Jakub Krzemieński
Jakub Marian Krzemieński, właśc. Friedmann (ur. 16 czerwca 1882 w Czerlanach, zm. 11 października 1955 w Londynie) – generał brygady Wojska Polskiego, doktor prawa, prezes Najwyższej Izby Kontroli.
.jpg) Jakub Krzemieński (przed 1928) | |
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia |
16 czerwca 1882 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 października 1955 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
od 1914 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
sędzia, wiceprezydent, prezydent Najwyższego Sądu Wojskowego |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
prezes Najwyższej Izby Kontroli |
| Odznaczenia | |
         
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujUrodził się 16 czerwca 1882 w Czerlanach k. Gródka Jagiellońskiego w rodzinie żydowskiej[1] jako syn Abrahama i Heleny Friedmannów[2][3]. Jako Jakub Friedmann w 1900 zdał egzamin dojrzałości w C. K. IV Gimnazjum we Lwowie[4]. Ukończył studia prawnicze na uniwersytecie we Lwowie. W latach 1900–1905 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, a w 1909 obronił tam doktorat prawa[3]. W 1911 rozpoczął praktykę adwokacką. Od sierpnia 1914 pełnił służbę Legionach Polskich, służył w 1 pułku piechoty I. Brygady[5]. Był sędzią Sądu Polowego przy cesarskiej i królewskiej Komendzie Legionów Polskich. Po kryzysie przysięgowym wcielony został do cesarskiej i królewskiej armii i w okresie od 1 sierpnia do 1 września 1917 orzekał w Sądzie przy Komendzie Obwodowej w Piotrkowie. Następnie pełnił służbę w Sądzie Polowym Polskiego Korpusu Posiłkowego. W lutym 1918 został internowany z tą częścią żołnierzy korpusu, którym nie udało się przebić pod Rarańczą linii frontu austriacko-rosyjskiego i połączyć z II Korpusem Polskim w Rosji. Po zwolnieniu z internowania kontynuował służbę w c. i k. armii, zasiadając w sądach 2 Armii i Komendy IV Korpusu.
W listopadzie 1918 przyjęty został do Wojska Polskiego. Do lutego 1919 był referentem prawnym w Naczelnym Dowództwie WP na Galicję Wschodnią i kierownikiem sądu polowego przy tymże dowództwie. 21 marca 1919 wyznaczony został na stanowisko zastępcy szefa Departamentu Wojskowo-Prawnego Ministerstwa Spraw Wojskowych i zastępcą Naczelnego Prokuratora Wojskowego. 10 marca 1920, w stopniu podpułkownika, powołany został na stanowisko pomocnika szefa Oddziału VI Prawnego Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych. Dekretem Naczelnego Wodza z dnia 1 maja 1920 został zatwierdzony w stopniu generała podporucznika z dniem 1 kwietnia 1920 w grupie oficerów byłych Legionów Polskich.
Równocześnie od 1 kwietnia 1919 do 1 lipca 1923 był doradcą prawnym w sprawach wojskowych Naczelnika Państwa, a następnie Prezydenta RP. 3 maja 1922 został zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 69. lokatą w korpusie generałów[6].
W 1923 otrzymał nominację na sędziego Najwyższego Sądu Wojskowego, a w styczniu 1926 został wiceprezydentem tego sądu. 10 czerwca 1926 Prezydent RP mianował go Prezydentem Najwyższego Sądu Wojskowego, w miejsce zwolnionego gen. bryg. Aleksandra Pika. W listopadzie 1924 był jednym z oficerów, którzy podali się do dymisji w ramach tzw. strajku generałów[7][8]. 18 października 1930 przeszedł na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli jako następca Stanisława Wróblewskiego. W związku z pozostawaniem w służbie cywilnej (w stanie nieczynnym) z dniem 31 października 1932 został przeniesiony do rezerwy z prawem do noszenia munduru[9].
Pełnił funkcję przewodniczącego Głównego Sądu Koleżeńskiego Związku Legionistów Polskich od 1936[10]. Był wolnomularzem[11] i członkiem loży wolnomularskiej Wielkiej Loży Narodowej Polski w Warszawie[12]. Był też członkiem zarządu powołanego w Palestynie Związku Pracy dla Państwa[13].
