas, chór i orkiestrę, słowa Rudolf Baumbach (przed 1900)
Der 116. Psalm na chór żeński, orkiestrę i organy (1900)
Schwanengesang na chór i orkiestrę (1902)

Pieśni na głos i fortepian

5 Lieder, słowa Freiherr von Lemayer, Lew Tołstoj, Theodor Storm, Julius Sturm, Ernst von Scherenberg (przed 1900)
8 Lieder, słowa Julius Sturm, Dora Leen, Ernst von Scherenberg, Theodor Storm (1900)
2 lyrische Gesänge, słowa Walt Whitman (1923), wersja na sopran i orkiestrę pt. Vom ewigen Leben (1927)

Opery

Flammen, libretto Dora Leen (1902, wyst. Wiedeń 1902)
Der ferne Klang, libretto kompozytora (1901–1910, wyst. Frankfurt nad Menem 1912)
Das Spielwerk und die Prinzessin, libretto kompozytora (1909–1912, wyst. Frankfurt nad Menem i Wiedeń 1913)
Die Gezeichneten, libretto kompozytora (1913–1915, wyst. Frankfurt nad Menem 1918)
Der Schatzgräber, libretto kompozytora (1915–1918, wyst. Frankfurt nad Menem 1920)
Irrelohe, libretto kompozytora (1919–1922, wyst. Kolonia 1924)
Christophorus, oder Die Vision einer Oper, libretto kompozytora (1924–1927, wyst. Fryburg Bryzgowijski 1978)
Der singende Teufel, libretto kompozytora (1924–1928, wyst. Berlin 1928)
Der Schmied von Gent, libretto według Smetse Smee Charlesa de Costera (1929–1932, wyst. Berlin 1932)

Inne

pantomima Der Geburtstag der Infantin, libretto kompozytora według Oscara Wilde’a (1908, wyst. Wiedeń 1908)
balet Rokoko (1908)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 9. Część biograficzna s–sł. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2007, s. 138. ISBN 978-83-224-0865-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 5 Pisc–Stra. New York: Schirmer Books, 2001, s. 3211–3212. ISBN 0-02-865530-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e The Harvard Biographical Dictionary of Music. Cambridge: Harvard University Press, 1996, s. 806. ISBN 0-674-37299-9.

Linki zewnętrzne

Franz Schreker – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project

[encmuz-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 9. Część biograficzna s–sł. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2007, s. 138. ISBN 978-83-224-0865-0.

[baker-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 5 Pisc–Stra. New York: Schirmer Books, 2001, s. 3211–3212. ISBN 0-02-865530-3.

[harvard-3] The Harvard Biographical Dictionary of Music. Cambridge: Harvard University Press, 1996, s. 806. ISBN 0-674-37299-9.

[1]

[2]

[3]