Giacomo Rho
Giacomo Rho (ur. 1593 w Mediolanie, zm. 26 kwietnia 1638 w Pekinie[1], chiń. trad. 羅雅谷; pinyin Luó Yǎgǔ) – włoski jezuita i misjonarz, tłumacz na chiński wielu dzieł naukowych i religijnych, astronom pracujący nad reformą kalendarza chińskiego.
| Data i miejsce urodzenia |
1593 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 kwietnia 1638 |
| Miejsce pochówku |
Zhalan↗ |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Prezbiterat |
1617 |
Życiorys
edytujDo zakonu wstąpił w 1614 roku[1]. Był jednym ze studentów Claviusa[2] w Collegium Romanum, pod którego kierownictwem otrzymał dobre przygotowanie matematyczne, oprócz regularnego curriculum[3], na które składały się filozofia i teologia[1].
Rok po przyjęciu z rąk kardynała Bellarmina święceń kapłańskich (w 1617 roku)[1], wyruszył wraz z Nicolasem Trigaultem na misję na Daleki Wschód; Trigault odniósł spory sukces rekrutując grupę zdolnych i wykształconych misjonarzy, w tym czterech naukowców: Adama Schalla, Johanna Schrecka, Wenceslasa Pantaleona Kirwitzera i Rho, młodego, ale zdolnego uczonego[4]. Misjonarze wypłynęli w kwietniu z Lizbony na pokładzie statku „San Carlos”[5]. W czasie podróży prowadzili liczne obserwacje astronomiczne, pomiary deklinacji magnetycznej i zbierali próbki flory, prowadząc niemalże „ruchome laboratorium”[6] oraz nauczali się nawzajem matematyki[7]. Rho pozostał przez trzy lata w Goa i do Makau dotarł dopiero w 1622 roku[8] i w tym samym roku, wraz z ojcem Schallem, uczestniczył w odparciu ataku floty holenderskiej, kierując ogniem portugalskiej artylerii[9].
W 1624 roku udał się wraz z o. Vagnonim w głąb Chin, do prowincji Shaanxi, gdzie przez następne lata szerzył chrześcijaństwo i uczył się języka[1].
W 1630 roku Giacomo Rho i Adam Schall zostali wezwani do Pekinu. Po objęciu tronu przez cesarza Chongzhena do władzy na jego dworze doszła frakcja, która miała na celu m.in. reformę kalendarza[10]. Reformą tą kierował Xu Guangqi, wiceminister ds. rytuału, uczony konfucjański i jeden z najwyższych rangą chrześcijańskich konwertytów i to on spowodował sprowadzenie Schalla i Rho do stolicy. Ponieważ już wcześniej jezuici (w szczególności Schreck) dowiedli swej biegłości jako astronomowie i matematycy, powierzono im obliczenia i konstrukcję nowego kalendarza, zgodnego z faktycznym ruchem ciał niebieskich. Po śmierci Schrecka, zadanie to przypadło Schallowi i Rho[10]. Odpowiedzialny za ich pracę Xu zezwolił im na wykorzystanie geocentrycznego modelu Tychona Brahe[11], którego Rho był zwolennikiem[12].
Jako doradcy biura ds. reformy kalendarza obaj jezuici prowadzili też małą szkołę, gdzie nauczali matematyki i tłumaczyli zachodnie teksty naukowe. Do 1635 roku stworzyli w ten sposób niewielką bibliotekę podstawowych dzieł naukowych (Xu i drugi chrześcijański uczony, Li Zubai, pomagali im dopracować styl chińskich tłumaczeń)[13]. Liczyła ona łącznie 137 dzieł i dwa atlasy nieba[14]. Wśród nich było Wuwei lizhi (Traktat o ruchu pięciu planet), w którym to dziele Rho objaśniał ruchy planet według teorii Brachego i Longomontanusa, ale w opisie matematycznym wykorzystywał też kategorie kopernikańskie, tworząc rodzaj hybrydy tych systemów; dzieło to zawiera też pierwszy w Chinach opis epicykli[15]. Rho przekładał też na chiński konwencjonalne modlitwy i katechizmy[16], dzieła religijne (np. Teresy z Ávili[17]), a w 1628 roku napisał dla Li Zubai traktat o modlitwie Qiu shuo[18]. Innym, nie astronomicznym dziełem, którego fragmenty przełożył Rho na chiński była Anatomie Ambroise’a Paré (chiński tytuł: Renshen tushuo, Ilustrowane objaśnienie ciała)[19]. Objaśnienie pozostało manuskryptem w dwóch zwojach, z tekstem i 21 ilustracjami, i nie zostało wydane drukiem[20]
Jego pogrzeb stał się świadectwem wysokiej i stabilnej pozycji jezuitów na dworze. Po raz pierwszy od śmierci Matteo Ricciego, cesarz zezwolił na uroczystą procesję oraz na publiczny i otwarcie chrześcijański pogrzeb. Ofiarował też zakonnikom znaczną sumę na kontynuowanie ich działalności, ufundował pensję dla Schalla, oraz specjalną chorągiew, jako widomy znak cesarskiej łaski[13].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Jacques Rho. W: Louis Pfister: Notices biographiques et bibliographiques sur les jésuites de l’ancienne mission de Chine (1552-1773) Tome I, XVIe et XVIIe siècles. Shanghaï: Impr. de la Mission catholique, 1932, s. 188–190.
- ↑ Elman 2005 ↓, s. 87.
- ↑ Standaert 2001 ↓, s. 691.
- ↑ Ross 1994 ↓, s. 163.
- ↑ Saraiva i Jami 2008 ↓, s. 107.
- ↑ Saraiva i Jami 2008 ↓, s. 58.
- ↑ Saraiva i Jami 2008 ↓, s. 56.
- ↑ Saraiva i Jami 2008 ↓, s. 57.
- ↑ Saraiva i Jami 2008 ↓, s. 62.
- ↑ a b Ross 1994 ↓, s. 165.
- ↑ Elman 2005 ↓, s. 96.
- ↑ Rho, Giacomo. W: The biographical encyclopedia of astronomers. Thomas A. Hockey, Virginia Trimble, Katherine Bracher (red.). New York: Springer, 2007, s. 967, seria: Springer reference. ISBN 978-0-387-31022-0. (ang.).
- ↑ a b Ross 1994 ↓, s. 167.
- ↑ Elman 2005 ↓, s. 97.
- ↑ Elman 2005 ↓, s. 99.
- ↑ Standaert 2001 ↓, s. 610–611.
- ↑ Standaert 2001 ↓, s. 630.
- ↑ Standaert 2001 ↓, s. 628.
- ↑ Elman 2005 ↓, s. 217.
- ↑ Standaert 2001 ↓, s. 788.
Bibliografia
edytuj- Andrew C. Ross: A Vision Betrayed:The Jesuits in Japan and China, 1542-1742. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1994.
- Benjamin A. Elman: On their own terms: science in China, 1550-1900. Cambridge, Mass: Harvard University Press, 2005. ISBN 0-674-01685-8. (ang.).
- Luís Saraiva, Catherine Jami: The Jesuits, the Padroado and East Asian science (1552-1773). Singapore; Hackensack, NJ: World Scientific, 2008. ISBN 978-981-277-126-1, ISBN 981-277-126-3. (ang.).
- Nicolas Standaert: Handbook of Christianity in China. T. 1. Boston: Brill, 2001. ISBN 978-90-04-11431-9. (ang.).