Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Wikipedia

Ignacy Petelenz

Ten artykuł dotyczy polskiego nauczyciela, zoologa, posła do Rady Państwa. Zobacz też: inne osoby o tym nazwisku.

Ignacy Leonard Petelenz (ur. 14 września 1850 w Turce, zm. 20 czerwca 1911 w Krakowie) – polski nauczyciel z tytułem doktora, pedagog, zoolog, działacz społeczny i polityczny.

Ignacy Petelenz
Ilustracja
Ignacy Petelenz (przed 1901)
Data i miejsce urodzenia

14 września 1850
Turka

Data i miejsce śmierci

20 czerwca 1911
Kraków

Miejsce spoczynku

cmentarz Rakowicki w Krakowie

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doktor

Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Rodzice

Antoni, Pulcheria

Małżeństwo

Agrypina (I)
Maria (II)

Krewni i powinowaci

Karol, Rudolf, Leonard (bracia), Czesław (bratanek)

Odznaczenia
Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry)
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Urodził się 14 września 1850 w Turce[1][2][3][4][5]. Był synem Antoniego (-1855, urzędnik skarbowy[2]) i Pulcherii z domu Rogalskiej. Jego braćmi byli: Karol (1847–1930, nauczyciel), Rudolf (1852–1919), Leonard (1854–1914, pułkownik cesarskiej i królewskiej Armii)[3][6][7].

Siedem klas nauki gimnazjalnej odbył w Suczawie[4]. W 1869 ukończył ósmą klasę w C. K. II Gimnazjum we Lwowie z językiem niemieckim wykładowym i zdał tam egzamin dojrzałości[4][2][3]. Studiował nauki przyrodnicze na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego oraz na Uniwersytecie Wiedeńskim[2][3][4]. Podjął pracę nauczyciela od 31 sierpnia 1872 w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie[1][2][3][4][5]. Egzamin zawodowy nauczycielski złożył 10 stycznia 1874 (z historii naturalnej jako przedmiotu głównego oraz z matematyki i fizyki jako pobocznych)[1][4]. Został mianowany nauczycielem rzeczywistym 15 lutego 1874[1]. W 1877 został zatwierdzony w zawodzie nauczycielskim i otrzymał tytuł c. k. profesora[4].

W 1879 uzyskał stopień doktora filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy pt. Die Darwin’sche Theorie, insbesondere vom Standpunkte der Zoologie dargestellt[1][2][3][4]. W 1881 habilitował się w Szkole Politechnicznej we Lwowie i przez osiem lat był docentem w tej uczelni[4][2]. W tym okresie publikował w periodykach „Czasopismo Towarzystwa Aptekarskiego” i „Kosmos”[4]. W 1885 był zatrudniony w stacji zoologicznej w Trieście[4]. Od 1885 do 1888 działał w Towarzystwie Nauczycieli Szkół Wyższych[4][3][8]. Był w składzie komitetu redakcyjnego organu prasowego TNSW, czasopisma „Muzeum”[4]. W 1887 został ekspertem zawodowym w komisji naukowej[4]. W 1888 powierzono mu rewizję podręczników do nauki matematyki[4]. Także w 1888 wszedł w skład komitetu wystawy powszechnej we Lwowie[4].

28 sierpnia 1889 został mianowany na stanowisko dyrektora C. K. Wyższego Gimnazjum w Samborze (późniejsze C. K. Gimnazjum Arcyksiężniczki Elżbiety) i objął urzędowanie 4 października tego roku[1][2][3][9][5]. Podczas pracy w Samborze był członkiem i wiceprzewodniczącym C. K. Rady Szkolnej Okręgowej[4]. Był radnym miejskim w Samborze[4].

Od 1896 sprawował stanowisko dyrektora Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie[2][3][5]. Otrzymał VI rangę w zawodzie od 20 września 1901[1]. W związku z działalnością polityczną od 1907 przebywał na urlopie (od tego czasu kierownictwo zakładu pełnili Walerian Krywult i od 1908 Jan Dziurzyński)[10][11][1]. Od 1 stycznia 1908 był urlopowany na czas nieograniczony[4]. Formalnie dyrektorem pozostawał do końca życia[12].

Był przyrodnikiem, specjalizował się w zoologii[2]. W 1891 został członkiem komisji w sprawie podręczników do historii naturalnej[4]. W dziedzinie zoologii pisał publikacje, także podręczniki szkolne[2]. Łącznie stworzył 13 prac i rozpraw naukowych[2]. Jego Podręcznik do nauki zoologii w klasach wyższych szkół średnich został zaakceptowany przez C. K. Radę Szkolną Krajową do nauki szkolnej i uchodził za najlepszy tego typu podręcznik[2][4]. W 1909 został mianowany dyrektorem Komisji Egzaminacyjnej dla Szkół Ludowych i Wydziałowych w Krakowie[4].

Od 1875 był dożywotnim członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego[4]. Był sekretarzem generalnym Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika w Krakowie od 1883 do 1889[13] i przez dwa lata prezesem tegoż[4]. Był jednym z założycieli powołanego 21 lutego 1890 tamtejszego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” i został jego pierwszym prezesem do 1891[14]. Przez dwa lata był prezesem koła TNSW w Krakowie[4]. 6 maja 1909 został wybrany przewodniczącym Towarzystwa Opieki nad Ubogą Młodzieżą Szkolną w Krakowie[15].

