Gąsawa
Gąsawa (niem. Gonsawa, 1939–1945 Gerlingen) – miasto w Polsce, położone w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie żnińskim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Gąsawa[3]. Leży nad jeziorem Gąsawskim.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 XVII-wieczny kościół pw. św. Mikołaja | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Data założenia |
1136 | ||||
| Prawa miejskie |
1388–1934, od 2024 | ||||
| Burmistrz |
Jacek Superczyński | ||||
| Powierzchnia |
6,9339[1] km² | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
+48 52 | ||||
| Kod pocztowy |
88-410 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CZN | ||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu żnińskiego  | |||||
Położenie na mapie gminy Gąsawa  | |||||
| 52,7667°N 17,7500°E/52,766670 17,750000 | |||||
| TERC (TERYT) |
0419024 | ||||
| SIMC |
0085189[3] | ||||
Urząd miejski ul. Żnińska 888-410 Gąsawa | |||||
| Strona internetowa | |||||
Gąsawa uzyskała lokację miejską w 1388 roku[4]. Zdegradowana do rangi wsi 13 czerwca 1934 w związku z reformą administracyjną II RP, stając się przejściowo wiejską gminą jednostkową[5]. 1 sierpnia 1934 weszła w skład nowo utworzonej zbiorowej gminy Gąsawa w powiecie żnińskim[6], w której to granicach stała się gromadą (ówczesny odpowiednik sołectwa)[7]. W latach 1934–1954 siedziba wiejskiej gminy Gąsawa, 1954–1972 gromady Gąsawa[8], a od 1973 reaktywowanej gminy Gąsawa[9]. W latach 1975–1998 należała administracyjnie do województwa bydgoskiego. 1 stycznia 2024 odzyskała status miasta[1].
Położenie
edytujGąsawa leży w południowo-zachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego, w odległości około 80 km od Poznania, 60 km od Bydgoszczy[10] i około 12 km od Żnina.
Pod względem historyczno-etnograficznym miasto znajduje się na Pałukach[11].
Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Gąsawa leży na pograniczu dwóch mezoregionów: Pojezierza Chodzieskiego i Żnińsko-Mogileńskiego, stanowiących część makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego[12].
Nazwa
edytujNazwa miasta Gąsawa wywodzi się od Gonzawy, Gonzowy – pierwotnej nazwy rzeczki Gąsawki, która łączy jezioro Gąsawskie z jeziorem Godawskim[13].
Historia
edytujPierwsza wzmianka o Gąsawie znajduje się w Złotej Bulli papieża Innocentego II z 1136 roku. W 1227 w czasie zjazdu książąt dzielnicowych 24 listopada doszło do napadu i tzw. zbrodnii gąsawskiej – mordu na ks. krakowskim, Leszku Białym.
W 1388 roku miała miejsce lokacja miasta[14]. Stanowiła prywatne miasto duchowne, własność opata klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie. Pod koniec XVI wieku leżało w powiecie gnieźnieńskim województwa kaliskiego[15].
W 1600 roku na czas panującej w Poznaniu epidemii cholery do miasta przeniesiono Kolegium Lubrańskiego – pierwszą humanistyczną szkołę w Polsce. W 1660 roku Gąsawa została ograbiona i zniszczona przez wycofujące się wojska szwedzkie.
Utraciła prawa miejskiej w 1934 roku[14]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.
Od 1 stycznia 2024 roku Gąsawa ponownie posiada prawa miejskie[16].
Zabytki
edytuj- Drewniany kościół pw. św. Mikołaja z około 1625 roku, z zespołem barokowych malowideł ściennych
- Kaplica cmentarna
Sport
edytujW mieście znajduje się stadion hokeja na trawie LKS Gąsawa.
Kultura
edytuj- Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury
- Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna
Oświata
edytuj- Zespół Szkół Niepublicznych
- Szkoła Podstawowa im. Wandy Dobaczewskiej
- Przedszkole Samorządowe
Ludzie związani z Gąsawą
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Dz.U. 2023 poz. 1472.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 38-39.
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 623
- ↑ Poznański Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 41, poz. 520
- ↑ Uchwała Nr 24/19 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu żnińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63)
- ↑ Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).
- ↑ Gmina Gąsawa – Dane o gminie [online], www.gasawa.pl (pol.).
- ↑ Ziemia Pałucka [online], Kujawsko-pomorskie.travel, 10 kwietnia 2016 (pol.).
- ↑ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r. [online], warmaz.pl, 2018 (pol.).
- ↑ Gmina Gąsawa – Historia [online], www.gasawa.pl (pol.).
- ↑ a b Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 30-31.
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 247.
- ↑ Marek Weckwerth, Trzy miejscowości w województwie kujawsko-pomorskim odzyskują prawa miejskie: Bobrowniki, Gąsawa i Kikół [online], Gazeta Pomorska, 27 grudnia 2023 (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Gąsawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 490.
- Gąsawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 508.
- Strona internetowa Gąsawy