Holszany

Holszany
	; Zamek w Holszanach
Herb	Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Rejon	oszmiański
Populacja (2009); • liczba ludności	; 981
Nr kierunkowy	+375 1593
Kod pocztowy	231120
	Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Holszany
	Położenie na mapie Białorusi Holszany
	54°15′22″N 26°00′51″E/54,256111 26,014167
	Multimedia w Wikimedia Commons

Holszany (biał. Гальшаны) – agromiasteczko na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, w rejonie oszmiańskim; od 1920 do 1945 r. w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie oszmiańskim, siedziba gminy Holszany.

Siedziba parafii prawosławnej (pw. św. Jerzego Zwycięzcy)^[2] i rzymskokatolickiej (pw. św. Jana Chrzciciela).

Holszany, dawne miasteczko, były gniazdem rodowym Holszańskich. W Holszanach urodziła się królowa Zofia Holszańska.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie oszmiańskim województwa wileńskiego^[3].

Historia

Założycielem miasta, wg legendy, był Holsza, jeden z synów Romunta (kniazia litewskiego). Od Holszy wywodzi swoje pochodzenie ród Holszańskich.

Po śmierci Pawła Algimunta Holszańskiego (biskupa łuckiego, a później wileńskiego), Holszany odziedziczyła Helena Dubrowicka. Po jej zaślubinach (w roku 1525) z Pawłem Sapiehą, miasto przeszło w ręce rodziny męża. Ostatnimi dziedzicami majątku holszańskiego z rodu Sapiehów byli Kazimierz (zm. 1639) i Tomasz (zm. 1646). Majątek obciążony znacznymi długami powoli zmieniał właścicieli i podupadał.

Zamek holszański wybudowano w 1610 na zlecenie Pawła Stefana Sapiehy, wicekanclerza Wielkiego Księstwa Litewskiego. Zamek wznosił się na brzegu rzeki Olszanki. Był dwupiętrowy i w kształcie czworoboku z ośmiościennymi wieżami po bokach. Budynek posiadał system ocieplający, wodociągi i kanalizację. Pokoje gościnne oraz galerie zdobiły freski i bogata sztukateria, podłogi wyłożone były terakotą. Wokół zamku zbudowano 3 sztuczne jeziora, których dno wyłożono kafelkami. W rezydencji Sapiehy mieściła się okazała biblioteka i galeria obrazów.

W ciągu wieków zamek kilkakrotnie przebudowywano. Zaczął też popadać w ruinę. W czasach „potopu szwedzkiego” został ograbiony i zniszczony.

W XIX w. należał do rodziny Wołowiczów, Mosiewiczów i Żabów. W 1880, kolejny właściciel (Gorbaniew) rozebrał wieże i część ścian pod budowę karczmy.

W 1618 Paweł Stefan Sapieha ufundował w miejscowości klasztor franciszkanów z kościołem św. Jana Chrzciciela. Wdowa po nim dobudowała do kościoła rotundę, w której umieściła marmurowy nagrobek męża oraz nagrobki jego trzech poprzednich żon. Nagrobki te pozostawały w świątyni do ok. 1970, kiedy to wywieziono je do Muzeum Starożytnej Historii i Kultury Białoruskiej w Mińsku. Wnętrze świątyni pokryte jest pastelową dekoracją malarską z II połowy XVIII wieku z iluzjonistycznym wizerunkiem wielkiego ołtarza głównego, w którym piętrzące się kolumny sięgają aż po pozorną kopułę.

W czasach zaborów miasteczko i dobra w gminie Holszany, w powiecie oszmiańskim, w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego. W 1866 liczyło 2679 mieszkańców. Był tu Sąd Pokoju, szkółka wiejska, stacja pocztowa, browar^[4]. W 1905 roku miasteczko liczyło 2032 mieszkańców, folwark liczył 52 mieszkańców, 1236 dziesięcin. Miasteczko i folwark były własnością Jagmina^[5].

W II Rzeczypospolitej siedziba wiejskiej gminy Holszany.

W latach 1921–1945 majątek i miasteczko leżały w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie oszmiańskim, w gminie Holszany.

W 1931 miasteczko w 319 domach zamieszkiwało 1926 osób, majątek [1] w 4 domach 70 osób^[6].

Wierni należeli do miejscowej parafii rzymskokatolickiej i prawosławnej. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Holszanach i Okręgowy w Wilnie; mieścił się tu urząd pocztowy obsługujący znaczną część gminy^[7].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w sierpniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 700 osób. W październiku roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów wywieziono do getta w Wołożynie i Oszmianie, a następnie zamordowano^[8].

Flaga i herb

Flaga i herb Holszan zostały ustanowione 17 lipca 2006 ukazem prezydenta Białorusi nr 455^[9].

Znane osoby

Zofia Holszańska – księżniczka litewska, królowa Polski
o. Józef Hermanowicz – białoruski duchowny katolicki, pisarz

Galeria

Ulica w Holszanach
Cerkiew pw. św. Jerzego Zwycięzcy
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela
Ruiny zamku w Holszanach

Przypisy

↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
↑ ГОЛЬШАНЫ. Приход храма святого великомученика Георгия Победоносца д. Гольшаны Ошмянского района Лидской епархии Белорусской Православной Церкви. lida-eparhia.by. [dostęp 2021-01-23]. (ros.).
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 89.
↑ Borek, pow. oszmiański, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 202 .
↑ Гошкевич И. И. Виленская губернія: Полный списокъ населенныхъ мѣстъ со статистическими данными о каждомъ поселеніи, составленный по оффиціальнымъ свѣдѣниямъ, Вильна, 1905, s. 225
↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 32 .
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 528 .
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1055 .
↑ Alaksandr Łukaszenka: УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ БЕЛАРУСЬ – 17 июля 2006 г. № 455. Narodowy Internetowy Portal Prawny Republiki Białorusi, 2006-07-17. [dostęp 2010-04-03]. (ros.).

Linki zewnętrzne

Jurkau kutoczak – Юркаў куточак – Yury’s Corner. Рэзідэнцыя Сапегаў на беразе Лусты. szlachta.io.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-24)].
Holszany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 102 .
Olszany 1.), miasteczko powiat oszmiański, obecnie Holaszany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 505 .
Holszany na stronie Radzima.org
Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona

[spis1-1] Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).

[2] ГОЛЬШАНЫ. Приход храма святого великомученика Георгия Победоносца д. Гольшаны Ошмянского района Лидской епархии Белорусской Православной Церкви. lida-eparhia.by. [dostęp 2021-01-23]. (ros.).

[3] Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 89.

[4] Borek, pow. oszmiański, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 202 .

[5] Гошкевич И. И. Виленская губернія: Полный списокъ населенныхъ мѣстъ со статистическими данными о каждомъ поселеніи, составленный по оффиціальнымъ свѣдѣниямъ, Вильна, 1905, s. 225

[:12-6] Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 32 .

[:0-7] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 528 .

[8] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1055 .

[9] Alaksandr Łukaszenka: УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ БЕЛАРУСЬ – 17 июля 2006 г. № 455. Narodowy Internetowy Portal Prawny Republiki Białorusi, 2006-07-17. [dostęp 2010-04-03]. (ros.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]