Po wybuchu II wojny światowej znalazł się 18 września 1939 w Rumunii wraz z władzami państwowymi. W grudniu 1939 został odwołany z funkcji prezesa NIK. Jego następcą, już w izbie na emigracji, został Tadeusz Tomaszewski. Okres wojny spędził w większości w Palestynie, po 1945 osiadł w Wielkiej Brytanii. Zmarł 11 października 1955 w Londynie i został pochowany na cmentarzu Gunnersbury[14].
Awanse
edytuj- porucznik – 1 sierpnia 1915 (z pominięciem podporucznika[15])
- major – 8 marca 1919
- podpułkownik – 8 sierpnia 1919
- pułkownik – ?[16]
- generał podporucznik – 1 maja 1920 zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920
- generał brygady – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem 1 czerwca 1919 i 69. lokatą w korpusie generałów
Ordery i odznaczenia
edytuj- Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)[17]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)[18]
- Krzyż Niepodległości (7 lipca 1931)[19]
- Krzyż Walecznych dwukrotnie (po raz pierwszy za służbę w POW w b. zaborze austriackim i b. okupacji austriackiej[20])
- Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)[21]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Medal za Długoletnią Służbę (1938)[22]
- Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)
- Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry, 1916)[23]
Przypisy
edytuj- ↑ Marek Gałęzowski: Żydzi w Legionach. Uwarzam Że Historia, 10 listopada 2012. [dostęp 2012-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 sierpnia 2014)]. (pol.).
- ↑ Richard Szawlowski: Najwyższe państwowe organy kontroli II Rzeczypospolitej. 2004, s. 269.
- ↑ a b Marek Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w legionach polskich, Warszawa 2010, s. 406.
- ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1900. Lwów: 1900, s. 99. [dostęp 2023-07-24].
- ↑ Marek Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich. Z przedmową Richarda Pipesa. Warszawa 2010, s. 406.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 16.
- ↑ Jerzy Rawicz: Do pierwszej krwi. Warszawa: Czytelnik, 1974, s. 99–115.
- ↑ Ludwik Stomma: Skandale polskie. Warszawa: Demart, 2008, s. 131–136. ISBN 978-83-7427-422-7.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 15 z 31.12.1932 r.
- ↑ Związek Legionistów Polskich 1936-1938. Sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s. 34.
- ↑ Ludwik Hass, Ambicje rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928. Warszawa 1984, s. 232.
- ↑ Cezary Leżeński, Legiony to braterska nuta... czyli od Legionów do masonów, Wolnomularz Polski, nr 40, listopad-grudzień 2003, s. 15.
- ↑ Alicja Bieńkowska, Działalność Związku Pracy dla Państwa na Bliskim Wschodzie w czasie II wojny światowej, w: Archiwum Emigracji, Studia — Szkice — Dokumenty, Toruń, Rok 2009, Zeszyt 1 (10), s. 76.
- ↑ Polish Graves in North, West & South London cemeteries and churches. polishheritage.co.uk. [dostęp 2023-07-24]. (ang.).
- ↑ Według Piotra Staweckiego w maju 1915 mianowany został sędzią sądu polowego w stopniu podporucznika. Na Liście starszeństwa oficerów Legionów Polskich (...) nie odnotowano awansu na podporucznika.
- ↑ Prawdopodobnie na generała podporucznika awansował z pominięciem stopnia pułkownika.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za wybitne zasługi na polu pracy państwowej”.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 18.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 156, poz. 227 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 26 września 1922, s. 736.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu sądownictwa wojskowego”.
- ↑ Odznaczenie P. Marszałka Śmigłego-Rydza i Premiera gen. Składkowskiego medalem. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 112 z 19 maja 1938.
- ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 240.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
- Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 387–388. [dostęp 2020-07-11].
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991 (tam m.in. fotografia)
- Ryszard Szawłowski, Najwyższe państwowe organy kontroli II Rzeczypospolitej, Warszawa 2004
- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917