W Krakowie zaangażował się w działalność polityczną[2]. Był członkiem zarządu[16] i prezesem wydziału Towarzystwa Demokratycznego w Krakowie. Pełnił mandat krakowskiego posła do austriackiej Rady Państwa w Wiedniu: X kadencji (1901-1907), wybrany w wyborach uzupełniających 10 października 1901 w miejsce zmarłego dr. Ferdynanda Weigla oraz XI kadencji (1907-1911)[2][3][17][4][18][5]. W Kole Polskim wstąpił do frakcji demokratów[3]. Jako poseł działał na rzecz szkolnictwa[2]. Był wybierany radnym miejskim w Krakowie z kręgów inteligencji w 1908[2][3], w 1911[19][4][20].

 
Grób Ignacego Petelenza na cmentarzu Rakowickim

W 1904 otrzymał tytuł c. k. radcy rządu[1][2][3][21][4].

Trzy dni po nieudanych wyborach w czerwcu 1911 zapadł na zdrowiu[5]. Zmarł o god. 9½ rano[22] 20 czerwca 1911 w swoim mieszkaniu w gmachu C. K. Wyższej Szkoły Realnej przy ulicy Studenckiej w Krakowie (chorował na serce, a kilka dni wcześniej przeszedł operację zapalenia wyrostka robaczkowego, po czym wywiązało się zapalenie płuc)[2][3][4][23][24]. Jego śmierć wywarła poruszenie zarówno w Krakowie jak i w kraju[25]. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie 22 czerwca 1911[3][24][26] (kwatera V, rząd płn.).

Jego pierwszą żoną była Agrypina z domu Ferliewicz (zm. w maju 1880 w wieku 27 lat na suchoty)[27]. Drugą żoną została Maria Tekla z domu Zawadil, a ich dziećmi byli: Ignacy Kazimierz (1886-1950), Ferdynand (1888-1941), Zofia (1891-1967)[3].

Publikacje

edytuj
  • Darwin i znaczenie teoryi jego dla biologii (1883)
  • O planie lekcyjnym dla nauki historyi naturalnejw gimnazyach (1884)
  • Podręcznik do nauki zoologii w klasach wyższych szkół średnich (1891)
  • Podręcznik zoologii. Kurs wyższy (1900)
  • Zoologia dla klas wyższych szkół średnich (1902)

Odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 2.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t † Dr. Ignacy Petelenz. „Nowa Reforma”, s. 1, Nr 277 z 20 czerwca 1911. 
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Kronika. † Ignacy Petelenz. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 140 z 22 czerwca 1911. 
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af † Ignacy Petelenz. W: Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1911. Kraków: 1911, s. 45-51.
  5. ↑ a b c d e f Zgon byłego posła krakowskiego. „Nowości Illustrowane”. Nr 25, s. 13, 24 czerwca 1911. 
  6. ↑ Kronika. Z wojskowości. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 30 z 16 lipca 1911. 
  7. ↑ Ze świata. Ś. p. Leonard Petelenz. „Nowa Reforma”, s. 1, Nr 8 z 14 stycznia 1914. 
  8. ↑ Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych. „Gazeta Lwowska”, s. 4-5, Nr 127 z 5 czerwca 1895. 
  9. ↑ Sprawozdanie C. K. Wyższego Gimnazyum w Samborze za rok szkolny 1890. Sambor: 1890, s. 39.
  10. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1908. Kraków: 1908, s. 25, 29, 81.
  11. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1909. Kraków: 1909, s. 35, 38.
  12. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1911. Wiedeń: 1911, s. 912.
  13. ↑ Władze. ptpk.org. [dostęp 2016-05-21].
  14. ↑ Czterdziestolecie. Sokół w Samborze 1890-1930. Sambor: 1930, s. 7, 8, 39.
  15. ↑ Kronika. Opieka nad ubogą młodzieżą szkolną. „Nowa Reforma”, s. 2, Nr 213 z 11 maja 1909. 
  16. ↑ O głosowanie powszechne. „Kurier Warszawski”, s. 2, Nr 8 z 8 stycznia 1906. 
  17. ↑ Nowowybrani posłowie z miasta Krakowa. „Nowości Illustrowane”. Nr 21, s. 13, 25 maja 1907. 
  18. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1911. Wiedeń: 1911, s. 342.
  19. ↑ Nowa Rada m. Krakowa. „Nowa Reforma”, s. 1, Nr 157 z 6 kwietnia 1911. 
  20. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1911. Wiedeń: 1911, s. 898.
  21. ↑ Sprawozdanie c. k. Rady szkolnej krajowej o stanie szkół średnich galicyjskich w roku szkolnym 1910/1911. Lwów: 1912, s. 25.
  22. ↑ Skon dr. Ignacego Petelenza. „Kurjer Lwowski”. 277, s. 1, 20 czerwca 1911.
  23. ↑ Kronika. † Ignacy Petelenz. „Gazeta Lwowska”, s. 5, Nr 139 z 21 czerwca 1911. 
  24. ↑ a b Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Ignacy Petelenz. rakowice.eu. [dostęp 2017-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
  25. ↑ Ś. p. Ignacy Petelenz. „Nowa Reforma”, s. 2, Nr 278 z 21 czerwca 1911. 
  26. ↑ Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939). W: Karolina Grodziska–Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 132. ISBN 83-08-01428-3.
  27. ↑ Wykaz osób zmarłych od 11. do 20. maja. „Dziennik Polski”. Nr 120, s. 2, 10 maja 1880. 
  28. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1911. Wiedeń: 1911, s. 132.
  29. ↑ Na prowincji. „Kurjer Lwowski”. Nr 293, s. 4, 22 października 11905. 

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ignacy_Petelenz&oldid=71782395”